Okullarda Pozitif Psikolojik Sermaye ve Örgütsel Öğrenme İlişkisinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 315 - 353, 30.11.2022

Neslin İhtiyaroğlu , Birsen Karakuş Yıldız , Fatma Yılmaz

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1139670

Öz

Bu araştırmanın amacı öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye ve örgütsel öğrenme ilişkisini incelemektir. İlişkisel tarama modelinin kullanıldığı bu araştırmada veriler; “Psikolojik Sermaye Ölçeği” ve “Örgütsel Öğrenme Ölçeği” ile toplanmıştır. Verilerin analizinde parametrik testlerden t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), korelasyon ve regresyon analizi kullanılmıştır. Korelasyon analizi sonuçlarına göre, psikolojik sermayenin sırayla öz yeterlilik, iyimserlik ve psikolojik dayanıklılık alt boyutları ile örgütsel öğrenme arasında pozitif yönde; umut alt boyutu ile örgütsel öğrenme arasında negatif yönde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Çoklu regresyon analizi sonuçlarına göre ise, psikolojik sermayenin, örgütsel öğrenmenin anlamlı birer yordayıcısı olduğu görülmüştür. Araştırmanın sonunda, öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeylerinin geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Sermaye, Örgütsel Öğrenme, Öğretmen

Kaynakça

• Akbulut, E. (2006). Müzik öğretmeni adaylarının mesleklerine ilişkin özyeterlik inançları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 24-33
• Akçay, V. H. (2012). Pozitif psikolojik sermayenin iş tatmini ile ilişkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (1), 123-140.
• Akçay,V.H. & Bilgin,K.U. (2016). Kamu performans yönetimine etkisi açısından psikolojik sermaye. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12, s.154-174.
• Akkuş, D. B. (2020). Psikolojik sermayenin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisinde İş-yaşam dengesinin aracılık rolü: KTMÜ örneği (Doktora Tezi). Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.
• Akman, Y. (2016). Öğretmenlerin psikolojik sermaye algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (28) , 268-277
• Anık, S. (2018). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile problem çözme becerilerinin incelenmesi (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Anık,S. & Tösten, R. (2019). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile problem çözme becerilerinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi,18(69), s.332-342.
• Argyris, C. (1977). Double loop learning organizations. Harvard Business Review, 55 (5), 115-125.
• Arıkboğa, Ş. (2003). Entelektüel sermaye. İstanbul: Derin Yayınları.
• Aytaç, Tufan (1999). Öğrenen örgüt: okul. Millî Eğitim Dergisi, 141, 75-78.
• Balyer, A. ve Kural, S. (2018). Öğretmenlerin eğitim sürecinde yaşanan değişimlerdeki rolleri ve bu değişimlere uyumlarına ilişkin görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(1), 63- 80.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191–215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191
• Başaran, İ.E. (2000). Eğitim yönetimi-nitelikli okul (4. Basım) Ankara: Feryal Matbaası.
• Bilmez,F.(2020). Pozitif psikolojik sermayenin alt boyutlarının görev performansı, iş tatmini ve duygusal bağlılık üzerine etkileri (Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü İşletme Anabilimdalı.
• Bozgeyikli, H. & Şat, A. (2014). Öğretmenlerde psikolojik dayanıklılık ve örgütsel vatandaşlık davranışlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi: özel okul örneği. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 3(5), 172-191.
• Büyükgöze, H. (2014). Lise öğretmenlerinin görüşlerine göre algılanan örgütsel destek ve psikolojik sermaye ilişkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. (6.Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık
• Carver, C.S, & Scheier, M. (2002). Optimism. In S. J. Lopez & C. R. Synder (Eds.),Handbook of Positive Psychology (pp.231-256). New York, NY: Oxford University.
• Covey, S.R. (2007). Etkili insanların 7 alışkanlığı (31.Baskı). (Çev. O. Deniztekin ve F.N. Deniztekin). İstanbul: Varlık Yayınları Çakmak, M. S., ve Arabacı, İ. B. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi. Electronic Journal Of Social Sciences, 16(62).
