Doğaya Dönüş Temasının Ekolojik Karşılıkları: Koca Dünya (2016) Ve Yuva (2018) Filmleriyle İnsan-Doğa İlişkisi Üzerine Düşünmek

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 11 - Özel Sayı (3) 2021, 491 - 514, 09.10.2021

Zehra Cerrahoğlu

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.871979

Öz

‘Doğaya dönüş’ birçok ülkenin popüler ve bağımsız sinemasında çeşitli tür, alt türler ve yaklaşımlarla örneklerine sıkça rastlanan bir temadır. Doğaya dönüş üzerinden insanın doğayla mücadelesi, uzlaşımı ve onunla uyumlanma süreçleri, toplumdan uzaklaşarak doğada izole olma, doğayla tanışıp kendini bulma gibi konuları ele alan filmlerin uzun bir listesi yapılabilir.
Son dönem Türk Sineması’nda bu temaya oldukça farklı açılardan yaklaşan iki film olan Koca Dünya (Reha Erdem, 2016) ve Yuva (Emre Yeksan, 2018) dikkate değerdir. İçine düştükleri durumdan kaçarak ormana sığınan Ali ve Zuhal’in öyküsünü anlatan Koca Dünya ve tek başına ormanda yaşamayı seçen Veysel’in oradan zorla çıkarılma sürecini konu alan Yuva filmleri bambaşka evrenler kurarken neredeyse organik bir bağa sahiptirler. Filmlerdeki doğaya dönüş, ekolojik hassasiyetlerin tespit edilebileceği, üzerinden doğa, insan ve ekoloji hakkında çıkarımlar yapmaya açık, düşünsel arka planı zengin ve katmanlı bir dönüştür.
Karakterlerini doğayla en kadim ilişkilerine geri döndürerek onları ait olunabilen, bir ağacın dalı olup ormanın zeminine karışarak parçası olunabilen bir yer olarak doğa düşüncesiyle ilişkilendirirler.
Hem Koca Dünya hem de Yuva, anlattıkları öykülerde doğayı ‘insanmerkezci’ (antroposantrik) biçimlerde konumlandırmayan, bu yaklaşımlarıyla da ‘ekosinema’ bakış açılarıyla örtüşen filmlerdir. Makalede sinemaya ait yöntem ve araçlarla doğa ve insan ilişkisi üzerine nasıl bir ekolojik perspektif üretildiği incelenecek; ‘ekosinema’ tartışmaları çerçevesinde ‘doğamerkezci’ bakışın hangi anlatısal ve görsel-işitsel yöntemlerle oluşturulduğu irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk sineması, doğaya dönüş, ekosinema

Kaynakça

• Aslanoğlu, A. M., (Yapımcı), & Yeksan, E. (Yönetmen). (2018). Yuva [Sinema Filmi]. Türkiye: Istos Film.
• Atay, Ö., Başaran, G. (Yapımcı), & Erdem, R. (Yönetmen). (2016). Koca Dünya [Sinema Filmi]. Türkiye: Atlantik Film, Maya Film, İmaj.
• Bordwell, D. (2010). Sanat Sineması Anlatımı, Ali Karadoğan (ed.), Sanat Sineması Üzerine Yaklaşımlar ve Tartışmalar içinde (Çev. Emrah Suat Onat), (s. 125-177), Ankara: De Ki Yayınları.
• Brereton, P. (2005). Hollywood Utopia: Ecology in Contemporary American Cinema, ABD: Intellect Ltd.
• Brereton, P. (2013). Appreciation the Views: Filming Nature in Into the Wild, Grizzly Man and Into the West, Stephen Rust, Salma Monani, Sean Cubitt (ed.), Ecocinema: Theory and Practice içinde, (s. 213-232), New York: Routledge.
• Brereton, P. (2016). Environmental Ethics and Film, New York: Routledge.
• Callenbach, E. (2017). Ekoloji Cep Rehberi (Çev. Egemen Özkan), İstanbul: Sinek Sekiz Yayınevi.
• Cronon, W. (1995). The Trouble with Wilderness; or, Getting Back to the Wrong Nature, William Cronon (ed.), Uncommon Ground: Toward Reinventing Nature içinde, (s. 69-90) New York: W. W. Norton & Company, Inc.
• Garrard, G. (2016). Ekoeleştiri, Ekoloji ve Çevre Üzerine Kültürel Tartışmalar (Çev: Ertuğrul Genç), İstanbul: Kolektif Kitap.
• Hageman, A. (2013), Ecocinema and Ideology: Do Ecocritics Dream of a Clockwork Green?, Stephen Rust, Salma Monani, Sean Cubitt (ed.), Ecocinema: Theory and Practice içinde, (s. 63-86), New York: Routledge.
• Hjort, M. (2016), What Does It Mean to Be an Ecological Filmmaker? Knut Erik Jensen’s Work as Eco-Auteur, Projections: The Journal for Movies and Mind, Volume 10, Issue 2, Winter (s. 104–124) Berghahn Books, doi: 10:3167/proj.2016.100206 ISSN 1934-9688 (Print), ISSN 1934-9696 (Online)
• Ingram, D. (2010). Green Screen: Environmentalism and Hollywood Cinema, İngiltere: Exeter University Press.
• Ingram, D. (2013). The Aesthetics and Ethics of Eco-film Criticism, Stephen Rust, Salma Monani, Sean Cubitt (ed.), Ecocinema: Theory and Practice içinde, (s. 43-62), New York: Routledge.
• Ivakhiv, A. J. (2008)., Green film Criticism and Its Futures, Interdisciplinary Studies in Literature and Environment, 15. 2. July, (s. 1-28) İngiltere: Oxford University Press. DOI: 10.1093/isle/15.2.1
• Ivakhiv, A. J. (2013a). An Ecophilosophy of The Moving Image: Cinema as Anthrobiogeomorphic Machine, Stephen Rust, Salma Monani, Sean Cubitt (ed.), Ecocinema: Theory and Practice içinde, (s. 87-106), New York: Routledge.
• Ivakhiv, A. J. (2013b). Ecologies of the Moving Image: Cinema, Affect, Nature, Kanada: Wilfrid Laurier University Press.
• Kääpä, P. (2014). Ecology and Contemporary Nordic Cinemas: From Nation- building to Ecocosmopolitanism, İngiltere: Bloomsbury Publishing Inc.
• MacDonald, S. (2013). The Ecocinema Experience, Stephen Rust, Salma Monani, Sean Cubitt (ed.), Ecocinema: Theory and Practice içinde, (s. 17-42), New York: Routledge.
• Morton, T. (2018). Being Ecological, ABD: MIT Press.
• Shiva, V., Mies, M. (2019). Ekofeminizm, (Çev: İlknur Urkun Kelso), İstanbul: Sinek Sekiz Yayınevi.
• Tanilli, S. (1999). Çevre, Teknik ve Felsefe, Felefelogos, Yıl 2, Sayı 6, (s. 35-39) İstanbul: Bulut Yayınevi.
• Willoquet- Maricondi, P. (2010a). Introduction: From Literary to Cinematic Ecocriticism, (ed. Paula Willoquet- Maricondi) Framing the World: Explorations in Ecocriticism and Film içinde (s.1-22) ABD: University of Virginia Press.
• Willoquet- Maricondi, P. (2010b). Shifting Paradigms: From Environmentalist Films to Ecocinema, (ed. Paula Willoquet- Maricondi) Framing the World: Explorations in Ecocriticism and içinde (s. 43-61) ABD: University of Virginia Press.