Kur’ân’da Mercileri Metinde Geçmeyen Zamirler

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 16, 133 - 147, 30.04.2017

Kutbettin Ekinci

Öz

Zamirler sözün uzamaması için zahir
isimlerin yerine kullanılır. Arap dilbilimcileri her zamir için bir merci’i
zarurî görmüşlerdir. Kur’ân’da yaygın bir şekilde metinde mercii zikredilmeyen
zamirler mevcuttur. Merciin zikredilmemesinin en önemli nedeni, Kur’ân’ın onu
muhatabın bilgisine bırakmasıdır. O nedenle zamir mercileri konusu, Kur’ân’ın
indiği dönemin muhatapları için sorun değilken, sonradan onun metniyle muhatap
olan kişiler bu merciileri bilmesinde bazı bilgilere ihtiyaç duymaktadırlar. Bu
makale, Kur’ân metninde mercii olmayan zamirlerin çeşitlerini ve bilme
yollarını araştıracaktır.

Anahtar Kelimeler

Zamir, merci’, muhatap, mütekellim, metin

Kaynakça

• Behcet Abdulvahid. el-İrabu’l-Mufassal li Kitabillahi’l-Murettel. Amman: Daru’l-Fikr, 1993.
• Ebu Abdirrahman b. Muhammed es-Sealebî. el-Cevahiri’l-Hisan fi Tefsiri’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ali Muavvid v.dğr. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1418.
• Ebu Hayyan Muhammed b. Yusuf. el-Bahru’l- Muhit fi’t-Tefsir. thk. Sıdki Muhammed Cemil. Beyrut: Daru’l-Fıkr, 1420.
• Ebu’l-Beka Abdullah el-A’kberî. et-Tibyân fi İ’rabi’l-Kur’ân. thk. Ali Muhammed el-Becavî. y.y., t.y.
• Fahruddin er-Razî, Muhammed b. Ömer. et-Tefsiru’l-Kebir. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1990.
• Hasan, Abbas. en-Nehvu’l-Vafi. y.y.: Daru’l-Mearif, t.y.
• Hüseyin, Taha. “Kur’ân-ı Kerim’de Üçüncü Şahıs Zamirinin İşaret Zamiri Olarak Kullanılışı”. çev. Mehmed Hatipoğlu. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (1960).
• İbn Aşur, Muhammed b. Tahir. et-Tahrir ve’t-Tenvir. Tunus: ed-Daru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Ebu Muhammed Abdullah b. Galip. el-Muharreru’l-Veciz fi Tefsiri’l-Kitabi’l-Aziz. thk. Abdusselam Abduşşafi Muhammed. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-İlmiyye, 1422.
• İbn Hişam, Abdullah b. Yusuf Cemalüdin. Müğni’l-Lebib an Kütübi’l-Earib. thk. Abdullatif Muhammed el-Hatip. Kuveyt 2000.
• İbn Küteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim. Te’vilu Müşkili’l-Kur’ân. thk. Seyyid Ahmed Sakar. Kahire: Daru’t-Türas, 1973.
• İslâmoğlu, Mustafa. Hayat Kitabı Kur’ân Gerekçeli Meal-Tefsir. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2008.
• İstrabazî, Rediyuddin. Haşiyetu’r-Rediyy ala’l-Kâfiye. Bingazi: Camietu Karyunusi, 1978.
• Muhammet Çelik. “Yusuf Suresi 50-51. Ayetlerindeki Zamirlerin Aidiyeti Meselesi”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6, sy. 2 (2004).
• Seminu’l-Halebî. ed-Dürru’l-Mesun fi Ulumi’l-Kitabi’l-Meknun. Dımeşk: Daru’l-Kalem, t.y.
• Suyûtî, Celaluddin b. Abdirrahman. el-Metaliu’s-Saide fi Şerhi’il-Feride. thk. Nebhan Yasin Hüseyin. Bağdat: Daru’r-Risale, 1977.
• Suyûtî, Celaluddin b. Abdirrahman. el-İtkan fi Ulumi’l-Kur’ân. Beyrut: Daru ibni Kesir, 1987.
• Suyûtî, Celaluddin b. Abdirrahman. Hemeu’l-Hevami’ fi Şerhi Cem’il-Cevami’. thk. Ahmed Şemsüddin. Beyrut: Daru’l-Kütübu’l-İlmiyye, 1998.
• Tabatabaî, Seyyid Muhammed Hüseyin. el-Mizan fi Tefsiri’l-Kur’ân. Kum: Müessesetu İsmailiyan, 1412.
• Tiyek, Fatih. “Zamirlerin Mercii ile İlgili İhtilafların Tefsire Etkisi”. Yüksek Lisans Tezi, Kahraman Maraş Sütçü İmam Üniversitesi, 2008.
• Yılmaz, Selahattin. “Kur’ân-ı Kerim’deki Bazı Zamirlerin Mercileriyle İlgili Önemli Kurallar”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5, sy. 1 (2001): 111-123.
• Zamehşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Amr. el-Keşşaf an Hakaiki’t-Tenzil. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 1407.
• Zeccac, Ebu İshak. Meâni’l-Kur’ân. thk. Abdulcelil Abduh Şilbî. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1988.
• Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdillah. el-Burhân fi Ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Beyrut: Daru’l-Marife, 1957.