İnternet ve Sosyal Medyada Algı Yönetimi ve Rivayetlerin Yanlış Yorumlanması -Onedio İsimli Web Sitesindeki Bir Haber Örneğinde-

Yıl 2023, , 59 - 87, 15.06.2023

Osman Aydın

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1242086

Cited By: 1

Öz

Belli durumlara alıştırılabilmek ya da belli şeyleri kabul etmeleri adına insanlar -geçmişten günümüze değin- manipüle edilebilmiş, algı yönetimine maruz bırakılmış ve toplum mühendisliği çalışmalarının nesnesi olabilmişlerdir. Siyasî, askerî, ekonomik, eğitim ya da sosyal herhangi bir sahada algı yönetimi; meşhur bir kitap, halk içinde tanınmış biri, gazete haberleri ya da televizyon vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir. Dinî sahaya bakıldığında da benzer bir durum söz konusudur. Kur’ân ve ilimleri üzerinden ilk dönemlerden bugüne kadar insanlar; bazen ayetler eliyle istenilen yöne kanalize edilmiş, bazen de ayetler üzerindeki sosyal mühendislik tatbikleriyle insanlar yanlış şekilde yönlendirilmişlerdir. Aynı şekilde hadisler üzerinden toplum mühendisliği çabası ve benimsetilmek istenen düşüncenin bir üst makama dayandırılarak ispatlanmaya çalışılması da İslâm’ın ilk dönemlerinden beri mevcut bir durumdur. Algı faaliyetlerinin etki alanına giren tüm bu unsurlar çağımızda farklı bir biçimde yönetilmektedir. Günümüzde karşılıklı iletişim ve etkileşimi sınırsız kılan ve artık kullanım noktasında diğer medya araçlarını neredeyse devre dışı bırakan online ortamlar eliyle algı yönetimi çok farklı bir şekle bürünmüştür. Bu sebeple yeni nesil algı yönetiminin özellikle de hadisler üzerindeki yansımalarını ele almak zorunluluk arz etmektedir. Ancak bu alanda yapılan çalışmaların yeterli olduğunu söylemek zordur. Bu sebeple araştırmanın konusu; hadisler üzerinde gerçekleştirilen yeni nesil algı yönetiminin boyutlarını, “onedio.com” isimli web sitesindeki bir haber üzerinden tahlil etmektir. Çalışmada bu alandaki eksikliğe bir katkı düşüncesiyle güncel algı yönetiminin bir örneği, online yayınların içeriğinin tartışmaya açılması amaçlanmıştır. Ayrıca hadis metinlerine ilişkin tarafsız görünen haberlerle, sözel ve görsel manada tüm usuller kullanılarak oluşturulan algı operasyonlarının boyutlarını somut bir şekilde sunmak hedeflenmiştir. Online ortamların çok geniş bir alanı içine alması sebebiyle Türkiye içerisinde son derece etkin “onedio.com” da yer alan bir haber seçilmiştir. Bu yazıda toplamda on iki rivayet değerlendirmesi mevcutken bunlardan yedi tanesi tetkike açılarak bir tahdide gidilmiştir. Zira seçilen rivayetler doğrudan algı yönetimi unsurları işletilerek manipüle edilen metinlerdir. Geri kalan beş rivayet ise görsel ya da diğer algı unsurlarına gerek kalmaksızın daha uzun ve müstakil çalışmalara konu olabilecek türdendir. Bu sebeple bahse konu rivayetlerin hususî olarak çalışılması hedeflenmektedir. Makalede takip edilen yöntemleri çalışmayı ikiye bölerek izah etmek gerekir. İlk kısımda internet ve sosyal medya kullanım alanını tespit etme adına resmî ve gayr-ı resmî kaynaklar eliyle nicel tarama modellerinden kesitsel veri toplama teknikleri kullanılmıştır. İkinci kısımda ise bu kadar geniş kullanım ağı bulunan internet ortamında hadislerin yanlış sunumu ve rivayetlere ilişkin algı operasyonu, ana problematik alan olarak belirlenmiş; yapılan değerlendirmelere dair gelişen karşıt yaklaşımlar da alt problem sahası seçilmiştir. Bu kısımda, bilginin doğruluğunu tespit adına karşılaştırmalar yapılmış, içerik analizleri gerçekleştirilmiştir. Bu yönüyle makale nitel bir çalışmadır. Araştırmada online ortamların hadisler noktasında kısmen denetimden uzak kalmasının etkisiyle algı yönetiminin en etkin aracı sayıldığı varsayımından yola çıkılmıştır. Neticede rivayetlerin uzman olmayan kimselerin kasdî yorumlama ve manipülasyonlarıyla farklı mecralara çekildiği ve insanların yanlış yönlendirildiği, akademik anlamda rivayetlerin doğru izahlarını gerçekleştirecek online platformların eksik kaldığı bu yönüyle okuyucunun mezkûr algı oluşturucularla baş başa bırakıldığı söylenmelidir. Son tahlilde taraflı hadis değerlendirmeleri üzerinden toplum mühendisliği faaliyetlerinin yanı sıra, hadisleri savunma ve yayma gayesiyle de yanlış hadis yorumlamalarına dair ciddi bir sahanın varlığı ortadadır. Bu konunun da problematik sahaya dâhil edilmesi ve bu bağlamda yeni çalışmalar yapılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Algı Yönetimi, Onedio, İnternet, Sosyal Medya.

