Conceptual Analysis of the Fiqh of Muslim Minorities

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 25, 682 - 713, 15.12.2020

Mehmet Hicabi Seçkiner

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.791037

Cited By: 1

Bu makale için 15 Haziran 2022 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sirnakifd/issue/69943/1118756

Öz

Since the birth of Islam, Muslims have been in a constant struggle for quantity and quality with non-Muslims. In this process, while sometimes Muslims were quantitatively forming the majority, other times they remained in the minority. This situation sometimes occurred in non-Muslim countries and some other times in their native homeland. While the existence of Muslims in the non-Muslim societies or countries did not cause such problems in previous periods, the increase of their presence in non-Muslim countries in the last two centuries caused them to encounter many linguistic, ethnic, and religious problems. Most of the problems of the religious field are related to the field of fiqh, which is an indispensable part of religious and social life. In the face of this situation, Muslims started to use the concept of "minority", which emerged as a result of the legal quests of the masses who are fewer in number in terms of language, race, and religion in the world, as a remedy for their own problems and to describe themselves as "Muslim minority" in the non-Muslim societies they live in. As a result of all these, the term "Muslim minority", which is believed to fit the definition of "... fiqh", which Islamic law has frequently used for sub-disciplines in recent years, emerged as a new branch of fiqh, which was created to seek solutions to the problems of Muslims in the West in half a century, with the name of Muslim minorities fiqh. In our study, we will try to make the conceptual analysis of Muslim minority fiqh by revealing its formation and development processes and to define and interpret this new branch of fiqh.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, Minority, Muslim Minority, Minority Fiqh, Fiqh of Muslim Minorities

Müslüman Azınlıklar Fıkhının Kavramsal Analizi

Bu makale için 15 Haziran 2022 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sirnakifd/issue/69943/1118756

Öz

İslam’ın doğduğu günden bu yana Müslümanlar gayrimüslimlerle sürekli bir mücadele halinde bulunmuştur. Bu süreçte Müslümanlar kimi zaman çoğunluğu, kimi zaman da azınlığı teşkil etmişlerdir. Bu durum bazen gayrimüslim ülkelerde câri olmuşken bazen de kendi aslî vatanlarında vuku bulmuştur. Müslümanların gayrimüslim toplum veya ülke içerisinde varlığı belki önceki devirlerde bu denli problem oluşturmazken son iki asırda gayrimüslim ülkelerde varlıklarının çoğalması dilsel, etnik ve dinsel pek çok problemle karşılaşmalarına sebep olmuştur. Dini sahanın çoğu problemini ise dini-sosyal hayatın vazgeçilmezi olan fıkıh sahası oluşturmaktadır. Bu durum karşısında Müslümanlar, özellikle dünyada dil, ırk ve din olarak az olan kitlelerin hukuki arayışları sonucu ortaya çıkan “azınlık” mefhumunu kendi arayışlarına çare olarak kullanmaya ve yaşadıkları gayrimüslim toplumlarda kendilerini “Müslüman azınlık” olarak nitelemeye başlamışlardır. Tüm bunların sonucu olarak İslam hukukunun alt disiplinler için son yıllarda sıkça kullandığı “… fıkhı” şeklindeki tamlamaya yakıştığına inanılan “Müslüman azınlık” nitelemesi, Müslüman azınlıklar fıkhı şeklindeki adlandırmayla yarım yüzyıl gibi bir zamanda Batı’daki Müslümanların problemlerine çözüm aramak için ihdas edilmiş yeni bir fıkıh dalı olarak ortaya çıkmıştır. Biz bu çalışmamızda Müslüman azınlıklar fıkhının oluşum ve gelişim süreçlerini de ortaya koyarak kavramsal analizini yapmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Azınlık, Müslüman Azınlık, Azınlık Fıkhı, Müslüman Azınlıklar Fıkhı

