The Seven Premises That Fakhr al-Din al-Râzî Constructed Upon His Own God Thought

Yıl 2019, , 232 - 249, 15.06.2019

Ruhullah Öz

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.548219

Cited By: 4

Öz

Fahreddin er-Râzî, was the one of the most prominent mutakallim, who defense the idea of
Allah against the idea of  the
antropomorfism and corporealism. In this process, he saw the idea of
“antropomorfism / tashbih” and “corporealism / tacsim” as an extension of ancient
traditions and idolatry. Rāzî defends the uniqueness
of Allah against the vision of anthropomorphist god. He criticized the
metod of literalism which depicts God in terms of literary preparation.
Likewise, the idea of God based on Hebrew sources was critically inconsistent.
Rāzî tried to refute the theses of these two perceptions of god with their own
arguments. He criticized the claims of the literalists with verses. He tried to
refute the theses of rationalists with reasoning. He wanted to find solid
grounds. For this reason he refuted the dissidents' arguments wich based on
premise cannot be denied. In this study, we will investigate Razi's
understanding of God by claiming his seven premises based on his systematic
theology and his god typology.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Fakhr al-din al-Râzî, God, Anthropomorphism, Tanzih

Fahreddîn er-Razî’nin Tanrı Tasavvurunu Üzerine İnşa Ettiği Yedi Öncül

Öz

Fahreddin
er-Râzî, insan biçimci tanrı tasavvurunun çokça tartışıldığı bir dönemde tenzih
savunusuyla tebarüz eden bir mütekellimdir. Râzî, felsefi kültür ve kadim ilahi
dinlerden tevarüs ettiği iddia edilen teşbih ve tecsimi kadim ananelerin ve putperestliğin
feri bir uzantısı olarak görmüştür. Antropomorfist tanrı tasavvuruna karşı
tenzih savunusuyla münezzeh Allah inancını savunan Râzî, tanrı tasvirini metnin
zahiri anlamı ile betimleyen salt nakilci zihniyetin iddialarını mesnetsiz
bulduğu gibi kadim felsefi kültür ve israiliyat menşeli rivayetlerle tanrı
tasavvurunu şekillendirenlerin tezlerini de akli ve mantıki açıdan tutarsız
bulmuştur. Râzî bu her iki cenahın tezlerini kendi argümanları ile çürütmeye
çalışmıştır. O salt nakilcilerin iddialarını tenzih temalı naslarla bertaraf
ederken, salt akılcıların tezlerini de felsefi öncül, mantıki önerme ve akli
istidlal yöntemleri ile izale etmeye çalışmıştır. Razî, muhaliflerinin
tezlerini kendi argümanları ile çürütmeye çalışırken onu güçlü kılan ve
muhaliflerini ilzam eden en önemli yönü tezlerini inkârı muhal olan öncüller
üzerine ikame etmiş olmasıdır. Bu çalışmada Razî’nin teolojisini sistematize etmede
esas aldığı ve tanrı tipolojisini üzerine inşa ettiği yedi öncülü
işleyeceğiz.    

Anahtar Kelimeler

Kelam, Fahreddin el-Razî, Tanrı, Antropomorfizm, Tenzih, Öncül

Kaynakça

• Abdulhamid, İrfan. Dirâsetün fi’l-Furûk ve’l-‘Akâidi’l-İslamî. Bağdat: Matbatü’l-İrşâd, 1967.
• Az, Mehmet Ata. İlahi Basitlik Bağlamında Tanrının Bilinebilirliği. Ankara: OTTO Yayınları, 2017.
• Bolay, Süleyman. Felsefi Doktrinler Sözlüğü. İstanbul: Akçağ Yayınları, 2004.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. et-Ta’rifât. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Cüvenynî, İmamu'l-Haremeyn. el-İrşad. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 2010.
• İsfehânî, Ragıb. el-Müfredât. Beyrut: Daru’l-Marife, 2005.
• Râzî, Fahreddîn. el-Mebâhis’ul-Meşrikiyye. 1 Baskı. Tahran: Menşuratü Zevi’l-Kurba, 1329.
• Huleyf, Fethullah. Fahreddin er-Râzî. Beyrut: Daru Camiâtü’l-Mısrî, 1976.
• İbrahim, Selva Muhammed. el-İtticâhü’l-Akâidî fi Tefsiri’r-Râzî. Doktora Tezi, Camiatü’r-Ribât, 2015.
• Olguner, Fahrettin. Üç Türk İslam Mütefekkiri İbn Sina-Fahreddin Râzî-Nassireddin et-Tûsî Düşüncesinde Varoluş. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1985.
• Râzî, Fahreddin. el-Erba’în fi Usûli’d-Dîn. 1 Baskı. Kahire: Mektebetü Külliyati’l-Ezheriyye, 1986.
• Râzî, Fahreddin. el-Mealim fi Usûli’d-Dîn. 1 Baskı. Amman: Daru’l-Fetih, 2010.
• Râzî, Fahreddin. el-Mesâilu’l-Hamsûn fi Usûli’d-Dîn. Beyrut: Daru’l-Cîl, 1990.
• Râzî, Fahreddin. el-Metâlibu’l’Aliye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Arabi, 1978.
• Râzî, Fahreddin. Kelama Giriş (el-Muhassal). Ankara: AÜİF Yay, 1978.
• Râzî, Fahreddin. Levâmiü’l-Beyyinât an Şerhi Esmaillahi ve's-Sıfat. Mısır: el-Matbaatü’ş-Şerkiyye, 1323.
• Râzî, Fahreddin. Lübabu’l-İşârât ve’t-Tenbihât. 1 Baskı. Kahire: Mektebetü’l-Külliyatü’l-Ezheriyye, 1986.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtihu’l-Gayb. Beyrut: Darü’l-Fikr, 2005.
• Râzî, Fahreddin. Muhassalü Efkari’l-Mütekaddimîn ve’l-Müteahhirîn min’l-Ulem ve’l-Hükema ve’l-Mütekellimîn. Kahire: Mektebetü’l-Külliyeti’l-Ezheriyye, ty.
• Râzî, Fahreddin. Nihâyetü’l-‘Ukûl fi Dirâyeti’l-Usûl. Beyrut: Darü’z-Zehair, 2015.
• Râzî, Fahreddin. Şerhu’l-İşârât ve’t-Tenbihât. Tahran: Müessesetü’s-Sadık, 1415.
• Râzî, Fahreddin. Te’sisü’t-Takdîs. Kahire: Mektebetü Külliyati’l-Ezheriyye, 2001.
• Yavuz, Ömer Faruk. “Araz”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3: 337-342. Ankara: TDV Yayınları, 1999.