Perception Management And Misinterpretation Of Rumors On The Internet And Social Media -An Analysis on a News Article on a Website Called Onedio-

Öz

From past to present, people have been manipulated to get used to certain situations or to accept certain things. Perception management in political, military or social sense; It has been realized through a famous book, a well-known person, newspaper reports or television. In the same way, the effort of social engineering through the hadiths and the attempt to prove the idea that is wanted to be adopted by basing it on a higher authority is a situation that has existed since the first periods of Islam. Today, perception management has taken a very different form with the help of online environments, which make mutual communication and interaction unlimited and almost disable other media tools at the point of use. However, it is difficult to say that the studies in this field are sufficient. For this reason, the analysis of the dimensions of the new generation perception management on the hadiths through the news on the website "onedio.com" has been determined as the subject of this study. In this study, it is aimed to open the content of online publications to discussion as an example of current perception management with the idea of contributing to the deficiency in this area. In addition, it is aimed to present the dimensions of perception operations created by using all methods in verbal and visual terms, with news that seems neutral about hadith texts. Due to the fact that online environments create a very wide area, there is a news in "onedio.com", which is extremely active in Turkey, and a total of twelve narration evaluations in the related news, while the subject is limited to seven of them, which provide the most obvious examples. Due to the fact that online environments create a very wide area, the subject is limited with a news in "onedio.com", which is extremely active in Turkey. In the same way, while there are twelve narration evaluations in the related news, the subject is limited to seven of them, which present the most obvious examples. It is necessary to explain the methods followed in the article by dividing the study into two. In the first part, cross-sectional data collection techniques from quantitative survey models were used with the help of official and unofficial sources in order to determine the use of internet and social media. In the second part, the misrepresentation of hadiths and the creation of a perception about the narrations in the internet environment, which has such a wide usage network, were determined as the main problematic area. The sub-problem area was chosen as the positive-negative reactive stance that emerged regarding the evaluations made on the subject. In this section, comparisons were made and content analyses were carried out in order to determine the accuracy of the information. In this respect, the article is a qualitative study. The assumption that perception management is the most effective tool due to the partial lack of control over online environments in terms of hadiths was taken as a starting point in the research. As a result, it should be noted that the narrations are being manipulated and people are being misled by intentional misinterpretations and manipulations by non-experts, and in this aspect, the reader is left alone with these perception creators, as there is a lack of online platforms that can provide accurate explanations of the narrations in academic terms. Ultimately, it is evident that there is a serious field regarding the misinterpretation of hadiths for the purpose of defending and disseminating them, as well as social engineering activities through biased hadith evaluations. Therefore, this issue needs to be included in the problematic field and new studies need to be conducted in this context.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Perception Management, Onedio, Internet, Social Media.

