İbnü’l-Vezîr el-Yemânî (ö. 840/1436) ve Hadisçiliği

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 20, 269 - 294, 31.08.2018

Ahmet Özdemir

Öz

Bu çalışmada İbnü’l-Vezîr’in ilmi kişiliği ve hadisçiliği incelenmiştir. Doğup büyüdüğü ve ilmî olarak geliştiği ortam analiz edilmiştir. Hocaları, eserleri ve Yemen’de bulunan fırkalarla ilişkisi yer verilen konulardandır. İsyanların ve mezhep savaşlarının çok yoğun olarak yaşandığı Yemen topraklarında İbnü’l-Vezîr’in fkirlerinin nasıl şekillendiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca, İbnü’l-Vezîr’in hadisi, muhaddisleri ve Hz. Peygamber’in sünnetini müdafaa etmek amacıyla muhaliflerine yazdığı reddiyeler sonucu meydana gelen eserlerinden hareketle, hadis ile ilgili görüşleri tespit edilmeye çalışılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

İbnü’l-Vezîr, hadis, sahâbe, ahâd, sahîh, ricâl

Kaynakça

• Abdulbaki, Muhammed Fuad. el-Lu’lu’u ve’l-Mercân Fimâ İttefeka ‘Aleyhi’ş-Şeyhân. yy., İhyâu Kutubi’l-Arabiyye, ts.
• Agitoğlu, Nurullah. “Bir Hadisçi Olarak Suyutî’nin Bazı Haberî Sıfatlara Yaklaşımı -et-Tevşîh Adlı Eseri Bağlamında-”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19, sy. 2 (2014): 103-123.
• Agitoğlu, Nurullah. “Halku’l-Kur’ân ve Ru’yetullah Konuları Bağlamından İbnu’l-Mülakkın’ın Buhârî’nin Bab Başlıklarına Yaklaşımı”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5, sy. 10 (2014): 99-123.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh eş-Şeybânî. Müsned. Kahire: Müessesetü Kurtûba ts.
• Aynî, Bedruddîn. ‘Umdetu’l-Kâri fi Şerhi Sahihi Buhârî. Beyrût: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 2001.
• Bağdâdî, Abdulkahir b. Tahir b. Muhammed. el-Ferku Beyne’l-Firek. Tahkik: Muhammed Osman. Kahire: Mektebetu İbni Sina, ts.
• Bağdâdî, Ahmed b. Ali b. Sabit. el-Kifâye fi ‘İlmi’r-Rivâye. Medine: el-Mektebetu’l-İlmiyye, ts.
• Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetu’l-‘Arifîn Esmâu’l-Müellifîn ve Asâru’l-Müellifîn. Beyrût: Dâru İhyâi Turâsi’l-Arabiyye, 1955.
• Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyn b. Ali b. Musa. es-Sünenü’l-Kubrâ. Tahkik: Muhammed Abdulkadir Ata. Beyrut: Daru’l-Kutûbu’l-İlmiyye, 2003.
• Bilen, Mehmet. “İbn Hacer’in Buhârî Savunusu”. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîhi Buhârî. Takhik: Muhammed b. Nezîr. yy., Dâru Tûku’n-Necât, 1422.
• Büreyhî, Abdülvehhâb b. Abdurrahmân es-Seksekî el-Yemenî. Tabakâtu Sulehâi’l-Yemen. Tahkik: Abdullâh Muhammed Habeşî. San’â: Mektebetu’l-İrşâd, ts.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Usûlü. İstanbul: Marmara İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2009.
• Dârimî, Abdullâh b. Abdurrahmân et-Temimî. Sünenu Dârimî. Tahkik: Hüseyn Selim Ed-Dâranî. Suud: Dâru’l-Muğnî, 2000.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’âs b. İshak eş-Şicistanî. Süneni Ebî Dâvud. Tahkik: Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Beyrût: el-Mektebetu’l-‘asriyye, ts.
• Ebû Zehra, Muhammed. İslâm’da Siyasi ve İtikâdî Mezhepler Tarihi. Çeviri: Sıbğatullâh Kaya. Ankara: Anka yayıncılık, ts.
• Eş’ârî, Ebû’l-Hasan Ali b. İsmail b. İshak b. Salim b. İsmail b. Abdullâh. Makâlâtu’l-İslâmîyyin. Tahkik: Naim Zerzûr. yy., Mektebetu’l-Asriyye, ts.
• Eş’ârî, Ebû’l-Hasan Ali b. İsmail b. İshak b. Salim b. İsmail b. Abdullâh. el-İbâne ‘an Usûli’d-Diyâne. Tahkik: Favkiyye Husyn Mahmud. Kahire: Dâru’l-Ensâr, 1397.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Çağımızda İtikâdî İslâm Mezhepleri. İstanbul: İlahiyat Yayınları, 2001.
