İbn Abdilberr el-Endelüsî'nin Tenkidinde Muhalefet Sebebiyle Münker Hadis -Çözümlemeli Çalışma-

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 21, 661 - 685, 29.12.2018

M. Kamel Karabelli

Öz

İbn Abdilberr hadis imamlarından ve hadis tenkidi alanında itimat edilen alimlerdendir. Onun bu alandaki dehası gerek isnad yönünden gerekse metin yönünden bazı rivayetlerdeki bazı hususlara işaret etmesiyle açık bir şekilde ortaya çıkmıştır. Bu hususlar zayıf ravilerden zuhur edebildiği gibi sika ravilerden de zuhur edebilmiştir. İbn Abdilber’in tenkid ettiği en bariz yönler şunlardır: Bir ravinin mevkuf rivayeti merfu’ yapması, bir hadis için alışılagelmiş başka bir sened kullanması, hıfz yönünden kendisinden daha üstün bir raviye zıt düşecek şekilde hadisi irad etmesi, hadisin metnine ilave yapması, hadisi asıl manasından uzaklaştıracak şekilde manayla rivayet etmesi, sika ravilere muhalefet etmesi, münker rivayetleriyle bilinen bir ravinin sahih rivayetlere muhalefet etmesi, sahabinin uygulamasına ters düşen fetvasını nakletmesi, hadisin lafzını değiştirmesi, dindeki zaruri bir bilgiye muhalefet etmesi, hadisi başka bir hadisle değiştirmesi veya farklı farklı rivayetleri tek sened altında birleştirmesi.  