Kaynakça

• Akyüz, Hüseyin. “Kertenkelenin Öldürülmesi ile İlgili Hadislerin Tahlil ve Tenkidi”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 13/1 (2013). 173-214.
• Alebie Getachew, …, “Therapeutic Applications of Camel’s Milk and Urine against Cancer: Current Development Efforts and Future Perspectives”. Journal of Cancer Science and Therapy, 9/5 (2017), 468-478.
• Alhaider. Abdulqader A. vd., “Camel urine inhibits the cytochrome P450 1a1 gene expression through an AhR-dependent mechanism in Hepa 1c1c7 cell line”. Journal of Ethnopharmacology, 133/1, (2011). 184-190.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn. el-Esrârü’l-merfûʿa fi’l-aḫbâri’l-mevzûʿa. Beyrut: Dâru’l-Emâne, ts. Alkhamees, Osama A., Alsanad. Saud M., “A Review Of The Therapeutic Characteristics Of Camel Urine”. Alkhamees and Alsanad, Afr J Tradit Complement Altern Med. 14/6 (2017).
• ʻÂnî, Râfiʻ b. Tâhâ er-Rifâʻî. el-Emru ʻinde’l-usûliyyîn. Dımaşk: Daru’l-Mahabbe, 2006.
• Antâkî, Dâvûd b. Ömer el-Ekmeh ed-Darîr el-. Tezkiretü üli’l-elbâb ve’l-câmiʿ li’l-ʿacebi’l-ʿucâb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd. ʿUmdetü’l-ḳârî fî şerhi Ṣahihi’l-Buḫârî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Başıbüyük, Oğuzhan. “Algı Yönetimi ve Bilgi Savaşlarında Sosyal Medyanın Rolü”, Algı Yönetimi. ed. Bilal Karabulut. İstanbul, Alfa Yayınları, 2017.
• Bostan, Vedat. “Bir Hadisin Rivayeti Üzerine Bir İnceleme (Rabbimiz Baldırını Açar, Her Mü’min Erkek ve Her Mü’min Kadın Ona Secde Eder)”. Prof. Dr. Fuat Sezgin’in Aziz Hatırasına II. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Gelenek ve Bilgi Bütünlüğü Sempozyumu Bildiri Kitabı, (2019).
• Câhız, Ebû'Amr b. Bahr el-. Kitâbu’l-Hayevân. Kahire: Mektebetu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1385/1965. Callamari Peter, Derek Reveron. “China's Use of Perception Management” International Journal of Intelligence and Counterintelligence 16/1 (2003), 1-15.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan İnsana. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2018.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Edebiyatı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2008.
• Çakıcı, Arzu, Kök. Mehmet, “Hayvan Destekli Tedavi”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 12/1 (2020), 117-130.
• Çalgan, Mehmet Ali. “Sosyal Medyada Hadis Tahrifatının Oluşturduğu Olumsuz Sünnet Algısı”. GİİAS Uluslararası Günümüzde İslami İlimler Algısı Sempozyumu I: Sünnet Algısı, 10-11 Haziran 2021. 218-227.
• Dubost, Jean Marc, …, “Zootherapeutic Uses Of Animals Excreta: The Case Of Elephant Dung And Urine Use İn Sayaboury Province, Laos”. Ethnobiology Ethnomedicine 17/62 (2021).
• Durmuş, Zülfikar. “Kur’an-ı Kerim’de İbaha İfade Eden Emir Siygalarının Çeviri Problemi”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (2010).
• Ebû Şühbe, Muhammed b. Muhammed. el-İsrâiliyyât ve’l-mevzûât fî kütübi’t-tefsîr. b.y.: Mektebetü’s-Sünne, 1431.
• Ebu’l-Vefâ, Ali b. Ukayl. el-Vâdıh fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999.
• Elbânî, Nâsırüddin. Da‘îfu Ebî Dâvud. Kuveyt: Müessesetü Ğurâs, 1423.