• Çankır, B. (2016). Geri Bildirimin Araştırma Görevlilerinin Öz-Yeterlilikleri Üzerindeki Etkisi. İş ve İnsan Dergisi, 3 (1), s.21-30.
• Çıngı, H. (2009). Örnekleme Kuramı. (3.Baskı). Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Çetin, F., H.N. Basım (2012) “Örgütsel Psikolojik Sermaye: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması” Amme İdaresi Dergisi, 45(1), 121-137.
• Çimen, B. (2021). Öğretmenlerin gözünden öğretmenlik mesleğinin ilk yılları. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 367-378.
• Çimen, İ. (2015). Öğretmenlerin psikolojik sermaye algısına ilişkin faktörlerin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Çoban, D. & Demirtaş, H. (2011). Okulların Akademik İyimserlik Düzeyi ile Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılığı Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3 (3) , 317-348 .
• Demirkol, Ş., Türkay, O. (2004). Kalite kültürünün oluşmasında eğitimin rolü. II. Kalite Sempozyumu, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, s. 31-43.
• Dibella, A. J., Nevis, E. C., & Gould, J. M. (1996). Understanding organizational learning capability. Journal of Management Studies, 33(3), 361–379. doi:10.1111/j.1467-6486.1996.tb00806.x
• Dodgson, M. (1993). Organizational learning: a review of some literatures. Organization Studies, 14(3).
• Evans, E. D., & Tribble, M. (1986). Perceived teaching problems, selfefficacy, and commitment to teaching among preservice teachers. The Journal of Educational Research, 80(2), 81-85. https://doi.org/10.1080/00220671.1986.10885728
• Fiol, C.M. and Lyles, M. (1985). Organizational learning. Academy of Management Review, 10 (4), 803-813.
• Garvin, D. A. (1993). Building a learning organization. Harvard Business Review, 75- 85.
• Garvin, D.A. (1999). Öğrenen bir örgüt yaratmak. Bilgi yönetimi (içinde 51-82), (Çev: Gündüz Bulut), İstanbul: Mess Yayınları
• Gençtürk, A. ve Memiş, A. (2010). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Öz-Yeterlik Algıları ve İş Doyumlarının Demografik Faktörler Açısından İncelenmesi. İlköğretim Online, 9 (3) , 1037-1054
• Goddard, R. D., Hoy, W. K., & Hoy, A. W. (2004). Collective Efficacy Beliefs:Theoretical Developments, Empirical Evidence, and Future Directions. Educational Researcher, 33(3), 3–13. http://doi:10.3102/0013189x033003003
• Güner, B. (2021). İş biçimlendirmenin görev performansı üzerindeki etkisinde işe tutulma ve psikolojik sermayenin rolü (Doktora Tezi). Ankara: Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Genel İşletme Doktora Programı.
• Hatipoğlu,A.Y. (2019). İlköğretim okulu öğrencilerinin psikolojik sermaye algıları ile proaktif davranış düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Bolu İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı.
• Helvacı, M. & Karadurmuş, M. (2015). İlköğretim okullarının öğrenen örgüt olma özellikleri açısından incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2) , 31-62.
• Huber, G. P. (1991). Organizational learning: the contributing processes and the literatures. Organizational Science, 2(February), 88–115.
• İnandı, Y., Yeşil, H., Karatepe, R. & Uzun, A. (2015). Öğretmenlerin ve Okul Müdürlerinin Özyeterlikleri ile Değişime Gösterdikleri Direnç Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (2)
• Jokıć, S., Ćosıc, L., Sajfert, Z., Pečujlıja, M. & Pardanjac, M. (2012). Schools as learning organizations: empirical study in Serbia. Metalurgıa Internatıonal, 17(2), 83-89.
• Kaçmaz, R. & Barutçu, E. (2016). Takım halinde öğrenme ve takım temelli proje çalışmaları üzerine eğitim kurumlarında alan araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21 (2), 363-382
• Karabağ Köse, E. (2013). İlköğretim kurumu öğretmenlerine göre okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile örgütsel öğrenme arasındaki ilişkide örgütsel sessizlik ve karara katılımın aracı etkisi (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karash, R. (1995). Why a learning organization. Erişim Adresi: http://www.learning-org.com/WhyLO.html Erişim Tarihi: 01/04/2022
• Kaya, A., Balay, R. ve Demirci, Z. (2014). Ortaöğretimde görev yapan öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeylerinin incelenmesi (Şanlıurfa ili örneği). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(48), 47-68.
