Dinî Sembolizm Üzerine

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 20, 327 - 351, 31.08.2018

Hayreddin Kızıl

Öz

Sembol kullanma ve sembolleştirme, insanın tabii bir özelliğidir. Dünyayı anlamlandırmada, düşüncelerimizi ifade etmede sembolleri kullanmaktayız. Ayrıca düşüncelerimize güç vermekte de sembollerden yararlanmaktayız. Dinlerin temel unsurlarından olan semboller bütün inanç sistemlerinde karşımıza çıkmaktadır. Günümüz ideolojilerinde de sembollerin kullanıldığı görülmektedir. Oldukça geniş bir kullanım alanına sahip olan sembolün ne olduğu konusunda tarih boyunca farklı tanımlar ortaya çıkmıştır. Aynı durum sembolün kökeni konusunda da görülmektedir. Bu çalışmada da sembol ve sembolizmin kökeni konuları incelenmiştir.  

Anahtar Kelimeler

Sembol, sembolizm, Cassirer, Eliade, Tillich

Kaynakça

• Adam, Baki. “Din Hakkında Genel Bilgiler”. Dinler Tarihi El Kitabı içinde, editör: Baki Adam, 35-56. Ankara: Grafiker Yayınları, 2015.
• Adıbelli, Ramazan. Mircea Eliade ve Din Mircea Eliade’nin Din Bilimi Çalışmalarının Etimolojik Açıdan Değerlendirilmesi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Albayrak, Kadir. “Dinsel Bir Sembol Olarak Haçın Tarihi”. Dini Araştırmalar Dergisi 7 (2004): 105-129.
• Alıcı, Mustafa. Dinler Tarihi’nin Batılı Öncüleri. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
• Alternatif Düşünceler Sözlüğü. Edisyon: Seyit N. Erkal. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
• An Encyclopedia of Religion. Editör: Vergillius Ferm, New York, 1945.
• Asad, Talal. “Antropolojik Bir Kategori Olarak Dinin İnşası”. Çeviri: A. Tekin, Milel ve Nihal 4, sy. 2 (2007): 103-137.
• Atasagun, Galip. “Hıristiyanlığın Tanıtımı, Yorumu ve Kurumsallaşmasında Sembollerin Yeri”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 10 (2000): 181-199.
• Atasagun, Galip. “İlahi Dinlerde (Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam’da) Dini Semboller”. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 1996.
• Aydın, Mehmet. Ansiklopedik Dinler Sözlüğü. Konya: Din Bilimleri Yayınları, 2005.
• Ayverdi, İlhan. Kubbealtı Lugatı Misalli Büyük Türkçe Sözlük. 3 cilt. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2006.
• Bahadır, Abdülkerim. Jung ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Bevan, Edwyn. Symbolism And Belief. London 1938.
• Bilgin, Vejdi. İbadet Şekilsel, Sembolik ve Toplumsal. Bursa: Emin Yayınları, 2011.
• Borella, Jean. Dinsel Simgeciliğin Bunalımı. Çeviri: Lütfi Fevzi Topaloğlu. İstanbul: İnsan Yayınları, 2016.
• Britannica Encyclopedia of World Religions. Singapore 2006.
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2009.
• Cain, Seymour. “Din Çalışmalarının Tarihi”. Batı’da Din Çalışmaları içinde, Derleyen ve Çeviren: Ömer Mahir Alper, 11-77, İstanbul: Metropol Yayınları, 2002.
• Cassirer, Ernst. İnsan Üstüne Bir Deneme. Çeviri: Necla Arat, İstanbul: Say Yayınları, 2005.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2000.
• Condon, John C. Kelimelerin Büyülü Dünyası –Anlambilim ve İletişim-. Çeviri: Murat Çifkaya, İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Cox, James L. Kutsalı İfade Etmek Din Fenomenolojisine Giriş (Teori, Metot ve Uygulama). Çev: Fuat Aydın, İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Çağlar, Birsel. “Türk Mitolojisinde Dört Unsur ve Simgeleri Üzeri Bir İnceleme”. Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, 2008.
• Çınar, Aliye. Varoluşçu Teoloji Paul Tillich’te Din ve Sembol. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
• Demir, Ömer ve Mustafa Acar. Sosyal Bilimler Sözlüğü. Ankara: Vadi Yayınları, 1997.
• Demirci, Kürşat. Dinler Tarihinin Meseleleri. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Demirci, Kürşat. Dinlerin Dejenerasyonu. İstanbul: İnsan Yayınları, 1985.
• Durand, Gilbert. Sembolik İmgelem. Çeviri: Ayşe Meral, İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
• Eliade, Mircea. “Dinlerdeki Sembollerin Araştırılması Konusunda Metodolojik Düşünceler”. Dinler Tarihinde Metodoloji Denemeleri içinde, Editörler: Mircea Eliade ve Joseph M. Kitagawa, Çeviri: Mehmet Aydın, Mehmet Şahin Mehmet Soyhun. Konya: Din Bilimleri Yayınları, 2003.
• Eliade, Mircea. “Modern Dünyanın Mitleri”. İslam’da Sembolik Dil içinde, Çeviri: Sadık Kılıç. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Eliade, Mircea. Dinin Anlamı ve Sosyal Fonksiyonu. Çeviri: Mehmet Aydın. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990
• Eliade, Mircea. Dinler Tarihi (İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi). Çeviri: Mustafa Ünal. Konya: Serhat Kitabevi, 2005.
• Eliade, Mircea. İmgeler ve Simgeler. Çeviri: Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara: Gece Yayınları, 1996.
• Emiroğlu, Kudret- Aydın, Suavi. Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2009.
• Fromm, Erich. Rüyalar, Masallar, Mitoslar (Sembol Dilinin Çözümlenmesi). Çeviri: Aydın Arıtan, Kaan H. Ökten. İstanbul: Arıtan Yayınevi, 1990.
• Geertz, Clifford. Kültürlerin Yorumlanması. Çeviri: Hakan Gür. Ankara: Dost Kitabevi, 2010.