Anahtar Kelimeler

Muhalefet, münker, sika, ravi, zayıf

Kaynakça

• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil el-Buhârî. es-Sahîh. Tahkik: Muhammed Zuheyr b. Nâsır en-Nâsır. Yy.: Dâru Tavku’n-Necât, h. 1422.
• Dârakutnî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer. ‘İlelu’l-Ehâdisi’n-Nebeviyye. Tahkik: Muhammed b. Sâlih b. Muhammed ed-Debâsî. Demmâm: Dâru İbnu’l-Cevzî, h. 1427.
• Ebu Dâvud, Süleymân b. el-Eşâs el-Sicistânî. es-Sunen. Tahkik: Şuâyb el-Arnaût ve diğerleri. Beyrut: Dâru’r-Risâle’l-Alemîyye,2009/1430.
• Fâkihî, Muhammed b. İshâk b. el-Abbâs. Ahbâru Mekke fî Kadîmi’d-Dehr ve Hadîsihi. Tahkik: Dr. Abdulmelik Abdullah Dehîş. Beyrut: Dâru Hadr, h. 1414.
• Hâkim, Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah. el-Mustedrek. Tahkik: Muhammed Ârab en-Nu’mânî, Amir Hasan en-Nu’manî, Ebu’l-Hasen el-Emrûhavî, Şerîfeddîn el-Fâlmî, Hâşim en-Nedvî. Hindistan: Deiratu’l-Mearif, h. 1335.
• Hatib el-Bağdadî, Ebu Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit. Tarihu Bağdad. Tahkik: Dr. Beşşar Âvvâd Mârûf. Beyrut, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1422/2002.
• Hatîb el-Bağdadî. el-Fasl li’l-Vasli’l Medric fî’n-Nakl. Tahkik: Muhammed b. Matar ez-Zehrânî. Beyrut: Dâru’l-Hicre,1418/1997.
• Humeydi, Ebu Abdullah Muhammed b. Futûh b. Abdullah. Cezvetu’l-Muktebis fî Zikri Vullâti’l-Endelus. Kahire: Daru’l-Mısriyye, 1966.
• İbn Abdilber, Ebu Ömer Yûsuf b. Abdullah b. Muhammed el-Nemerî. el- İstizkâr. Tahkik: Dr. Abdulmu’tî Emîn Kal’aci. Beyrût: Dâru Kuteybe, 1414-1993.
• İbn Abdilber. et-Temhîd. Tahkik: Mustafa b. Ahmed el-’Ulvî, Muhammed Abdulkadir elBekrî. el-Mağrib: Vizeru Umumi’l-Evkaf, h. 1387.
• İbn Beşkûvâl, Ebu el-Kâsim Halef b. Abdulmelik. es-Sılatu f Tarihi Eimmeti’l-Endelus. Tahkik: Seyit Âzat el-Âttâr el-Huseyni. Y.y.: Mektebetu’l-Hanci, 1374/1955.
• İbn Ebî Hâtim Abdurrahman b. Muhammed b. İdris Hanzelî. İlelu’l-Hadis. Tahkik: Dr. Saad b. Abdullah el-Hamid-Dr. Hâlid b. Abdurrahman el-Cerîsî. Y.y.: Matbaatu Hamîdî, 1427/2006.
• İbn Ebî Heysem, Ahmed b. Zuheyr b. Harb Ebu Bekir. et-Tarih, es-Seferu’s-Salis. Tahkik: Salâh b. Fethî Hilâl. Kahire: el-Farûk el-Hadisetu li’t-Tıbaati ve’n-Neşr, 1427/2006
• İbn Ebi Şeybe, Ebu Bekir Abdullah b. Muhammed b. Ebu Şeyh el-Abasî el-Kufî. el-Musannef. Hindistan: Daru’s-Selefîyye, ts.
• İbn Ferhûn, İbrahim b. Ali b. Muhammed el-Ya’marî el-Mâlikî. Dîbâcu’l-Mezheb fî Ma’rifeti A’yâni ‘Ulemâi’l-Mezheb. Tahkik: Dr. Muhammed el-Ahmedî Ebu’n-Nûr. Kahire: Dâ- ru’t-Turâs, ts.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Alî b. Hacer. Netaicu’l-Efar f Tahrici Ehadisi’l-Ezkar. Tahkik: Taha Hamdi Abdulmecid Selef. Dımaşk: Daru İbn Kesir, 1429.
• İbn Hacer, Nuzhetu’n-Nazar fî Tavdîhi Nuhbete’l-Fiker. Tahkik: Dr. Nûreddin Itr. Dımaşk: Matbaatu’s-Sabâh, 1421/2000.
• İbn Hâcer. Tehzîbu’t-Tehzîb. Hindistan: Daru’l-Me’arif, h. 1326.
• İbn Hayr el-İşbilî, Ebu Bekir Muhammed b. Hayr b. Ömer. Fehresetu İbn Hayr el-İşbili. Tahkik: Beşşâr Marûf, Mahmud Beşşâr Avvâd. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslamî, 2009.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed b. Said b. Hazm. Cemheretu Ensâbi’l- ‘Arab. Tahkik: Abdusselam Hârûn. Kâhire: Dâru’l-Mearif, 1382 /1962.