• Eraslan, Levent. Sosyal Medya ve Algı Yönetimi: Sosyal Medya İstihbaratına Giriş. Ankara: Anı Yayıncılık, 2018.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed el-. el-Kâmusu’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Görmez, Mehmet. Sünnet ve Hadisi Anlama Kılavuzu. Ankara: Otto, 2020.
• Gül, Recep Emin. “Sosyal Medyada Hadis Kullanımı -Facebook ve Twitter Özelinde-“. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 30 (2016), 163-182.
• Gül, Recep Emin. “Sosyal Medyada Paylaşılan Dua ve Zikir İçerikli Hadislerin Kaynak Değeri”. VIII. Dini Yayınlar Kongresi -Dijital Yayıncılık- 28-30 Mayıs 2021.
• Gül, Recep Emin. “Sosyal Medyada Paylaşılan Hadislerin Dinî Yaşantıya Etkisi (Lise Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma: Balıkesir Örneği)” , GİİAS Uluslararası Günümüzde İslami İlimler Algısı Sempozyumu I: Sünnet Algısı, 10-11 Haziran 2021 (Bayburt: Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Bildiriler Kitabı, 2021), 228-241.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’i’l-İlmiyye, 1411/1990.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed. Takyîdu’l-ilm. Beyrut: Dâru İhyâi’s-Sünne, 1974.
• Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd b. Muhammed el-. A‘lâmu’l-hadîs. Suud: Câmiatü Ümmü’l-Kurâ, 1988.
• Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî el-. Mecmaʿu'z-zevâîd. Kahire: Mektebetu'l-Ḳudsî, 1414/1994.
• Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn el-. Tahrîcu ehâdîsu İhyâi ulûmi’d-dîn. Riyad: Dâru’l-Âsıme, 1987.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah. Musannef. Lübnan: Dâru’t-Tâc, 1989.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed el-Askalânî. Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379.
• İbn Kayyım el-Cevziyye. el-Menârü’l-münîf fi’s-sahîh ve’d-daʿîf. Halep: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1970.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Riyad: Dâru’t-Tîbe, 1999.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah. Garîbu’l-hadîs. Bağdat: Matbaatü’l- ‘Ânî, 1397.
• İbnü’l-Kayserânî, Ebü’l-Fazl Muhammed el-Makdisî. Teẕkiretü’l-mevzûʿât. Riyad: Dâru’s-Samî‘î,1994.
• Kâhirî, Ebü’l-Bekâ Kemâlüddîn Muhammed b. Mûsâ b. Îsâ. Hayâtü’l-hayevâni’l-kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,1424/2003.
• Karlığa. Bekir, “Cihâna Tutulan Ayna ya da Kâtip Çelebi’nin Kâinat Tasarımı”. Doğumunun 400. Yıl Dönümünde Kâtip Çelebi (Ankara 2009). 57-86.
• Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed. İrşâdü’s-sârî. Mısır: Matbaatü’l-Kübrâ, 1323.
• Kavukcî, Ebü’l-Mehâsin Şemsüddîn el-. el-Lüʾlüʾü’l-mersûʿ fîmâ lâ asle lehû ev bi-aslihî mevzûʿ. Beyrût: y.y, 1415. Khan, Muhammad Sharif. “Geckos Geckos Geckos”. Erişim 1 Eylül 2023.
• https://www.researchgate.net/publication/318761926_Geckos_Geckos_Geckos Kirmânî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed. el-Kevâkibü’d-derârî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1981.
• Köktaş, Yavuz. Modern Zamanlarda Hadisi Savunmak. İstanbul: Ensar, 2017.
