Gözün İşlevsel Dönüşümünün Analizi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 294 - 320, 30.05.2024

İbrahim Emre Günay

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1403285

Öz

Teknolojik gelişmeler doğrultusunda iletişim sistemleri insanın görme biçimi ve bu biçim üzerinde şekillenen düşünsel yapısında oldukça etkilidir. İmaj teknik hale gelmiştir ve in-sanın bakışı da mekanikleşmiştir. Yeni görme biçimleri insan yaşamının tüm alanlarında düşünsel olarak dönüştürücü bir etkiye sahip olmuştur. Modern görsel kültür yeni bir görsel temsil ve algı modeli olarak perspektifle başlamıştır ve fotoğraf, televizyon, bilgisayar temelli teknolojiler ve günümüzde yapay zekâ ve büyük veri gibi yenilikler insanın görme biçimleri ve düşünsel dünyalarında etkin unsurlar haline gelmişlerdir. 19. yüzyıldan sonra İletişim ağlarının gelişmesi ve dijitalleşmesiyle enformasyonun yoğunluğu ve hızı insanın algısında gözü ön plana çıkararak, insanı gözü üzerinden dönüştürmektedir. Bu dönüşüm insanın görme biçimini kontrol altına alarak rasyonelleştirmekte ve tüketim düzeniyle bütünleştirmektedir. Günümüzde sistem insanları gözü merkeze alarak göstergeler üzerin-den algısal ve düşünsel olarak kendine uyumlandırmaktadır. Bu bağlamda çalışmamızda görmenin biçimleri ya da rasyonelleşmesi perspektif ve optik üzerinden, sonrasında ağlar üzerinden anlatılmaya ayrıca tüketim düzeninde gözün nasıl kontrol altına alınarak üze-rinde iktidar kurulduğu gösterilmeye çalışılacaktır. Araştırmamız nitel bir yaklaşımla ve doküman analizi yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Çalışmamız hem ülkemizdeki düşünsel çalışmaların kuramsal birikimine hem de iletişim teknolojilerinin gelişimi temelinde insanın gözün merkezde olduğu görme biçimleri üzerinden nasıl algısal ve düşünsel olarak sistemle uyumlu bir şekilde dönüştüğüyle ilgili literatüre katkıda bulunmayı hedeflemektedir. İnsa-nın sistemle uyumlu bir şekilde dönüşümünün göz üzerinden açıklanmaya çalışılması çalışmayı önemli kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dijital Ağlar, Göz, Perspektif, Optik, Tüketim Toplumu