• Keleş, H. N. (2011). Pozitif psikolojik sermaye: Tanımı, bileşenleri ve örgüt yönetimine etkileri. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2). Koç, A. D. ve Keklik, B. (2019). Hastane çalışanlarının demografik özelliklerini pozitif psikolojik sermaye ve duygusal emek üzerindeki etkisi ile aralarındaki ilişkinin incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(4), 1045-1066
• Koç, Ö. (2006). Öğrenen örgütlerde motivasyonun etkisi ve bir işletme uygulaması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Koçel, T. (2014). İşletme Yöneticiliği. (15.Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım A.Ş.
• Kozikoğlu, İ., & Senemoğlu, N. (2018). Mesleğe yeni başlayan öğretmenlerin karşılaştıkları güçlükler: nitel bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(3), 341-371.
• Kurt, N. (2018). Öğretmenlerin psikolojik sermaye algıları ile psikolojik iyi oluşları ve iş doyumları arasındaki ilişki (Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kümüş, A. (1998). Öğrenen organizasyon olarak okul (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
• Lucas, L. M. (1999). The development of integrated approach to organizational learning. In third International Conference on Organizational Learning, Lancaster University, United Kingdom.
• Luthans, F. (2002). The need for and meaning of positive organizational behavior. Journal Of Organizational Behavior, 23(6), 695-706.
• Luthans, F. and Youssef, C. M. (2004). Human, Social and Now Positive Psychological Capital Management: Investing in People for Competitive Advantage. Organizational Dynamics, 33 (2): 143-160.
• Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J., Norman, S. and Combs, G. M. (2006). Psychological Capital Development: Toward a micro-intervention. Journal of Organizational Behaviour, 27: 387–393. doi: 10.1002/job.373.
• Luthans, F., Avolio, B., Avey, J., and Norman, S. (2007). Positive psychological capital: measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel Psychology, 60: 541–57.
• Luthans, F., Youseff, C. M. ve Avolio, B. J. (2007). Psychological Capital: Developing Human Competitive Edge. New York: Oxford University Press.
• Mahar, S.W., Basheer, S. and Maitlo, A.L. (2017) ‘The influence of psychological capital on organisation learning in banking sector of Pakistan’, Review of Integrative Business and Economics Research, 6 (4), 306–316.
• Marsick. V.J. ve Watkins. K.E. (2003). Demonstrating the value of an organization‟s learning culture: the dimentions of the learning organizations questionnaire, Advences inDeveloping Human Resources, 5(2).
• Marsick, V. J. (2013). The Dimensions of a learning organization questionnaire (DLOQ) introduction to the special issue examining DLOQ use over a decade. Advances in Developing Human Resources 15(2):127-132 Doi:10.1177/1523422313475984.
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370-396.
• Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56, 227-239
• Masten, A. S., Best, K. M., & Garmezy, N. (1990). Resilience and Development: Contributions from the Study of Children Who Overcome Adversity. Development and Psychopathology,2,425-444. https://doi.org/10.1017/S0954579400005812
• Morgan, G.A., Leech, N.L., Gloeckner, G.W. ve Barrett, K.C. (2012). IBM SPSS for Introductory Statistics: Use and Interpretation. UK: Routledge.
• Oklay, E.(2015). Öğrenen okulları kurmak. A.Arı (Ed.), Alternatif öğrenme öğretme yaklaşım ve yöntemleri içinde 191-213. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Oktay, R.(2020). Kişi,iş uyumu ve dönüşümcü liderliğin çalışanların öz-yeterlilik algısı üzerindeki etkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Özdemir, Servet. (2000). Eğitimde örgütsel yenileşme (5.Basım). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Özözen Danacı, M. & Pınarcık,Ö. (2017). Öğretmen adaylarının epistomolojik inançlarının problem çözme becerileri ve güçlülük düzeyleri üzerine olan etkisinin incelenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), s. 1249-1263.
