Bergson’un Düşlediği Sinema: Blade Runner 2049’da Bellek ve Benlik

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 16, 348 - 364, 29.12.2023

Can Cengiz

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.1226225

Öz

19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başında hızla gelişen görüntüleme teknolojileri ve sinemaya ilişkin özgün düşünceler ortaya koyan ilk filozoflardan biri olan Bergson, belleğin niteliği ve “zaman”a ilişkin bakış açısı ile özgün bir felsefe ortaya koymuştur. Bergson zamanı, çizgisel ve ölçülebilir bir unsur olmaktan çıkarmaya çabalamıştır. Diğer taraftan sinemanın yeni ortaya çıkmakta olduğu bir dönemde eserlerini ortaya koyan Bergson’un sinema felsefesini de etkilediği görülmektedir. Bergson’un sinematografi eleştirisi, Gilles Deleuze (1925-1995) başta olmak üzere pek çok düşünür ya da eleştirmen tarafından yeni bir sinema anlayışının çıkış noktası olarak kabul edilmiştir. Söz konusu ‘Bergsoncu sinema’ yaklaşımının en önemli unsurları ise, zaman, bellek ve benliktir.
Yapay zekâ tartışmalarının eşliğinde, günümüzde benlik ve bellek ilişkisinin sıklıkla konu edildiği alanlardan biri de bilim-kurgu sinemasıdır. Distopik içeriğe sahip bir polisiye olan Blade Runner 2049 filmi ise Bergsoncu bir sinemanın mümkün olup olamayacağı sorusunun cevaplanması için elverişli bir içeriğe sahiptir. Nitekim Blade Runner 2049, özellikle başkahramanı K’nin “insan mı yoksa kopya mı” olduğu sorusunu, temelde bu sorunun anlamsızlığına işaret eden bir anlatı ile ele almaktadır. Çalışmamız, Blade Runner 2049 filmini Bergsoncu zaman, bellek ve benlik temaları eşliğinde analiz etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bilim Kurgu, Blade Runner, Bergson felsefesi, Bellek, Benlik

Kaynakça

• Aydın, E. ve Ergül, T. (2020). Kişisel Özdeşlik Probleminde Bellek Ölçütünün Felsefi ve Psikolojik Yönden İncelenmesi. Beytulhikme, 10 (2), 677 - 702
• Bergson, H. (1947). Yaratıcı Tekamül. M. Şekip Tunç. (Çev.). İstanbul: MEB Yayınları.
• Bergson, H. (2007). Madde ve Bellek: Beden-Tin İlişkisi Üzerine Deneme. I. Ergüden. (Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Boz, M. (2019). Kuşku ve Empati: Kartezyen Teori Bağlamında “Blade Runner 2049”da İnsan Felsefesi. SineFilozofi Dergisi, 4(8), 320-336
• Canales, J. (2006). Movement Before Cinematography: The High-Speed Qualities of Sentiment. Journal of Visual Culture, 5(3), 275-294.
• Canales, J. (2011). Desired Machines: Cinema and the World in Its Own Image. Science in Context, 24, 329-359
• Deleuze, G. (2014). Hareket-İmge. Çev. S. Özdemir. (Çev.). İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Demir, M. (2015). Bergson-Deleuze Karşılaşması: Virtüelin Materyalizmi. Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi. 20 (39), 57-103.
• Flisfeder, M. (2017). Postmodern Theory and Blade Runner. London: Bloomsbury Academic Heersmink, R. (2017). The Narrative Self, Distributed Memory, and Evocative Objects. Philosophical Studies. 175, 1829-1849
• Hiskes, A. R. (2021). Semblances of İntimacy: Separating The Humane From The Human İn Blade Runner 2049. Journal Of Posthuman Studies, 5(1), 19-38.
• Klippel, H. (1999). Memory and Cinema, Frontiers of Memory Conference, University of London.
• Knight, D. (2019). The Blade Runner Question From Philosophy to Myth. Philosophy and Film. Christina Rawls, Diana Neiva and Steven S. Gouveia (Ed.). 267-280. Londra: Routledge.
• Lunning, F. (2018). Cyberpunk Redux: Dérives in the Rich Sight of Post-Anthropocentric Visuality. Arts 7(3):38. Mulhall, S. (2020). The Alphabet of Us: Miracles, Messianism, and the Baseline Test in Blade Runner 2049. Timothy Shanahan and Paul Smart (ed.). Blade Runner 2049: A Philosophical Exploration. 27-47. London: Routledge.
• Norris, A. (2013). “‘How Can It Not Know What It Is?’: Self and Other in Ridley Scott’s Blade Runner”. Film-Philosophy 17(1), 19-50.
• Öztürk, S. (2017). Sinema Felsefesine Giriş: Film- Yapımı Felsefe, Ankara: Ütopya Yay. Pearson, Keith Ansell. (2007). Virtüelin Gerçekliği: Bergson ve Deleuze. Ş. Öztürk ve N. Polat. (Çev.). Cogito, 50, 87-104. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Quick, T. (2017). Disciplining Physiological Psychology: Cinematographs as Epistemic Devices in the Work of Henri Bergson and Charles Scott Sherrington. Science in Context 30(4), 423-474.
• Schade, L. D. & Askew, E. (2019). “What I've Seen with Your Eyes”: Relational Theology and Ways of Seeing in Blade Runner. Religions 10(11), 1-9.
• Shanahan, T. (2014). Philosophy and Blade Runner. London: Palgrave Macmillan.
• Shanahan, T. (2020). We're All Just Lookıng For Somethıng Real. Timothy Shanahan and Paul Smart (ed.). Blade Runner 2049: A Philosophical Exploration. 8-27. London: Routledge.
• Shanahan, T ve Smart, P. (2020). Blade Runner 2049: A Philosophical Exploration. London: Routledge. Silke, A. S. (2019) Beyond Trauma? Memories of Joi/Y and Memory Play in Blade Runner 2049. Memory Studies 12 (1). 61-73.
• Sofuoğlu, H. (2004). Bergson ve Sinema. Selçuk İletişim Dergisi 3(3). 66-76.
• Sütcü, Ö. Y. (2011). Bergson ve Sinemada Düşünce Hareketi/İmge Hareketi. (Yayımlanmamış doktora tezi). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Van Dijck, J. (2007). Mediated Memories in The Digital Age. California: Stanford University Press.
• Villeneuve, D. (2020). Foreword. Blade Runner 2049: A Philosophical Exploration. Timothy S. & P. Smart (ed.). London: Routledge.
• Woollard, F. (2020). The “Miracle” of Replicant Reproduction. Blade Runner 2049. T. Shanahan, & Paul Smart. (ed.). 48-67. London: Routledge.
• Zourabichvili, F. (2000). The Eye of Montage: Dziga Vertov and Bergsonian Materialism. The Brain is the Screen: Deleuze and the Philosophy of Cinema. G. Flaxman. (ed.). 141-152.
• Filmler Deeley, M. (Yapımcı), & Scott, R. (Yönetmen). (1982). Blade Runner [Sinema Filmi]. ABD: Warner Bros. Pictures.
• Kosove, A. A., Johnson, B., Yorkin, B. Yorkin, S. K. (Yapımcı), & Villeneuve, D. (Yönetmen). (2017).
• Blade Runner 2049 [Sinema Filmi]. ABD: Warner Bros. Pictures.