Kaynakça

• Abdülkadir, Hâlid. Fıkhü’l-Ekalliyati’l-Müslime. Trablus: Dârü’l-İman, 1998.
• Akgündüz, Ahmed. Osmanlı Devletinde Gayrimüslimlerin Yönetimi Pax Ottoman. İstanbul: Timaş Yayınları, 2008.
• Altinay, Ramazan. “Müslüman Azınlıklar Tarihine Giriş”. Dini Araştırmalar 7/19 (2004).
• Alvani, Taha Cabir. “Medhal ilâ Fıkhi’l-Ekalliyyât (Nazarât Te’sîsiyye)”. İslamiyyetü’l-Ma’rife 5/19 (1999).
• Alvânî, Tâhâ Cabir el-. “Azınlık Fıkhına Giriş (Temellendirici Bazı Mülahazalar)”. çev. H. Mehmet Günay. Usul İslam Araştırmaları 1/1 (2004), 137-159.
• Alwani, Taha Jabir al-. Towards a fiqh for minorities: some basic reflections. London: The International Institute of Islamic Thought, 2003.
• Arangül, Muammer. “Gayrimüslim Hakimiyeti Altında Yaşamanın Fıkhî Açıdan İmkanı Üzerine”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/32 (Şubat 2017), 433-461.
• Arangül, Muammer. İslam Hukuku Açısından Kanunların Bağlayıcılığı. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2017.
• Arsava, Ayşe Füsun. Azınlık Kavramı ve Azınlık Haklarının Uluslararası Belgeler ve Özellikle Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesinin 27. Maddesi Işığında İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1993.
• Bağdatlı, Selahattin. Hukuk Sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları, 2012.
• Balcı, Aslan. Müslüman Azınlıklar ve Problemleri. İstanbul: Ebrar Yayınları, 1997.
• Bardakoğlu, Ali. “Fıkıh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 13. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Bekr, Seyyid Abdulmecid. El-Ekalliyyâti’l-Müslime fi’l-Âlem. “El-Ekalliyyâtu’l-Müslime fî Asya ve Australya”. Da’vetü’l-Hak 1/43 (1985).
• Beyye, Abdullah b eş-Şeyh el-Mahfuz ibn. Sınâatü’l-fetvâ ve fıkhü’l-ekalliyyât. Cidde: Darü’l-Minhac, 2007.
• Bostancı, Ahmet. Kamu Hukuku Açısından Hz. Peygamberin Gayrimüslimlerle İlişkileri. İstanbul: Rağbet, 2001.
• Bozkurt, Gülnihal. “Türk Hukuk Tarihinde Azınlıklar”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 43/1-4 (1993), 49-59.
• Budak, Zekeriya. Al-Bouti’s Attitude Towards Fiqh al-Aqalliyyât, Islamic Jurisprudence for Muslim Minorities in non-Islamic Societies, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Leiden 2011, 11-12.
• Canatan, Kadir. Avrupada Müslüman Azınlıklar. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Çavuşoğlu, Naz. Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Azınlık Hakları. İstanbul: Su Yayınları, 2001.
• Çoştu, Yakup. “Avrupa’daki Türk Varlığı: Din ve Kimlik Yapılanması Üzerine Bir Değerlendirme”. İslam Coğrafyasında Terör, Göç ve Mültecilik. Ankara: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Dağ, Ahmet Emin. Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Sözlüğü (İngilizce-Fransızca-Türçe). İstanbul: Anka Yayınları, 2004.
• Dina, Taha “Muslim Minorities in the West: Between Fiqh of Minorities and Integration”, Electronic Journal of Islamic and Middle Eastern Law, Switzerland 2013, 1
• Döndüren, Hamdi. “İslam Hukukunda Azınlıkların Hakları”. Altınoluk Dergisi Şubat, 72 (1992).
• Ercan, Yavuz. Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler Kuruluştan Tanzimat’ a Kadar Sosyal, Ekonomik ve Hukuki Durumları. Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları, 2001.
• Ercan, Yavuz. “Türkiyede Azınlık Sorununun Kökeni (Osmanlıdan Cumhuriyete Gayrimüslimler)”. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 20 (2008).