• Pajares, F. (2005). Self-Efficacy during Childhood and Adolescence. Implications for Teachers and Parents. In F. Pajares & T. Urdan (Eds.). Self-Efficacy Beliefs of Adolescents, 5, 339-367. Greenwich, CT: Information Age Publishing.
• Pajares, F. ve Schunk D. H. (2001). Self-Beliefs and School Success: Self-Efficacy, Self-Concept, and School Achievement. R. Riding ve S. Rayner (Ed.), London: Ablex Publishing, 239-266.
• Pedler, M., Burgoyne, J. and Boydell, T. (1991). The learning company: a strategy for sustainable development. McGraw-Hill, London.
• Peterson, C. (2000). The future of optimism. American Psychologist, 55(1), 44–55. http://doi:10.1037/0003-066x.55.1.44.
• Say, M. (2005). Fen bilgisi öğretmenlerinin öz-yeterlilik inanışları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Senge, P.M. (2003). Beşinci disiplin (10.Basım). (Çev.Ayşegül İldeniz ve Ahmet Doğukan). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Snayder, C.R. (2002). Hope theory:rainbow in the mind. Psychological İnquiry, 13(4), 249-275.
• Sönmez, V. & Alacapınar, F.G. (2011). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayınları.
• Stajkovic, A. D. ve Luthans, F. (1998). Self-efficacy and work-related performance: a meta- analysis. Psychological Bulletin, 124(2), 240–261.
• Sünkür Çakmak, M., Arabacı, İ.B. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 890-909
• Sünkür, M. (2014). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin olumlu psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Sweet, J.D. (2012). The relationship between psychological capital and learning organization dimensions in a community medical center: An exploratory survey research study (Doktora Tezi) . East Carolina University.
• Şahin, G. (2020). Öğretmenlerin kişilik özellikleriyle atılganlıkları arasındaki ilişkide pozitif psikolojik sermayelerinin aracılık rolü (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Telef, B.B. (2011). Özyeterlikleri farklı ergenlerin psikolojik semptomlarının incelenmesi (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir
• Torun, F. (2020). Pozitif Psikolojik Sermaye ve Örgüt İklimi Arasındaki İlişki. Ekonomi, İşletme ve Yönetim Dergisi, 4(1), 1-29
• Töremen, F. (2011). Öğrenen okul (Geliştirilmiş 2.Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tösten, R., Avcı, Y. E. & Yıldırım, İ. (2018). Pozitif psikolojik sermaye ile örgütsel bağlılık ilişkisi: Eğitim kurumlarında bir çalışma. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (3) , 21-29
• Tösten, R. ve Özgan, H. (2014). Pozitif psikolojik sermaye ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ekev Akademi Dergisi, 18(59), 429-440. Tösten, R. (2015). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerine ilişkin algılarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tösten, R., Özgan, H. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerine ilişkin algılarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 867-867
• Tschannen-Moran, M. and Woolfolk Hoy, A. (2002). The Influence of Resources and Support on Teachers’ Efficacy Beliefs. Annual Meeting of the American Educational Research Association, New Orleans, 1-5 April 2002.
• Tschannen-Moran, M., & Woolfolk Hoy, A. (2007). The differential antecedents of self-efficacy beliefs of novice and experienced teachers. Teaching and Teacher Education, 23, 944-956. doi: 10.1016/j.tate.2006.05.003
• Türkay, O. (2007). Pazara dayalı örgütsel öğrenme: konaklama işletmelerinde pazara dayalı örgütsel öğrenmeyi belirleyen değişkenler ve pazarlama performansına etkileri. (Doktora Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı
• Yavuz, D. & Kırbaşlar, F. G. (2017). Fen bilgisi öğretmenlerinin öğretmenlik öz-yeterlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. HAYEF Journal of Education, 14 (1) , 369-387
• Yazar, F. (2022). Örgütsel sapma davranışlarının kontrolünde pozitif psikolojik sermayenin ve örgütsel öğrenmenin etkisi: bir örnek olay çalışması. (Doktora Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Yazıcı, S. (2001). Öğrenen organizasyonlar. İstanbul: Alfa.
• Yılmaz, M. (2019). Örgütsel öğrenme ve bilgi merkezleri. İksad Publishing House.