Esîrüddin Ebherî’nin Eskatolojiye Yönelik Görüşleri

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 21, 729 - 751, 29.12.2018

Zeynelabidin Hüseyni

Öz

İnsanın, bedenin ölümünden sonra ebedî ve ölümsüz bir varlık olarak hayatını sürdürüp sürdürmediği sorunu, İslam düşünce ekolleri tarafından tartışılan merkezi konulardan biridir. Beden merkezli bir diriliş öğretisini savunan kelamî düşünce ile ruhanî diriliş ve mutluluğu esas alan felsefî düşünce arasındaki gerilimin, Esîrüddin Ebherî’nin (ö.663/1265[?]) eskatolojiye yönelik görüşleri üzerinde ne kadar tayin edici bir rol oynadığı önem arz etmektedir. Bu makalede insanî nefsin ölümsüzlüğünü, mutluluğunu, diriliş ve ma’dûmun iadesini, lezzet ve elemin mahiyeti gibi konuları Ebherî’nin perspektifnden analiz edeceğiz. Böylece İbn Sînâcı bir flozof olarak bilinen Ebherî’nin mezkûr bağlamda kendisine tevarüs eden birikim ve farklı bakış açılarını nasıl yorumladığını, hangi eleştirileri öne sürdüğünü felsef ansiklopedik eserlerinin tamamını dikkate alarak bütüncül bir bakış açısı ortaya koymuş olacağız  

Anahtar Kelimeler

İslam felsefesi, Ebherî, ölümsüzlük, diriliş, mutluluk

Kaynakça

• Abbas, Süleyman. “Esirüddîn Ebherî ve Mezhebûhu fî’n-Nefs”. Dirâsât fî’l-Felsefeti’l-İslâ- miyye içinde, 191-238. İskenderîyye: Dâru’l-Mâ’rifeti’l-Câmi’iyye, 2001.
• Aktürk, Eyüp. Eskatolojik Açıdan Kişisel Özdeşlik Sorunu. Ankara: Araştırma Yayınları, 2014.
• Âmiri. Kitâbu’l-Emed ale’l-Ebed. Çeviri: Yakup Kara. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Aydın, Ali Arslan. el-Ba‘su ve’l-Hulûd beyne’l-Mütekellimîn ve’l-Felâsifeti. İstanbul: Sehâ Neşriyât, 1998.
• Badham, Paul. “Ölüm ve Ölümsüzlük: Global Bir Senteze Doğru”. Klasik ve Çağdaş Metinlerle Din Felsefesi içinde, 161-178. Çeviri: Cafer Sadık Yaran. Samsun: Etüt Yayınları, 1997.
• Bingöl, Abdülkuddüs. “Ebherî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10: 75-76. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Durusoy, Ali. İbn Sînâ Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2008.
• Ebherî, Esîrüddin. Beyânü’l-Esrâr. Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, 1618: 1-43b. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Ebherî, Esîrüddin. Telhîsü’l-Hakâik. Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, 1618: 44a-76a. Süleymaniye Kütüphanesi
• Ebherî, Esîrüddin. el-Metâli’. Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, 1618: 77a-106b. Süleymaniye Kü- tüphanesi
• Ebherî, Esîrüddin. Zübdetü’l-Hakâik. Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, 1618: 107a-150a. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Ebherî, Esîrüddin. Unvânu’l-Hâkk ve Burhânü’s-Sıdk. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, 3134: 1-49b.
• Ebherî, Esîrüddin. Müntehâ’l-Efâr fî İbâneti’l-Esrâr, Kitabhâne-yi Meclis’i- Şûrây-î Millî, 2752: 212-358.
• Ebherî, Esîrüddin. Tenzîlu’l-Efâr fî Ta’dîli’l-Esrâr. Ragıb Paşa, 824: 1-94a. Süleymaniye Kü- tüphanesi.
• Ebherî, Esîrüddin. Merâsıdü’l-Makâsıd. Ragıb Paşa, 824: 94b-218b. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Ebherî, Esîrüddin. Keşfü’l-Hakâik fî Tahrîri’d-Dekâik. Tahkik ve inceleme Hüseyin Sarıoğ- lu. İstanbul: Çantay Kitabevi, 1998.
• Ebherî, Esîrüddin. Zübdetü’l-Esrâr, Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, 925: 1-124.
• Ebherî, Esîrüddin. Hidâyetü’l-Hikme, nşr. Abdullah Yormaz, “Hidâyetü’l-Hikme’nin Tahkikli Neşri” içinde. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34 (2008/1): 145-202.
• Ebherî, Esîrüddin. Risâle fî İlmi’l-Kelâm. Tahkik: Muhammed Ekrem Ebû Ğuş. Amman: Dâru’n-Nûr, 2012.
• Gazzalî. Meâricû’l-Kuds fî Ma’rifeti Derecâti’n-Nefs. Tahkik: Abdullah Abdulaziz Emîn. Kahire: Dâru’r-Risâle, 2009.
• Gazzalî. Tehâfütü’l-Felâsife. Çeviri: Mahmut Kaya ve Hüseyin Sarıoğlu. İstanbul: Klasik Yayınları, 2005.
• Gazzalî. el-Madnûn bihî ‘alâ Ehlihî. Çeviri: Sabit Ünal. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1988.
• İbn Miskeveyh. el-Fevzü’l-Asgar. Tahkik: Salih Azime. Tunus: el-Müessesetü’l-Vataniyye li’t-Terceme ve’t-Tahkik ve’d-Dirasat (Beytü’l-Hikme), 1987.
• İbn Sînâ. Ahvâlü’n-Nefs. Neşreden: Ahmed Fûad el-Ehvânî ve İsâ el-Bâbî el-Hâlebî. Kahire: 1952.
• İbn Sînâ. “el-Adhaviyye fi’l-Me‘âd”. Felsefe ve Ölüm Ötesi: İbn Sînâ, Gazzâlî, İbn Rüşd, Fahreddin Râzî içinde. Hazırlayan ve çeviren: Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2011.
• İbn Sînâ. Mutluluk ve İnsan Nefsinin Cevher Olduğuna İlişkin On Delil. Çeviri: Fatih Toktaş. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
• Koç, Turan. Ölümsüzlük Düşüncesi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2005.
• Meybudî, Kâdı Mir. ’Ale’l-Hidâye. Dersaâdet: Arif Efendi Matbaası, 1321.
• Muvahhid, Samed. “Esîrüddin Ebherî”. Dairetü’l-Maarif Büzürg-i İslamî. 6: 586-590. Tahran: h.ş. 1371.
• Razî, Fahreddin. el-Metâlibü’l-’Âliye mine’l-’İlmi’l-İlâhî. Tahkik: A. Hicâzî es-Sekâ. c. 7. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabi, 1987.
• Sarıoğlu, Hüseyin ve AbdulMecid Nusayr. “Esirüddin Ebherî”. Mevsuatu A’lami’l-Ulema ve’l-Üdebai’l-Arab ve’l-Müslimin içinde, 1-187-202. Beyrut: Dârü’l-Cil, 2005.
• Sühreverdî. Hikmetü’l-İşrâk. Çeviri: Tahir Uluç. İstanbul: İz Yayınları, 2009.
• Şahin, Eyüp. “İbn Sînâ’da Ruhun Ferdiyetinin Bekası Problemi”. Uluslararası İbn Sînâ Sempozyumu Bildirileri II içinde, 31-41. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2009.