• Gazâlî, Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. el-Mustasfâ. Çeviri: Yunus Apaydın. Kayseri: Rey Yayıncılık, 1994.
• Gökalp, Yusuf. “Zeydîlik ve Yemen’de Yayılışı”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006).
• Habeşî, Abdullâh Muhammed. Mesâdiru’l-Fikri’l-İslâmî fi’l-Yemen. Ebûdâbi: el-Mecme’u’s-Sekâfî, 2004.
• Harbî, Ali b. Ali Câbir. “İbnü’l-Vezîr ve Arâuhu’l-İtikâdiyye.” Doktora Tezi, Ummu’l-Kurâ Üniversitesi, 1985.
• Irakî, Zeynuddin Ebu Fazl Abdurrahman b. Hüsyn. Şerhu’t-Tabsireti ve’t-Tezkire. Tahkik: Abdullatif Hamim ve Mahir Yasin Fahl. Beyrut: Daru’l-Kutûbi’l-İlmiyye, 2002.
• İbn Battâl, Ali b. Halef b. Abdilmelik. Şerhu Sahihi Buhârî. Tahkik: Yasir b. İbrahim. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd ts.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-Barî. Tahkik: Abdulkadir Şehbe el-Hamd. Riyâd: Mektebetu’l-Melik Fahd el-Vataniyye, 1421.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Nüzhetu’n-Nezar Şerhu Nuhbetu’l-Fiker. Tahric: Ebû Ubeyde b. Muhammed b. Abdulğani. yy., Dâru’l- Fevâid, 2006.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebi Bekr Eyyub ez-Zer’i. Hâdî’l-Ervâh. Beyrût: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, ts.
• İbni Mâce, Muhammed b. Yezid. Sünenu İbni Mâce. Tahkik: Muhammed Fuad Abdulbakî. Beyrût: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbnü’l-Vezîr, Ebû Abdillâh İzzuddîn Muhammed bin İbrahim bin Ali el-Yemânî. el-’Avâsım ve’l-Kavâsım fi’z-Zebbi ‘an Sünneti Ebi’l-Kâsım (Mukaddime). Tahkik: Şuayp Arnavut. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• İbnü’l-Vezîr, Ebû Abdillâh İzzuddîn Muhammed bin İbrahim bin Ali el-Yemânî. Tercihu Esâlîbi’l-Kur’ân. Kâhire: Matbaatu’l-Kâhire, 1349.
• İbnü’l-Vezîr, Ebû Abdillâh İzzuddîn Muhammed bin İbrahim bin Ali el-Yemânî. “el-Muhtasar fi Ulûmi’l-Hadis”. Tahkik: Ebu Muhammed Abdullah b. Lamh el-Havlânî. Kahire: Daru’l-İmam Ahmed, 2011.
• İbnü’l-Vezîr, Ebû Abdillâh İzzuddîn Muhammed bin İbrahim bin Ali el-Yemânî. “Tankîhu’l-Enzâr fi Marifeti Ulûmi’l-Asâr”. Tahkik: Muhammed Subhi b. Hasan b. Hallâk. yy., Dâru İbni Hazm, ts.
• İbnü’l-Vezîr, Ebû Abdillâh İzzuddîn Muhammed bin İbrahim bin Ali el-Yemânî. er-Ravzu’l-Bâsim fiz-Zebbi ‘an Sünneti Ebi’l-Kasım. Tahkik: Ali b. Muhammed el-‘Umrân. yy., Dâru’l-‘Âlemi’l-Fevâid, ts.
• İbnü’l-Vezîr, Ebû Abdillâh İzzuddîn Muhammed bin İbrahim bin Ali el-Yemânî. İsâru’l-Hakk ‘ala’l-Halk fi Reddi Hilafati ile’l-Mezhebi’l-Hakk Min Usûli’t-Tevhid. Kahire: Matbaatu’l-Adâb ve’l-Müeyyed, 1318.
• İbnü’s-Salâh, Osman b. Abdurrahman Ebû ‘Amr. Ma’rifetu Enva’i Ulûmi’l-Hadîs (Mukaddime). Tahkik: Nurettin ‘Itır. Suriye: Dâru’l-Fikr, 1986.
• Kâdî ‘İyâz, Ebû’l-Fadl ‘İyâz b. Musâ b. ‘İyaz. İkmâlu’l-Mu’allim bi Fevâidi Müslim. Tahkik: Yahya İsmail. yy., Dâru’l-Vefa, 1998.
• Kâdî Abdulcebbâr b. Ahmed. Şerhu Usûlu’l-Hamse. Tahkik: Abdulkerîm Osman. Kahire: Mektebetu Vehbe, 1992.
• Kannucî, Muhammed Sadîk Hasanhan. et-Tâcu’l-Mukellel min Cevâhiri Meâsiri’t-Tırâzi’l-Ahiri ve’l-Evveli. Katar: Vizâretu’l-Evkâf ve’ş-Şuunu’l-İslamiyye, 2007.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu’cemu’l-Müellifîn Terâcimu Musânifi Kutûbu’l-Arabiyye. Beyrût: Müessesetu’r-Risâle, 1993.
• Kettânî, Abulhay b. Abdilkerim. Fehresu’l-Fehâris ve’l-Esbât ve Mucemu’l-Me’âcim ve’l-Meşihât ve’l-Muselselât. Beyrût: Daru’l-Garbi’l-İslâmî, 1982.
• Koçkuzu, Ali Osman. Hadîs İlimleri ve Hadîs Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları 1983.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Tarihi. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayınları, 1992.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 1967.
