OSMANLI DÜNYASINDA “ANIT”IN VARLIĞININ VE YAPIMININ SINIRLARI: “SÜTUN”UN REDDEDİLMESİ

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 32, 31.12.2019

Oya Şenyurt

https://doi.org/10.30561/sinopusd.638666

Öz

19.
yüzyılın ortalarında Osmanlı İmparatorluğu’nda anıt yapımlarıyla ilgili olarak
bazı girişimler olmuşsa da; “Tanzimat Anıtları” olarak adlandırılan bu tasarımların
gerçekleştirilemediği görülmektedir. Bunun yanı sıra Osmanlı İmparatorluğu’nun
son dönemlerinde çoğunlukla Roma zafer anıtlarından ilham alınarak önemli
olaylar ve kişiler için sütunların biçimlendirilmesi ile oluşturulan yerli ya
da yabancı bazı anıtlar da inşa edilmiştir. Temel görüntüsünü sütunların
oluşturduğu anıtların halkın algısında bir yer edinmiş olabileceği düşünülmekle
birlikte, Osmanlı arşivinde yer alan ve Hafız Hakkı Paşa için yapılacak sütun
biçimli anıtla ilişkili olumsuz görüşler içeren belge, konu hakkında yeniden bazı
değerlendirmeler yapılmasını gerekli kılmıştır. Bu makalede Osmanlı
İmparatorluğu’nda yapılan ya da yapılamayan bazı anıtlar, tasarımları bağlamında
incelenerek, Hafız Hakkı Paşa’nın anıtı için sütun yapılmasının reddine ilişkin
sebepler ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı’da Anıt, Sütun

Kaynakça

• Akın, G., (1993). Tanzimat ve bir aydınlanma simgesi. Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sem-pozyum 17-18 Aralık 1992. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 123-134.
• Akın, N., (1993). Osman Hamdi Bey, Ȃsâr-ı Atȋka Nizamnamesi ve dönemin koruma anlayışı üzerine. Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyum 17-18 Aralık 1992. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 233-240.
• Arı, M. S., (1994). Osmanlılar’da şeyhülislamlık müessesesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İla-hiyat Fakültesi Dergisi. 1(1/1), 170-178.
• Batur, A., (1993). Ayastefenos Rus Anıtı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstan-bul: Tarih Vakfı. Ankara: Kültür Bakanlığı, 467-468.
• Cragoe, C. D., (2011). Binalar nasıl okunur? Resimli bina okuma rehberi. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi.
• Dadyan, S., (2019). Sergüzeşt-i İstanbul. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Denktaş, E., (2018). 1877-78 Osmanlı-Rus savaşı ardından Rus askerleri anısına inşa edilen iki yapı: Ayastefanos Rus Anıtı ve Şıpka Manastırı. Gözde Çelik (Ed.), Geç Osmanlı Döneminde Sanat Mimarlık ve Kültür Karşılaşmaları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 133-161.
• Göker, P., Erdoğan, E. (2018). Geç Osmanlı döneminde heykel; İstanbul saray bahçeleri. SHSR Journal. 5(24), 1422-1431.
• Gürer, S., (2013). XVII-XVIII ve XIX. yüzyıllarda Fransız seyahatnamelerinde Osmanlı toplumu. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları. Eğin, E., (1994). İngiliz mezarlığı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Tarih Vakfı. Ankara: Kültür Bakanlığı, 174.
• Emiroğlu, K., (2012). Gündelik hayatımızın tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Ergin, N., (1994). Tayyare şehitleri anıtı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Tarih Vakfı. Ankara: Kültür Bakanlığı, 229.
• Erkmen, A., (2010). Geç Osmanlı dünyasında mimarlık ve hafıza: arşiv, jübile, ȃbide. İs-tanbul: Akın Nalça Kitapları.
• Kanberoğlu, N. A., (2012). Osmanlı’dan Cumhuriyete heykel sanatının yolculuğu. History Studies. 4(4), 171-189.
• Kapıcı, Ö., (2010). Mimari, historiyografi, ideoloji üzerine bir deneme: Çarlık Rusyası’nda zafer anıtları ve Türk imgesi. Toplumsal Tarih. 203, 20- 31.
• Konukçu, E., (2010). Erzurum’da Kars Kapı Şehitliği’ndeki iki mezar: Hafız Hakkı ve Ce-mal Paşalar (1915, 1922). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Kreiser, K., (1997). Public monuments in Turkey and Egypt 1840-1916. Muqarnas. 14, 103-117.
• Osma, K., (2003). Cumhuriyet dönemi anıt heykelleri (1923-1946). Ankara: Atatürk Kül-tür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırmaları Merkezi.
• Riegl, A., (2015). Modern anıt kültü. İstanbul: Daimon Yayınları.
• Sağ, M. K., (2018). Haydarpaşa İngiliz mezarlığı. Gözde Çelik (Ed.), Geç Osmanlı döne-minde sanat mimarlık ve kültür karşılaşmaları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 93-119.
• Sami, Ş., (1985). Temel Türkçe sözlük. İstanbul: Tercüman Gazetesi.
• Sennett, R., (1999). Gözün vicdanı: kentin tasarımı ve toplumsal yaşam. İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Şehsüvaroğlu, H. Y., (t.y.). 19. asırda bazı abideler ve hediyeler. earsiv.sehir.edu.tr, 4 Mayıs 2019.
• Şenyurt, O., (2015). Osmanlı mimarisinin temel ilkeleri: resim ve inşâ üzerinden gerçekleştirilen farklı bir yaklaşım. (2. Basım). İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Tezcan, E., (2004). Pargalı İbrahim Paşa çevresindeki edebi yaşam. Yayınlanmamış yük-sek lisans tezi, Ankara: Bilkent Üniversitesi.
• Ünal, F., (2013). Ruslar tarafından 1833’de Beykoz/Selvi Burnu’na dikilen kaya anıtı “Moskof Taşı. Türkiyat Mecmuası. 23(Güz), 187-203.
• Ünsal, B., (1960). Mimarȋ tarihi I. (2. Basım). İstanbul: İ.T.O. Yayınları.
• Osmanlı Arşivi Belgeleri (O.A.)
• A.MTZ., (04), Sadaret Bulgaristan Evrakı,
• BEO., Bâb-ı ali Evrak Odası,
• DH.İ.UM.EK., Dahiliye İdare-i Umumiye Ekleri,
• DH.KMS., Dahiliye Kalem-i Mahsus,
• DH.MKT., Dahiliye Mektubi Kalemi,
• DH.MUİ., Dahiliye Muhaberat-ı Umumiye,
• DH.ŞFR., Dahiliye Şifre Kalemi,
• HR.İD., Hariciye Nezareti İdare,
• HR.MKT., Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi Belgeleri,
• HR.SYS., Hariciye Nezareti Siyasi,
• Y.A.HUS., Yıldız Tasnifi Sadaret Hususi Maruzat Evrakı.