• İbn Hazm. el-Muhallâ. Tahkik: Ahmed Muhammed Şakir. Y.y.: Mektebetu’l-Munîrâ, h. 1347.
• İbn Hazm. Risâle fî Fedâili’l-Endelus. Tahkik: Dr. Salâhuddîn el-Munacid. Y.y.: Daru’l-Kitabi’l-Cedid, 1968.
• İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sunen. Tahkik: Şuayb Arnaût. Beyrut: Dâru’r-Risale el-‘Alemîyye, 1430/2009.
• İbn Receb, Zeyd Abdurrahman b. Ahmed. Şerhu ‘ale’t-Tirmizî. Tahkik: Dr. Hamam Abdurahim Sa’id. Ürdün: Mektebetu’l-Menâr, 1407/ 1987.
• Kâdî ‘İyâd, ‘İyâd b. Mûsa el-Yehsubî. Tertibu’l-Medarik ve Takribu’l-Mesalik. Tahkik: Sa’îd Ahmed ‘Arab. Muhammedîye, Fas: Matbaatu Fedâle, 1981-1983.
• Kasım b. Kutlûbuğâ. el-Kavlu’l-Mubteker ‘alâ Şerhi Nuhbete’l-Fiker. Tahkik: İbrâhîm elNâsır. Riyâd: Dâru’l-Vatan, h. 1420.
• Mâlik, Mâlik b. Enes el-Esbehî. el-Muvattâ. Tahkik: Muhammed Fuat Abdulbaki. Beyrut: Dâru İhyâi Turâsi’l-‘Arabî, 1406/1985.
• Mizzî, Ebu’l-Haccac Yûsuf b. Abdurahman b. Yusuf. Tehzîbu’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. Tahkik: Dr. Beşşar ‘Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Muessestu’r-Risale, 1400/1980
• Muğaltay, ‘Alâddîn Muğaltay b. Kılîc. İkmâlu’t-Tehzîbi’l-Kemâl. Tahkik: Adil b. Muhammed, Usame b. İbrahim. Kahire: el-Faruk el-Hadise li’t-Tıbaati ve’n-Neşr, 1422/2001.
• Müslim, Müslim b. Haccac el-Kuşeyri en-Nîsâbûrî. es-Sahîh. Muhammed Fuad Abdulbaki. Beyrut: Dâru İhyâi Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• Nesâ’i, Ebu Abdurahman Ahmed b. Şu’ayb b. Ali. el-Muctebâ. Tahkik: Abdulfettah Ebu Ğudde. Haleb: Mektebetu Matbuati’l-İslami, 1406/1986.
• Sehâvî, Şemsuddîn Muhammed b. Abdurrahman b. Muhammed. Fethu’l-Muğîs bi Şerhi Elfîyyeti’l-Hadîs li’l-Irâki. Tahkik: Ali Hüseyîn Ali. Mısır: Mektebetu’s-Sunne, 1424/2003.
• Sem’ânî, Ebu S’ad Abdulkerim b. Muhammed. el-Ensâb. Tahkik: Abdullah Ömer Barûdî. Y.y.: Dâru’l-Cinân, 1408/1988.
• Taberânî, Süleyman b. Ahmed el-Lahmî. Mu’cemu’l- Kebîr. Tahkik: Hamdî Abdulmecid es-Selefî. Kahire: Mektebetu İbnTeymîyye, ts.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa. Sûnen. Tahkik: Ahmed Muhammed Şâkir, Muhammed Fuad Abdulbaki, İbrahîm Âtvâ. Mısır: Şeriketu Mektebetu ve Matbaatu Mustafâ Babî el-Halebî, 1975/1395.
• Zarkî, Adil b. Abduşşekûr. Kavâ’idu’l-‘Îlm ve Karâini’t-Tercîh. Y.y.: Dâru Muhaddis, h. 1425.
• Zehebî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman. el-Muğnî fî’d-Duâfâ. Tahkik: Dr. Nûreddin Itr. Haleb: Dâru’l-Meârif, 1391/1971.
• Zehebî, Zikru men Yûtemedu Kavluhu fî’l-Cerh ve’t-Tâdil. Tahkik: Abdulfettah Ebu Ğudde. Dâru’l-Beşâr, Beyrut, 1990 /1410.
• Zehebî. el-Mukizatu f İlmi Mustalahi’l-Hadîs. Tahkik: Abdulfettâh Ebu Ğudde. Haleb: Mektebetu Matbuati’l-İslamiyye, h. 1412.
• Zehebî. Mizanu’l-İtidal. Tahkik: Ali Muhammed Al-Becâvi. Beyrut: Dâru’l-Ma’arife, 1382/1963.
• Zehebî. Siyeru’Alâmi’n-Nubelâ. Tahkik: Şu’ayb el-Arnâût. Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 1405/1985.
• Zehebî. Tarihu’l-İslam. Tahkik: Dr. Beşşâr Âvâd Marûf. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslamî, 2003.
• Zehebî. Tezkiretu’l-Huffâz. Haydarabad/Dekkan, Hindistan: Dairetu’l-Mearif’l-Usmani, h. 1377.
• Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdullah b. Bahâdır, en-Nuket ‘alâ Mukaddime İbn Salâh. Tahkik: D. Zeynelâbidîn b. Muhammed. Riyad: Advau’s-Selef, 1419/1998.