Feminist Öznenin Toplumsalla Kuruluşunda Sinema-Ötekiyle Karşılaşma

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 10, 637 - 652, 27.12.2020

Nüket Elpeze Ergeç

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.756064

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de “mahcup feminizm” kavramı ekseninde 1980’li yılların akademik feminist düşüncesinin sinemaya etkisine bakmayı amaçlayan bir girişimdir. Güçlü bir feminist sesin olmadığı bu yıllar, akademide kadın sorunun araştırıldığı yıllardır. Aynı yıllar sinemanın da değişim geçirdiği yıllardır. Özellikle kadınlara ve kadınlığa ilişkin meselelerin ele alındığı kadın filmleri kategorisi oluşmaya başlaması da bu döneme denk gelir. Feminist söylem çözümlemesi metnin içinde doğallaşarak görünmezleşmiş olan ve kendini metin aracılığıyla yeniden üreten her türlü ideolojiyi ortaya çıkarır. Çalışmanın kavramsal çerçevesi Türkiye’deki feminist hareketin öncüllerinden Şirin Tekeli’nin güçlü bir feminist sesin olmamasını tanımlamakta kullandığı “mahcup feminizm” terimi merkezinde oluşturulmuştur. Kavramsal çerçeve kurulurken dikkat edilen nokta fail olan öznenin değişimi dönüşümü ve kendini kurma biçimi olmuştur. Akademide Şirin Tekeli, Bir Yudum Sevgi filmindeki Aygül, Videosinema dergisinde karşılaşılan Şengül’ün söylem düzeni içinde feminist özne olma biçimleri incelenmiştir. Çalışmada akademik yazın, popüler yazın ile sinema arasındaki kadın kimliğine ilişkin öznelerin karşılaşmaları, kucaklaşmaları, benzerlikler ve sınırlamaları saptanmış ve tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Feminist Özne, Videosinema Dergisi, Bir Yudum Sevgi Filmi, Mahcup Femnizm

