Nostaljik Bir Deneyim Olarak Modernlik: Mimaroğlu Belgeseli

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 15, 114 - 133, 27.06.2023

A. Hümeyra Hüsmen

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.1167399

Öz

Bu çalışma, Marshall Berman’ın savunusu olan modernliğin bir deneyim ve süreç olduğu tezi üzerine kurulu. Bir süreç olan modernliğin günümüzde de devam ettiği fakat belirli özelliklerinin dönüşüm geçirdiği söylenebilir. Geç modernlik olarak anılan bu dönüşüm evresinde modernliğin etkileri hala görünürdür. Ancak teknolojik gelişmeler olumsuz etkilerini de göstermeye başlamış, modern hayat risk ve güvensizlik hissiyatları ile tanımlanır hale gelmiştir. Bu doğrultuda, modernlik deneyimi gibi geç modernliğin de birey üzerinde travmatik etkileri bulunduğu savunulabilir. Bu çalışma, modernlik deneyiminin elverişsiz sonuçlarından kaçış olarak şekillenen nostaljik imgeler üzerine bir tartışma alanı açma amacı taşımakta. Belirtilen amaç doğrultusunda Serdar Kökçeoğlu’nun Mimaroğlu belgeseli (2020) modernlik, geç modernlik ve nostalji kavramları ekseninde analiz edilmek için seçildi. Belgeselin belirtilen kavramları incelemek için seçilmesinin sebebi nostalji olgusuna getirdiği alternatif bakıştan kaynaklanıyor. Bu bakışı ortaya koyabilmek için Mimaroğlu belgeselinin biçim ve içerik olarak modernist yaklaşımları ortaya kondu. Şehir senfonisi film türüne ait bir estetiği benimsediği ve biyografisini ele aldığı isimlerin yaşamını modern kent imgeleri ile tanımladığı çıkarımına varıldı. Görünen modernist yüzeydeki nostaljik söylemi ortaya çıkarmak içinse belgeselin kurgusu ve modernlik deneyimine yaklaşımı incelendi. Biyografisi anlatılan Mimaroğlu çiftinin geç modern döneme ait bir yaşam sürdükleri görüldü. Güngör Mimaroğlu’nun röportajları vasıtasıyla aktarılan güncel durumda ise gençlik yıllarının yaşandığı bu modern döneme ve büyük kente özlem duyulduğu sonucuna varıldı. Modernist estetiğin aslında nostaljik bir modernlik deneyimini sunmak için kullanıldığı ortaya çıktı. Belgeselin modernist estetiğinin nostaljiye dönüştüğü sonucundan yola çıkılarak nostaljinin modernliğin kendisi haline gelebildiği görüldü. Nostaljinin alışageldik imgeleri olan ev, kırsal ve kolektif bir yaşam biçiminin geç modern dönemde dönüşüm geçirebildiği sonucuna varıldı.

Anahtar Kelimeler

geç modernlik, Mimaroğlu, nostalji, modernlik, şehir senfonileri

Kaynakça

• Adorno, T. ve Horkheimer M. (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği (Çev. N. Ülner ve E. Öztarhan Karadoğan). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Atia, N. ve Davies, J. (2010). Nostalgia and the Shapes of History. Memory Studies, 3(3): 181-186.
• Bauman, Z. (2019). Akışkan Modernite (Çev. S. Çavuş). İstanbul: Can Yayınları.
• Baudelaire, C. (2017). Modern Hayatın Ressamı (Çev. A. Berktay). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Beck, U. (2019). Risk Toplumu: Bir Başka Modernliğe Doğru (Çev. K. Özdoğan ve B. Doğan). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Berman, M. (2019). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor (Çev. Ü. Altuğ ve B. Peker). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Boym, S. (2009). Nostaljinin Geleceği (Çev. F. Aydar). İstanbul: Metis Yayınları.
• Connor, S. (2004). Introduction. S. Connor (Ed.), The Cambridge Companion to Postmodernism (s. 1-19). UK: Cambridge University Press.
• Davis, F. (1979). Yearning for Yesterday: A Sociology of Nostalgia. Nee York: Free Press.
• Giddens, A. (2019). Modernite ve Bireysel-Kimlik (Çev. Ü. Tatlıcan). Ankara: Say Yayınları.
• Harvey, D. (2006). Postmodernliğin Durumu (Çev. S. Savran). İstanbul: Metis Yayınları.
• Heaphy, B. (2007). Late Modernity and Social Change: Reconstructing Social and Personal Life. London; New York: Routledge.
• Jacobs, S., Kinik, A. & Hielscher, A. (2019). Introduction: The City Symphony Phenomenon 1920-40. S. Jacobs, A. Kinik, A. Hielscher (Ed.), The City Symphony Phenomenon: Cinema, Art and Urban Modernity Between the Wars (s. 3-42). New York: Routledge.
• Jameson, F. (1991). Postmodernism, or, the Cultural Logic of Late Capitalism. Durham: Duke University Press.
• Kaplan, E. A. ve Wang, B. (2008). Introduction: From Traumatic Paralysis to the Force Field of Modernity. E. A. Kaplan ve B. Wang (Ed.), Trauma and Cinema: Cross-Cultural Explorations (s. 1-22). Hong Kong: Hong Kong University Press.
• Kökçeoğlu, S. (Yönetmen). (2020). Mimaroğlu [Film]. Türkiye/A.B.D. : Heimatlos Films, Lita House of Production.
• Kökçeoğlu, S. (2021) https://www.youtube.com/watch?v=HPjLsUfFRA8 (Erişim Tarihi: 9 Haziran 2021).
• Kökçeoğlu, S. (2019) https://www.youtube.com/watch?v=rfHNqznhzEs (Erişim Tarihi: 9 Haziran 2021).
• Nichols, B. (2001). Film and the Modernist Avant-garde. Critical Inquiry, 27 (4), 580-610.
• Osborne, P. (1992). Modernity Is a Qualitative, Not a Chronological, Category. New Left Review 192, Mart-Nisan, 65-82.
• Pickering, M. ve Keightley, E. (2006). The Modalities of Nostalgia. Current Sociology, 54(6): 919-941.
• Rousseau, G. (2011). Modernism’s Nostalgics, Nostalgia’s Modernity. J. Parker ve T. Mathews (Ed.), Tradition, Translation, Trauma: The Classic and The Modern (s. 263-281). Oxford: Oxford University Press.
• Vertov, D. (2007). Sine-Göz (Çev. A. Ergenç). İstanbul: Agora Kitaplığı.