İslam Hukukunda Ölenlerin Ardından Yapılan Bazı Uygulamaların Bidatle İlişkisi (Diyarbakır ve Mardin Örneği)

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 16, 117 - 131, 30.04.2017

Bedri Aslan

Öz

İnanç ve din duygusu, insanlara doğuştan verilen fıtrî bir eğilimdir. Her insan
sahip olduğu bu eğilim ve kabiliyetini kullanarak, inançla ilgili duygularını
tatmin etme yollarına başvurur. Vahyin amaçlarından biri insanlarda var olan
inanç eğilimlerinin boş ve batıl alanlara yönelmesinin önüne geçip bu eğilimleri
doğru alana çekmesidir. İslam hukukunun amacı ise insanların davranışlarının
caiz olup olmadığını tespit etmektir. Bidat konusu İnanç ve hukuk bağlamında her
asırda tartışılagelmiştir. Son dönemlerde ise, ölen kişilerin ardından yapılan
bazı uygulamaların bidatle ilişkisi tartışılmaktadır. Bu çalışmamızda, ölülerle
ilgili insanlar arasında bilinen ve yaygın olan bazı uygulamaların bidatle
ilişkisi İslam hukuku açısından inceledik. Özellikle ölünün arkasından okutulan
mevlit, verilen taziye yemekleri, yapılan mezarlık ziyaretleri, ıskat, devir ve
taziye gibi bazı uygulamaların bidatle ilişkilerinin hukuki boyutlarını
araştırdık.