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh İlmine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2019.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Fayda, Mustafa. Hz. Ömer Zamanında Gayrimüslimler. İstanbul: MÜİFV. Yayınları, 2006.
• Genceli, Ali. İslam Alemi. İstanbul, 1969.
• Göksoy, İsmail Hakkı. “Uzakdoğu”. Günümüz Dünyasında Müslüman Azınlıklar. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 1998.
• Görgün, Hilal. “Almanya Belçika ve Hollanda”. Günümüz Dünyasında Müslüman Azınlıklar. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 1998.
• Görmez, Mehmet. “Dünyada Müslüman Azınlıklar Üzerine”. Erişim 05 Eylül 2020. https://dergi.diyanet.gov.tr/makaledetay.php?ID=6042
• Günay, H. Mehmet. “Azınlık Fıkhına Giriş”. Erişim 05 Eylül 2020. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/153884
• Hamidullah, Muhammed. İlk İslam Devleti. İstanbul: Beyan Yayınları, 2013.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Anayasa Hukuku. İstanbul: Beyan Yayınları, 1998.
• Hamidullah, Muhammed. İslam’da Devlet İdaresi. Ankara: Nur Yayınları, 1979.
• Hasdemir, Merve Sena. Çağdaş Dönemde Müslüman Azınlıklar Fıkhı (Fıkhü’l-Ekalliyyât) Tartışmaları. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Hayreddin Karaman. Mukayeseli İslam Hukuku. İstanbul: İz Yayıncılık, 2001.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. Ahkâmu Ehli’z-Zimme. Beyrut: Dâr-u İbn Hazm, 2008.
• Karadâvî, Yusuf el-. Fî Fıkhi’l-Ekalliyyâti’l-Müslime. Kahire: Daru’ş-Şuruk, 2001.
• Karadâvî, Yusuf el-. İslamda Devlet Mefhumu. İstanbul: Nida Yayınları, 2013.
• Karaman, Hayreddin. “Fıkıh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/22-27. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Karslı, Necmi. “İslamofobi’nin Psikolojik Olarak İncelenmesi”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 13/1 (2013), 75-100.
• Kelebek, Mustafa. “İmam Serahsî’nin Azınlık Haklarına Bakışı”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (Güz 2019), 257-286.
• Kenanoğlu, Macit. “Müslüman Azınlık Hukuku Çözüm mü?” (Erişim 26 Ekim 2020). https://perspektif.eu/2014/11/01/musluman-azinlik-hukuku-cozum-mu/
• Kettani, M. Ali. Muslim Minorities in The World Today. London: Mansell Publishing, 1986.
• Kettani, M. Ali. “‘The Problems of Muslim Minorities and Their Solutions’”. Muslim Communities in non-Muslim States. London: Islamic Council of Europe, 1980.
• Khan, Âsif. The Fiqh of Minorities – The New Fiqh to Subvert Islam, Khalifa Publications, London 2004,
• Komisyon. Longman-Metro Büyük İngilizce-Türkçe Sözlük. İstanbul: Metro, 1993.
• Komisyon. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 11. Basım, 2011.
• Kurtubî, Ebi Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebi Bekir el-. el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 24 Cilt. Beyrut: Müessestü’r-Risale, 1., 2006.
• Masud, Muhammad Khalid. “Islamic Law and Muslim Minorities”. İnternational İnstitute Newsletter 11 (2002), 17.
• Meymî, Abdulhamid Eşref Abdu’l-Âtî el-. Fıkhü’l-Ekalliyyati’l-Müslime beyne’n-Nazariyye ve’t-Tatbik. Kahire: Daru’l-Kelime, 2008.
• Müftüzade, Muhammed Ali. “Azınlık Fıkhı Tartışmaları”. Erişim 30 Ekim 2020. https://muftuzade.wordpress.com/2016/09/25/azinlik-fikhi-tartismalari-fikhul-ekalliyat/
• Neccâr, Abdülmecid en-. “Nahve te’sîlin fıkhiyyin li’l-ekalliyyâti’l-müslime bi’lmüctemeâti’l- garbiyye”. Erişim 04 Eylül 2020. http://www.islamtoday.net/files/w_e_di/P_17.htm
• Okumuş, Fatih. “‘Avrupa’da İslamofobi ve Mabadı’”. Batı Dünyasında İslamofobi ve Anti-İslamizm,. ed. Kadir Canatan- Özcan Hıdır. Ankara: FCR Yayınları, 2007.
