Seyyah İbn Battûta’nın Gözüyle 14. Asır İran Toplumunda Tasavvuf

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 25, 432 - 456, 15.12.2020

Abdulcebbar Kavak

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.766838

Cited By: 1

Öz

İbn Battûta, 14. asırda yaşamış meşhur bir seyyahtır. Kuzey Afrika’dan Hindistan’a, Anadolu’dan Yemen’e kadar çok geniş bir coğrafyada seyahat etmiştir. Seyahati sırasında ziyaret ettiği şehirler, kurum ve şahsiyetlerle ilgili gözlem ve tespitlerde bulunmuş, o bölgelerin coğrafî, iktisadî, dinî ve sosyo-kültürel yapısı hakkında değerli bilgiler sunmuştur. İbn Battûta’nın seyahat ettiği bölgelerden biri de Doğu ve Batı Asya arasında önemli bir geçit noktasında yer alan İran’dır. Seyahatnamede İran’daki tasavvufî hareketlilik, tekke ve zaviyeler ile sûfîler ve bunlara ait kabirler hakkında verilen bilgiler, İran’ın on dördüncü asır tasavvufî hayatının gün yüzüne çıkarılması açısından önem arz etmektedir. Ayrıca o dönem İran’da çoğunluğu oluşturan Sünnîler ile etkileri giderek artan Şiîlerin, tasavvufî kurumlara ve temsilcilerine yaklaşımı ile birbirleriyle iletişimi merak edilen bir husustur. Bu makalede İbn Battûta’nın Seyahatnamesinde verdiği bilgilerden yola çıkarak on dördüncü asırda İran’daki tasavvufî kurum ve şahsiyetler, bunların toplumsal alana etkileri ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, İbn Battûta, Seyahatname, 14. Asır, İran

Mystical Life in the 14th Century Iranian Society According to Traveler Ibn Battûta

Öz

İbn Battuta is a famous traveler who lived in the 14th century. He traveled across the vast geography from North Africa to India, from Anatolia to Yemen. He provided valuable information about the geographic, economic, religious, and socio-cultural structure of those regions. One of the regions he traveled is Iran, which is located at an important crossing point between East and West Asia. The information about Sufism in İran, the dervish lodges, and Sufis and their tombs in the travelbook is important for bringing light to the 14th century mystic life of Iran. Besides, the approach of the Sunnis, who were the majority in Iran at that time, and the Shiites, whose influence gradually increased, towards Sufi institutions and their representatives, and their communication with each other is a curious issue. In this article, we will try to examine the mystical institutions and personalities in Iran in the fourteenth century and their effects on the social area based on the information given in Ibn Battuta’s travelbook.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Ibn Battûta, Travelbook, 14th Century, Iran

Kaynakça

• Algar, Hamid. “İran, Kültür ve Medeniyet”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Algar, Hamid. “Kâzerûniyye”. TDV İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Algar, Hamid. “Necmeddîn-i Kübrâ”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Algar, Hamid. “Kâzerûnî, Ebû İshak İbrahim b. Şehriyar”. TDV İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Bağdâdî, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-‘ârifîn esmâu’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn. İstanbul: Mektebetü’l-İslâmiyye, 1951.
• Bulut, Halil İbrahim. “Safevîlerin Ehl-i Sünnet Karşıtı Politikaları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi 76 (2015), 15-30.
• Çakmakçı, Cevdet. “İbn Battûta Seyâhatnâmesi’nde Türkçe Kelimeler”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2006), 159-168.
• Çelenk, Mehmet. “Safevîlerin Din Politikası ve İran’ın Şiîleşme Seyri”. ÇOMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi (2014), 7-35.
• Çiçekler, Mustafa. “Sa’dî-i Şîrâzî”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Garthwaıte, Gene R. İran Tarihi. çev. Fethi Aytuna. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2011.
• Harîrîzâde, M. Kemaleddin. Tibyânü vesâili’l-hakâyık fî beyân-ı selâsili’t-tarâik. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, İbrahim Efendi, 222a.
• İbn Battûta, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah b. Muhammed b. İbrahim et-Tancî. Rihletu İbn Battûta (Tuhfetü’n-nüzzâr fî garâibi’l-emsâr ve ‘acâibi’l-esfâr). Mısır: el-Matbaatu’l-Ezheriyye, 1928.
• Kaplan, Doğan. “Şiîliğin İran Topraklarında Egemenliği: Safeviler Öncesi Arka Plan ve Safevî Dönemi Şiîleştirme Politikaları”. Marife 8/3 (Kış 2008), 183-203.
• Kavak, Abdulcebbar. “Safevîlerin Şiîleştirme Siyasetinin Mağduru Olan Bir Aile: Haydarîler ve Irak’taki Faaliyetleri”. Necmeddin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 46/46 (Ocak 2019), 37-54.
• Keyânî, Muhsin. Târîh-i Hânekâh Der İran. Tahran: İntişârât-ı Tuhûrî, 1389/1969.
• Lewisohn, Leonard. Mîras-ı Tasavvuf. çev. Mecdüddin Keyvânî. Tahran: Neşr-i Merkez, 1389/1969.
• Muvahhid, Samed. Seyrî Der Tasavvuf-i Azerbaycan. Tahran: İntişârât-ı Tuhûrî, 1390/1970.
• Öngören, Reşat. “Safeviyye”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Özgüdenli, Osman Gazi. “İran, Fetihten Safevîlere Kadar”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Özgüdenli, Osman Gazi. “Şîraz”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Tûdar, Abdussamed. Nûru’l-envâr der silsile-i âl-i athar. Tahran: İntişârât-ı Hüseynî Neseb, 1369/1949.
• Üstündağ, Mehlika. “İbn Battuta Seyahatnamesine Göre XIV. Asır İran Coğrafyasında Sosyal Yaşam”. Journal of Iranian Studies. 2017.
• Yazıcı, Tahsin. “İran, Dil ve Edebiyat”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Yazıcı, Tahsin. “Haydariyye”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Zerrinkûb, Abdulhüseyin. Tesevvuf-i İranî Der Menzer-i Tarihi-yi Ân. çev. Mecdüddin Keyvânî. Tahran: Kitabhâne-i Milli-yi İran, 1383.