• Guénon, René. Dante ve Ortaçağ’da Dini Sembolizm. Çeviri: İsmail Taşpınar. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
• Guénon, René. İnisiyasyona Toplu Bakışlar I-II. Çeviri: Mahmut Kanık. Ankara: Hece Yayınları, 2010.
• Gündüz, Şinasi. Hıristiyanlık. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008.
• Hamidullah, Muhammed. “İslam’da Sembol”. Çeviri: İsmail Yakıt. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 2, (1995).
• Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Ansiklopedisi –Kavramlar ve Akımlar-. c.VI, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1993.
• Hasanov, Behram. “Clifford Geertz’e Göre Kültürel Bir Sistem Olarak Din”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1, sy. 2 (2014): 79-96.
• Jenner, Henry. Christian Symbolism. London 1910.
• Jung, Carl Gustave. İnsan ve Sembolleri. Çeviri: Ali Nihat Babaoğlu. İstanbul: Okuyan Us Yayınları, 2007.
• Kahler, Erich. “Te Nature of the Symbol”. Symbolism in Religion and Literature içinde, Editör: Rollo May. USA 1961.
• Karataş, Turan. Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Perşembe Kitapları, 2001.
• Kılıç, Recep. Modern Batı Düşüncesinde Vahiy. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2002.
• Kılıç, Sadık. İslam’da Sembolik Dil. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Kirman, Mehmet Ali. Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.
• Koç, Turan. Din Dili. İstanbul: İz Yayıncılık, 1998.
• Kristensen, W. Brede. Dinin Anlamı –Dinî Eylemlerin Fenomenolojik Okunuşu-. Çeviri: Fuat Aydın, Ankara: Eski Yeni Yayınları, 2017.
• Lévy-Bruhl, Lucien. İlkel Toplumlarda Mistik Deneyim ve Simgeler. Çeviri: Oğuz Adanır. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2006.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. Çeviri: Osman Akınhay-Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
• May, Rollo. “Te Significance of Symbols”. Symbolism in Religion and Literature içinde, Editör: Rollo May. USA 1961.
• Merrill, E. T. A Dictionary of Religion And Ethics. Editör: Shailer Mathews ve Gerald Birney Smith. New York 1921.
• Mirza, Gözde Aynur. “Yorumsamacı Antropoloji ve Clifford Geertz”. International Journal of Human Sciences 13, sy. 2 (2016): 3482-3491.
• Morris, Brian. Din Üzerine Antropolojik İncelemeler Bir Giriş Metni. Çeviri: Tayfun Atay. Ankara: İmge Kitabevi, 2004.
• Özarslan, Selim. “Dihlevi’ye Göre İslam’ın Sembolleri”. Bilimname 8, sy. 18 (2010): 229-250.
• Reville, Albert. Prolegomena Of History Of Te Religions. Fransızcadan İngilizceye çeviri: A. S. Squire. İngiltere 1884.
• Schimmel, Annamarie. “Dinde Sembolün Fonksiyonu Nedir?”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3, sy. 3-4 (1954): 67-73.
• Schultz, Duane P. ve Sydney Ellen Schultz. Modern Psikoloji Tarihi. Çeviri: Yasemin Aslay, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2007.
• Schwarz, Fernand. Kadim Bilgeliğin Yeniden Keşfi. Çeviri: Ayşe Meral Aslan. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Sezen, Yümni. İslam’ın Sosyolojik Yorumu. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Struck, Peter T. “Symbol And Symbolism”. Encyclopedia Of Religion –second edition-. Editör: Lindsay Jones. USA 2005.
• Şahinler, Necmettin. Kur’an’da Sembolik Anlatımlar. İstanbul: İnsan Yayınları, 2013.
• The American Heritage Dictionary of Te English Language. Tird Edition. yy. ve ts.
• The Encyclopedia A Dictionary of Britannica. c.XXV, New York: ts.
• The New Encyclopedia Britannica. c. XVII, USA 1974.
• Turston, Herbert, “Symbolism”, Catholic Encyclopedia, c. XIV.
• Tillich, Paul. “Din Dilinin Doğası”. Çeviri: Aliye Çınar, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11, sy. 2 (2002): 227-236.
• Tillich, Paul. “Din, Bilim ve Felsefe”. Çeviri: Aliye Çınar, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 10, sy. 2 (2001): 271-283.
• Tillich, Paul. “İmanın Sembolleri”. Çeviri: Aliye Çınar, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9, sy. 9 (2000): 767-774.
• Tokat, Latif. “Dinin Sembolik Dili”. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 6, sy. 1 (2009): 75-98.
• Tokat, Latif. Dinde Sembolizm. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2004.
• Turan, Maşallah. “Kur’an’ın Anlaşılmasında Sembolizm Tartışmaları”. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2006.
• Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanmış Sözlük, Erişim 25 Ocak 2018, http://www.
• tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5a6a0ac7e42d94.25912778.
• Watt, Montgomery. Günümüzde İslam ve Hıristiyanlık. Çeviri: Turan Koç. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Whitehead, Alfred North. Sembolizm. Çeviri: Kadir Yılmaz. İstanbul: Şule Yayınları, 2009.
• Yavuz, Ömer Faruk. “Kur’an’daki Kutsal Mekân, Zaman ve Eşya Kavramlarının Sembolik Değeri”. Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 3, sy. 1-2 (2005-2006): 39-68.
• Yavuz, Ömer Faruk. Kur’an’da Sembolik Dil. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2006.