• Oran, Baskın. Türkiyede Azınlıklar (Kavramlar, Teori, Lozan İç Mevzuat, İçtihat Uygulama). İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Ortaylı, İlber. “Millet: Osmanlı’da Millet Sistemi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 30. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
• Özcan, Azmi. “Çerçeve Tebliğ”. Günümüz Dünyasında Müslüman Azınlıklar. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi III. Kutlu Doğum İlmiToplantısı. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Özel, Ahmet. Dârulislam Dârulharb İslam Hukukunda Ülke Kavramı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Özel, Ahmet. “Gayrimüslim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. XIII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Özel, Ahmet. “Harbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/112-114. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Özel, Ahmet. “Hicret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 17. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Öztürk, Levent. İlk Hicret Habeşistan. Siyer Yayınları, ts.
• Ramadan, Tarıq. Western Muslims and The Future of Islam. Newyork: Oxford University Press, 2004.
• Serahsi, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Ahmed b. Ebî Sehl Şemseddin es-. Şerhu Kitâbi’s-Siyeri’l-Kebîr. 5 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Seyyid Z. Abidin- M. Ali Kettânî. Müslüman Azınlıklar Dosyası. İstanbul: Akabe Yayınları, 1985.
• Shadid, Wasif- Koningsveld, Sjoerd Van. “Gayrimüslim Yönetime Bağlılık: İslam Fıkhındaki Tartışmaların ve Bazı Modern İslamcıların Görüşlerinin Analizi”. çev. H. Mehmet Günay. Usul İslam Araştırmaları 2/2 (2004), 155-188.
• Sifil, Ebubekir. “‘Azınlık Fıkhı, Mevcut Duruma Meşruiyet Kılıfı Giydirme Çabası’”. Perspektif. 01 Kasım 2014. Erişim 05 Eylül 2020. https://perspektif.eu/2014/11/01/ebubekir-sifil- azinlik-fikhi-mevcut-duruma-mesruiyet-kilifi-giydirme-cabasidir/
• Sultan, Selahaddin. el-Muvâtane fî Gayri Diyâri’l-İslam. Beyrut: Daru İbn Hazm, 2008.
• Şentürk, Recep. “İslamda Azınlık Hakları: Zimmiden Vatandaşa”. İnsan Hakları Araştırmaları 4 (2006).
• Telkenaroğlu, M. Rahmi. “Müslüman Azınlığın Kimlik Mücadelesi ve Fıkhu’l-Ekalliyyât (Azınlıklar Fıkhı)”. The Journal of Academic Social Science Studies 56 (Mart 2017).
• Tubulyak, Süleyman Muhammed. el-Ahkâmü’s-Siyasiyye li’l-Ekalliyati’l-Müslime fi’l-Fıkhi’l-İslâmî. Amman: Dârü’n-Nefâis, 1997.
• Ürer, Levent. Azınlıklar ve Lozan Tartışmaları. İstanbul: Derin Yayınları, 2003.
• Yalar, Mehmet. Gayrimüslim Bir Ülkede İslami Hayatın Problemleri. İstanbul: Uluçay Yayınları, 1993.
• Yaman, Ahmet. İslam Hukukunda Uluslararası İlişkiler. Ankara: Fecr Yayınevi, 1998.
• Yaman, Ahmet. “İslam’ın Temel Kaynakları ve Tarihî Tecrübe Işığında Gayrimüslimlerle Birlikte Yaşamanın Hukukî Çerçevesi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (2015).
• Yaman, Ahmet. “Zimmî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 44. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Yaman, Ahmet & Çalış, Halit. İslam Hukuku. Ankara: Bilay Yayınları, 2018.
• Yılmaz, Fatih Mehmet. Ebû Hanîfe ve Hadis. İstanbul: Ensar Yayınları, 2019.
• Yılmaz, Fatih Mehmet. “Hz. Peygamber’i̇n Belli̇ Bi̇r Sebebe Bi̇naen Yapmiş Olduğu Fi̇i̇ller ‘İbn Hi̇bbân’in Et-Tekâsîm Ve’l-Envâ` Adli Eseri̇ Özeli̇nde’”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2020), 192.
• Yilmaz, Fatih Mehmet. Sünnet Medeniyeti. Konya: Yediveren Kitap, 2019.
• Zeydan, Abdülkerim. Ahkâmu’z-Zimmiyyîn ve’l-Müste’menîn Fi Dari’l-İslam. Beyrut: Müessestü’r-Risale, 1988.