• Koçyiğit, Talat. Hadisçilerle Kelamcılar Arası Münâkaşalar. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Komisyon, Ku’rân-ı Kerîm Meâli. Ankara: TDV Yayınları, ts.
• Mâturîdî, Muhammed b. Muhamed. et-Tevhîd. Tahkik: Fethullâh Halif. İskenderiyye: Dâru’l-Câmiâti’l-Mısriyye, ts.
• Müslim, Ebû’l-Huseyn el-Kuşeyrî. Sahîhi Müslim. Tahkik: Muhammed Fuad Abdulbaki. Beyrût: Dâru’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb. Sünenu Nesâî. Tahkik: Abdulfettâh Ebû Gudde. Halep: Mektebetu’l-Metbuât el-İslamî, 1986.
• Nevevî, Yahya b. Şeref. el-Minhâc Şerhu Sahihi Müslim. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî,1392.
• Nisâbûrî, Ebu Abdillâh Hâkim. el-Müstedrek ‘Ale’s-Sahîhayn. Tahkik: Ebu Abdirrahmân Mukbil b. Hâdî el-Vadi’i. Kahire: Dâru’l-Haremeyn, 1997.
• Öz, Mustafa. “İsmailiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23: 128-133. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Özdemir, Ahmet. “İbnü’l-Vezîr el-Yemânî (ö. 840/1436) Hayatı ve Hadisçiliği”. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2012.
• Özervarlı, Sait. “İbnü’l-Vezîr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21: 240-242. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Rençber, Fevzi. “İslam Birliği İnşâsında Bir Engel Olarak Mezhep-Cemaat Taassubu ve Çözüm Yolları”. Mezhep Araştırmaları Dergisi 10, sy. 1 (2017): 77-102. www.emakalat.com
• San’ânî, Muhammed b. İbrahim b. İsmail. “Tevdihu’l-Efâr li Me’ani Tenkihi’l-Enzâr.” Tahkik: Ebû Abdurrahman Salâh b. Muhammed. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1997.
• Subhi, Salih. Ulumu’l-Hadis ve Mustalahahu. Beyrût: Dâru’l-‘İlm lil Melâyin, 2006.
• Şa’bân, Zekiyuddin. İslâm Hukuk İlminin Esasları (usûlu’l fıkıh). Çeviri: İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Şehristânî, Muhammed b. Abdulkerîm b. Ebi Bekir Ahmed. el-Milel ve’n-Nihal. Tahkik: Ahmed Muhammed Fehmi Muhammed. Beyrût: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1992.
• Şevkânî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ali b. Muhammed Havlânî. el-Bedru’t-Tâli’ bi Mehâsîn min Ba’di’l-Karni’s-Sâbi’’. Kâhire: Matba’atu’s-Se’âdet, 1348.
• Tahhân, Mahmud. Teysiru’l Mustalahi’l-Hadis. Riyâd: Mektebetu’l-Me’ârif, 1996.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa Ebû İsa. Sünenu Tirmizî. Tahkik: Beşşâr ‘Avvâd Ma’rûf. Beyrût: Dâru’l-Garbu’l-İslâmî, 1998.
• Uzundağ, Mehmet Sait ve Nurullah Agitoğlu. “Şârihlerin Müteşâbih Rivayetlere Yaklaşımı -İbnü’l-Mulakkın Örneği-”, Te Journal of Academic Sosyal Science studies (JASSS) 36 (2015): 235-249.
• Uzundağ, Mehmet Sait. “Kastallânî (851-923 / 1448-1517) ve İrşâdü’s-Sârî İsimli Eserinin Hadis Şerhçiliği Açısından İncelenmesi”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2012.
• Uzundağ, Mehmet Sait. “XX. Asır Hindistan Hadis Âlimi Sıddîk Hasan Han’ın (ö. 1307/1890) Allah’ın Haberî Sıfatları ile İlgili Görüşleri”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19, sy. 1 (2014): 125-145.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman. Zevâbitu’l-Cerhi ve’t-Ta’dîl inde Hafız ez-Zehebî. Medine: Silsiletu İsdârâti’l-Hikmeti, 1421.
• Zehebî, Tezkiratu’l-Huffâz. Tahkik: Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrût: Dâru’l-Marife, ts.
• Zeydân, Abdulkerîm. el-Vecîz fi Usûli’l-Fıkıh. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Ziriklî, Hayruddîn b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Fâris. el-Alâm. yy., Dâru’l-‘ilim lil Melâyin, 2002.