Anahtar Kelimeler

Bidat, ölen, caiz, din, hukuk

Kaynakça

• Askalânî, Ahmed b. Ali b. Hacer (v. ö.852/1448). Fethu’l-Barî Şerhu Sahihi’l-Buharî. Beyrut: Daru’l-Marife, 1379.
• Âynî, Muhammed b. Ahmed b. Musa Bedruddin el-Aynî (v. 855/1451). Umdetu’l-Karî Şerhu Sahihi’l-Buharî. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, t.y.
• Beğavî, Hüseyn b. Mahmud b. Ferra el-Beğavî (v. 517/1123). Şerhu’s-sünne. Beyrut: el-Mektebu’l-İslamî, 1983. Beyhâkî, Ahmed b. el-Hüseyn el-Hurâsânî Ebu Bekir el-Beyhakî (v. 458/1065). Marifetu’s-Sünen ve’l-âsâr. Kahire: Daru’l-Vefâ, 1991.
• Buhâri, Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. Muğire (v. 256/870). el-Câmiu’s-Sahîh. thk. Muhammed Zuheyr b. Nasır en-Nasır. y.y., Dârü Tevki’n-Necât, 1422.
• Buhûtî, Mansûr b. Yunus b. İdris (v. 1050/1640). Keşşâfu’l-Kınâ‛ ‛an Metni’l-İknâ‛. y.y., Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y. Büceyremî, Süleyman b. Muhammed b. Ömer el-Büceyremî eş-Şâfiî (v. 1221/1086). Hâşiyetu’l-Büceyremî ‛alâ Şerhi Menheci’t-Tullâb. y.y., Daru’l-Fikir, 1995.
• Cürcânî, Abdulkahir b. Abdurrahman el-Cürcanî (v. 471/1078). Dercu’d-Dürer fi Tefsiri’l-Ay ve’s-Suver. Amman: Daru’l-Fikr, 2009.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid el-Cürcanî (v. 816/1413). Ta'rifat. Kahire: Daru’l-Fedîle, t.y.
• Çetin, Osman. “Tarihte İlk Mevlid Merasimleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2, sy. 2 (1987).
• Dusûkî, Muhammed b. Ahmed b. ‛Urfe (v. 1230/1815). Hâşîyetu’d-Dusûkî ‛ale’ş-Şerhi’l-Kebîr. thk. Muhammed ‛Alîş. Beyrut: Dârü’l-Fikir, t.y.
• Ensârî, Şeyhu’l-İslâm Zekeriyya b. Muhammed b. Ahmed el-Ensârî (v. 926/1520). Esne’l-Metâlib fî Şerhi Ravdi’t-Tâlib. y.y., Dârü’l-Kitabi’l-İslamî, t.y.
• Ensârî, Şeyhu’l-İslâm Zekeriyya b. Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Ğürerü’l-Behiyye fi Şerhi’l-Behceti’l-Verdiyye. y.y., el-Matabaatu’l-Meymeniyye, t.y.
• Halebî, Ali b. Burhanuddin (v. 1044/1634). es-Siretu’l-Halebiyye fi Sîreti’l-Emini’l-Memun. Beyrut: Daru’l-Marife, 1400.
• İbn Abidin, Muhammed Emîn (v. 1252/1836). Reddü’l-Muhtâr ‛ale’d-Dürri’l-Muhtâr. Beyrut: Dârü’l-Fikir, 1992.
• İbn Hanbel, Ahmed b. Hanbel b. Hilal Ebû Abdullah eş-Şeybanî (v. 241/855). Müsnedu İmam Ahmed b. Hanbel. Kahire: Daru’l-Hadis, 1995.
• İbn Hibban, Muhammed b. Hibban b. Ahmed el-Bustî (v. 354/965). Sahihu İbn Hibban. Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 1993.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (v. 273/887). Sünenu İbni Mâce. thk. Muhammed Fuad Abdulbakî. y.y., Dârü’r-Risâleti’l-Alemiyye, 2009.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem (v. 731/1330). Lisânü’l-‛Arab. Kahire: Dârü’l-Maarif, t.y.
• İbn Nüceym, Zeynuddîn b. Nüceym el-Hânefî (v. 970/1563). el-Bahru’r-Râ’ik Şerhu Kenzi’l-Dekâ’ik. y.y., Dârü’l-Kitabi’l-İslami, t.y.
• İbn Receb, Abdurrahman b. Şihabuddin Ebu’l-ferec Zeynuddin (v. 795/1393). Câmiu’l-Ulûm ve’l-Hikem. Beyrut: Daru İbn Kesîr, 2008.
• Karaman, Fikret. Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: DİBY, 2006.
• Kâsânî, Alâuddîn b. Mesud el-Kâsânî (v. 587/1191). Bedâi‛u’s-Sanâi‛ fî Tertibi’ş-Şerâi‛. y.y., Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Keşmirî, Muhammed Enver Şah b. Muazzem Şah el-Keşmirî el-Hindî (v.1353/1934). Arfu’ş-Şezî Şerhu Süneni’t-Tirmizî. Lubnan: Daru’t-Türasi’l-Arabî, 2004.
• Komisyon. Mucemu’l-vesît. y.y., Mektebetu’ş-Şürûkı’d-Devliyye, 2004.
• Mevsilî, Abdullah b. Mahmud b. Mevdûd el-Hanefî (v. 683/1284). el-İhtiyâr li Talîli’l-Muhtâr. thk. Beşşar Bekrî Arabî. Beyrut: Dârü’l-Kütübil’l-İlmîyye, 1937.
• Müslim, İbnü’l-Haccac Ebu’l-Hasan en-Neysabûrî (v. 261/874). Sahihu Müslim. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, t.y.
• Nefrâvî, Ahmed b. Güneym b. Sâlim (v. 1126/1714). el-Fevâkihu’d-Devânî ‛âlâ Risâleti İbn Ebî Zeyd el-Kayravanî. y.y., Daru’l-Fikir, 1995.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb b. Ali el-Hurâsânî (v. 303/915). Sünenu’n-Nesâî. Halep: Mektebu’l-Metbuâti’l-İslamiyye, 1986.
• Nevevî, Muhyîddîn Yahyâ b. Şeref b. Murrî en-Nevevî (v. 676/1277). el-Mecmû‛ Şerhu’l-Muhezzeb. thk. Mahmud Marahî. y.y., Dârü’l-Fikir, t.y.
• Savî, Ahmed b. Muhammed (v. 1241/1825). Bulğatu’s-Sâlik li Ekrabi’l-Mesâlik. y.y., Dârü’l-Maarif, t.y.
• Sen’ânî, Muhammed b. İsmail b. Selah (1182/1768). Sübülü’s-Selâm. y.y., Daru’l-Hadîs, t.y.
• Suyutî, Abdurrahman b. Ebi Bekr b. Muhammed b. Sabık (v. 911/1505). Misbâhu’z-Zucâce Şerhu Süneni İbn Mace. Karatşî: Kadimî kütübhane, t.y.
• Şâtıbî, İbrahim b. Musa b. Muhammed (v. 790/1388). el-İtisam. y.y., Mektebetü’t-Tevhîd, t.y.
• Şentürk, Lütfi. “Iskat-ı Salât”. Diyanet Dergisi 15, 5-6 (1976).
• Şürunbülâlî Ebu’l-Berekât Hasan bin Ammâr bin Ali (v. 1069/1658). Merâki’l-Felâh Şerhu Metni’l-İzâh. y.y., el-Mektebetu’l-Asriyye, 2005.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa (v. 279/892). Sünenu Tirmizî. Beyrut: Daru’l-Ğarbi’l-İslamî, 1998.
• Zeylâî, Fahrudddîn Osmân b. Ali el-Hanefî (v. 743/1342). Tebyînu’l-Hakâ’ik Şerhu Kenzi’d-Dakâ’ik. Kâhire: Dârü’l-Kütübi’l-İslâmî, 1313.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletuhu. Dımaşk: Dârü’l-Fikir, t.y.