• Küçükata, Yasemin Şefika, Yetim. Hasan. “Bazı Fermente Kahveler ve Helallik Durumları: Kopi Luwak Ve Black Ivory”, Helal ve Etik Araştırma Dergisi 3/1 (2021), 1-18.
• Nursî, Said. Lemalar. İstanbul: Sözler Neşriyat, 2003.
• Nursî, Said. Mektubat. İstanbul: Sözler Neşriyat, 2003.
• Onedio, “Bu Hadisleri Okuyanlar Çok Şaşıracak” Erişim 1 Eylül 2023. https://onedio.com/haber/bu-hadisleri-okuyanlar-cok-sasiracak-deve-sidigi-icin-din-degistireni-oldurun-gemiye-binmeyin-952578
• Onedio. “Hakkımızda”. Erişim 1 Eylül 2023. https://onedio.com/kurumsal/hakkimizda
• Onedio, “Talha Enes”, Erişim 1 Eylül 2023. https://onedio.com/profil/talha_enes
• Özdemir, Veysel. “Aceleci Hadis Yorumu ve Bunun Doğurduğu Sakıncalar”. Academic Knowledge 2/1 (2019), 1-15.
• Pustu, Yusuf. “Algı Yönetimi: Kavramsal ve Teorik Bakış Açısı”. Algı Yönetimi. ed. Bilal Karabulut. İstanbul, Alfa Yayınları, 2017.
• Râzî, Ebû Bekr Muhammed b. Zekeriyyâ er-. Kitâbü’l-Hâvî fi’t-tıb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1422/2002. Râzî, Fahrüddîn Ebû Abdillâh er-. el-Mahsûl. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1997.
• Saîd b. Mansûr. Sünen. Hind: Dâru’s-Selefiyye, 1982.
• Sarıcık, Murat. “Kültürümüzde Kuş Yuvasına ve Yavrusuna Dokunmama Konusunda Birkaç Örnek”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (2001). 17-34.
• Similarweb. “Onedio”. Erişim 1 Eylül 2023.
• https://www.similarweb.com/tr/website/onedio.com/
• Srinivasan, T.M. “Historical Note: Ambergris in Perfumery in the Past and Present Indian Context and the Western World”. Indian Journal of History of Science 50/2 (2015).
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn es-. el-Habâʾik fî Aḫbâri'l-Melâîk. Beyrut: Dâru'l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405/1985.
• Şahyar, Ayşe Esra Ağırakça. Kütüb-i Sitte’den Örneklerle Zayıf Hadis Rivayeti: Metodolojik Anlam ve Yorum. İstanbul: Akdem Yayınları, 2011.
• Şeyhanlıoğlu, Hüseyin. “Siyasi Partiler ve Liderler: Dünyadan ve Türkiye’den Algı ve İmaj Yönetimi Örnekleri”. Algı Yönetimi. ed. Bilal Karabulut. İstanbul: Alfa Yayınları, 2017. 321-344.
• Temiz, Rabia Zahide. “Rivayetler Çerçevesinde Bebek İdrarının Cinsiyet Odaklı Farklılığı Meselesi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/2 (2021). 877-914.
• Tokadî, Mustafa Efendi. Tahbîzü’l-Mathûn el-Kânûn Fi’t-Tıb Tercümesi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2018.
• Tutar, Hasan. Simetrik ve Asimetrik İletişim Bağlamında Örgütsel Algılama Yönetimi. Ankara: Seçkin Yayınları, 2008.
• Türk, Mehmet Sezai. “Algı Yönetimi ve İletişim: Algının Ötesinde Bir Gerçeklik Var Mı?”. Algı Yönetimi. ed. Bilal Karabulut. İstanbul: Alfa Yayınları, 2017.
• Wearesocial. “The Global State Of Dıgıtal In July 2022, Part One”. Erişim 1 Eylül 2023.
• https://wearesocial.com/uk/blog/2022/07/the-global-state-of-digital-in-july-2022/
• Yılmaz, Hayati. “İçerik, Sunum ve Nitelikleri Bakımından Türkçe İnternet Sayfalarında Hadis”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2007). 63-76.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed ez-. Mîzânu'l-iʿtidâl. Dımeşk: Müessesetu'r-Risâle, 1430/2009.