Kaynakça

• Abadan-Unat N. (1979) Toplumsal Değişme ve Türk Kadını. Türk Toplumunda Kadın, Nermin Abadan-Unat. (Der.) Türk Sosyal Bilimler Derneği ve Araştırma, Eğitim. İstanbul: Ekin Yayınları.
• Abisel, N. (2005) Türk Sineması Üzerine Yazılar. Ankara: Phoneix Yayınları.
• Acar, F. (1990) Türkiye’de İslamcı Hareket ve Kadın-Kadın dergileri ve Bir Grup Üniversite Öğrencisi Üzerinde Bir İnceleme. Şirin Tekeli (Der.) Kadın Bakış Açısından 1980'ler Türkiye'sinde Kadınlar, (s. 69-87) içinde. İstanbul: İletişim yayınları.
• Ahmed, S. (2009). Bu Öteki ve Başka Ötekiler. Cogito, 58, 173-192.
• Ahmed, S. (2017). Feminist Bir Yaşam Sürmek. Beyza Sümer (Çev.) Aydaş. İstanbul: Sel yayıncılık.
• Avcı, Z. (1984). Türk Sineması Kadına Bakıyor mu? Videosinema, Kasım 5, 63-66.
• Butler, A. (2011). Film Çalışmaları. Ali Toprak (Çev.). İstanbul: KalkedonYayıncılık.
• Birkalan-Gedik, H. (2009). Türkiye'de Feminizmi ve Antropolojiyi Yeniden Düşünmek: Feminist Antropoloji Üzerine Eleştirel Bir Deneme. Cogito, 58, 285-338.
• Esen, Ş.(1985). Atıf Yılmaz Batıbeki ve Genç Türk Sineması. (Yüksek Lisans tezi). YÖKSİS veri tabanından erişildi.
• Fairclough, N ve Wodak, R. (1997). Critical Discourse Analysis. T. A. van Dijk (Ed.). Discourse as Social Interaction (258-284) içinde. London: Sage yay. Harman, G. (2015, 19 Ekim). Deliren Kadının Özgürlüğü. Salt Galata. Erişim adresi: https://saltonline.org/en/2043/deliren-kadinin-ozgurlugu?blog
• Hartman, H. (2006). Marksizm'le Feminizm'in Mutsuz Evliliği. Gülşat Ayşen (Çev.). İstanbul: Agora yayınevi
• Kellner, D. (1996). Media Culture, Cultural studies, identity and politics between the modern and the postmodern. London: Routledge.
• Kırel, S. (2010). Ertem Eğilmez’in Namuslu Filminden Hareketle Seksenlerin Toplumsal Alanında ve Popüler Sinemasında Egemen Değerlerini ve Sinemadaki Temsillerini Sorgulamak” Kurgu Online International Journal of Communication Studies, 2, s.1-29.
• Kovar, Nehir (2017, 8 Mart). Muhakkak Bir Femina Olsun. T24 Bağımsız İnternet Gazetesi Erişim Adresi: https://t24.com.tr/k24/yazi/muhakkak-bir-femina-olsun,1122
• Kuhn, A. (1982). Women’s Pictures: Feminism and Cinema. London: Routledge and Kegan Paul.
• Kür, Pınar (1984). Bir Yudum Sevgi. Videosinema, Kasım 5, s.18
• Mulvey, L. (1997). Görsel Haz ve Anlatı Sineması. N. Abisel (Çev.) 25. Kare: Sinema Kültür Dergisi. Ekim/Aralık, 38- 46.
• Öngören, M. T. (1984). Türk Sinemasında Kadın ve Cinsellik. Videosinema, Kasım 5, Kasım, 58-66.
• Özdemir, E. (2016, 30 Haziran). Şirin Tekeli ile Söyleşi: Karı Kuvvetlerinden Feminist Harekete. 5Harfliler. Erişim adresi: http://www.5harfliler.com/sirin-tekeli-ile-soylesi-kari-kuvvetlerinden-feminist-harekete/
• Ryan, M ve Kellner, D. (2010). Politik Kamera. Elif özsayar (Çev.). İstanbul: Ayrıntı yayınları.
• Sayman, A., L. Tekin, H. Soygazi, M. Koper ve V. Sayar (1984). Bir Yudum Sevgi Üstüne Tartışma. Videosinema, 5, Kasım, 11-15.
• Sancar, S. (2003). Üniversitede Feminizm? Bağlam, Gündem ve Olanaklar. Toplum ve Bilim, Güz, 97. 164-182.
• Sancar, S. (2009). Türkiye’de Feminist Çalışmaların Siyaset Bilimine Etkisi. İ.Ü Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 40, Mart, 119-132.
• Sancar, S. (2014). İdeolojinin Serüveni, Yanlış Bilinç ve Hegemonya Söylemi. 3.bsk. İstanbul: İmge Kitapevi.
• Smelik, A. (2008). Feminist Sinema ve Film Teorisi ve Ayna Çatladı. D. Koç (Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Tanilli, S. (2006). Ne Olursa Olsun Savaşıyorlar. İstanbul: Alkım yayınları.
• Tekeli, Ş. (1985). Türkiye' de Feminist İdeolojinin Anlamı ve Sınırları Üzerine. Kadınlar İçin: Yazılar (1977-1987). İstanbul: Alan Yayıncılık, s. 307-325
• Tekeli, Ş. (1989). 80’lerde Türkiye'de Kadınların Kurtuluşu Hareketinin Gelişmesi. Birikim Dergisi, 3, Temmuz, 34-41
• Tekeli, Ş.(2006, 01 Ağustos). Şirin Tekeliden Duygu İçin. Bianet. Erişim adresi: https://m.bianet.org/bianet/kadin/83117-sirin-tekeliden-duygu-icin
• Videosinema Dergisi (1984). Sayı.5, Kasım
• Yılmaz, E. (2004). Sinema ve İdeoloji İlişkileri Üzerine. Sinemasal, 10, 23-35.
• Yılmaz, A. , Kavur, Ö. ve Deveci, S. (Yapımcı) & Yılmaz, A. (Yönetmen) (1984) Bir Yudum Sevgi (Sinema Filmi) Türkiye: Delta Film, Yeşilçam Film.
• Wood, R. (1992). Ideology, Genre, Auteur. G. Mast, M. Cohen, L. Braudy (Ed.). Film Theory and Criticism-Introductory Readings (475-485) içinde. 4. basım. London: Oxford University Press,