Kaynakça

• Baker, U. (2015). Sanat ve arzu. İletişim Yayınları.
• Baker, U. (2010). Kanaatlerden imajlara: duygular sosyolojisine doğru. Birikim Yayınları.
• Baker, U. (2011b). Yüzeybilim- fragmanlar. Birikim Yayınları.
• Batı, U. ve Erdem, O. (2016). Ben bilmem beynim bilir, MediaCat Kitapları
• Baş T. ve Tüzün H. (2014), Tüketicileri (Kullanıcıları) ve ürün kullanımlarını analiz etmek için göz izleme yönteminin kullanılması¸ Tüketici Yazıları (IV), 217-234.
• Baudrillard, J. (2016). Simgesel değiş tokuş ve ölüm. (Çev. O. Adanır). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi
• Baudrillard, J. (2017). Tüketim toplumu. (Çev. N. Tutal, F. Keskin). Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2018). Kötülüğün şeffaflığı. (Çev. I. Ergüden). Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J, (2019). Kusursuz cinayet. (Çev. N. Sevil). Ayrıntı Yayınları.
• Boerman, C. S., van Reijmersdal, A. E. and Neijens, C., P. (2015). Using eye tracking to understand the effects of brand placement disclouse types in television programs. Journal of Advertising, 44(3), 196-207.
• Cao, Y., Qu, Q., Duffy, G. V. and Ding, Y. (2019). Attention for web directory advertisements: A top-down or bottom-up process? International Journal of Human-Computer Interaction, 35(1), 89-98.
• Chae, S. W. and Lee, K. C. (2013). Exploring the effect of the human brand on consumers‘ decision quality in online shopping: An eye tracking approach. Online Information Review, 37, 83-100.
• Changeux, J.P., Ricoeur, P. (2021). Neden nasıl düşünürüz? Etik, insan doğası ve beyim üzerine bir tartışma. (Çev.İ.Birkan). Metis Yayınları.
• Crary, J. (2022). Gözlemcinin teknikleri: On dokuzuncu yüzyılda görme ve modernite. (Çev. E. Daldeniz). Metis Yayınları.
• Crary, J. (2023). Yeryüzü yakılıp yıkılırken. (Çev. T.Birkan). Metis Yayınları.
• Çağıltay, K. (2011). İnsan bilgisayar etkileşimi ve kullanılabilirlik mühendisliği: Teoriden pratiğe. ODTÜ Yayıncılık.
• Dilmen, N. E. (2007). Yeni medya kavramı çerçevesinde internet günlükleri-bloglar ve gazeteciliğe yansımaları. Marmara İletişim Dergisi, 12(12), 113-122.
• Demirli, C., Kütük, F.Ö. (2010). “Anlamsal web (Web 3.0) ve ontolojilerine genel bir bakış”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 9(18), 97-108.
• Erdem, B. K. (2010). Sibersığınak: ağ toplumunun yalnızlaşan bireyinin kendini ifade etme mecraları ve biçimleri: Farmville örneği. Akdeniz İletişim Dergisi, 14(2010), 48-71.
• Holsanova, J., Holmqvist, K. and Rahm, H. (2006). Entry points and reading paths on newspaper spreads: comparing a semiotic analysis with eye tracking Measurements. Visual Communications, 5(1), 65-93.
• Han, B. C. (2022). Şeffaflık toplumu. (Çev. Haluk Barışcan). 8. Basım. Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2014). Postmodernliğin durumu. Metis Yayınları.
• Ju, H. W and Johnson, K. K. P. (2010). Fashion advertisiments and young women: Determining visual attention using eye tracking. Clothing&Textiles Research Journal, 28(3), 159-173.
• Javal L. (1878). Essai sur la physiologie de la lecture. Annales d'Oculistique. 80, 240–274.
• Jay, M. (1994). Downcast Eye. University California Press.
• Lierle, A. (2017). The view: An eye-tracking study of print advertisements. Oklahoma State University.
• Olcay, S. (2018). Sosyalleşmenin dijitalleşmesi olarak sosyal medya ve resimler arasında kaybolma bozukluğu: Photolurkıng, Yeni Medya Elektronik Dergi, 2(2), 90-104.
• Ömur, S., & Aydoğdu, A. (2017). Eye tracking researches and new trends in the field of communication. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(4), 1296-1307. https://doi.org/10.24289/ijsser.321815
• Özdoğan, F.B. (2008), “Göz izleme ve pazarlamada kullanılması üzerine kavramsal bir çalışma”, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (2), 134-147.
• Panofsky, E. (1993). Perspective as symbolic form. Zone Books.
• Polat, E. S. (2018). Dijital çağda dijital tasarım, Kesit Akademi Dergisi, 17, 346-353.
• Senders, J. W. (1983), Visual Scanning Processes. Drukkerij Neo Print.
• Satı, Ecevit, Z, Yılmaz, O.B. (2020). “Endüstri 4.0 ortamında değişen iş ve mesleklerin türkiye’de kadın istihdamına etkileri”, Strategic Public Management Journal, 6(11), 54-76.
• Taşel, F. (2020). “Dijitalleşmenin ticarete ve ekonomiye etkisi”, Beykoz Akademi Dergisi, 8(2), 127-137.
• Tunalı S.B., Gözü Ö. ve Özen G. (2016), “Pazarlama ve reklam araştırmalarında nöropazarlama üzerine yapılmış araştırmaların incelenmesi ve etik boyutunun tartışılması”, Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24(2).
• Yücel, G., Adiloğlu, B. (2019). Dijitalleşme - Yapay zeka ve muhasebe beklentileri, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (17), 47-60.