Kur’ân’da Geçen ‘İvec Kavramının Delaleti Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Sayı: 28, 225 - 248, 15.06.2022

Metin Çetin

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1085866

Öz

Kur’ân’da geçen kelime ve kavramların detaylı bir şekilde incelenmesi, ilahi mesajın daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunmaktadır. Bu açıdan son ilahi kitap olan Kur’ân da hedefini en iyi şekilde ifade edecek kavramları seçmiş ve kullanmıştır. Bu çalışmanın konusu Kur’ân’da yer alan ıvec / العِوَجُ kavramdır. Çalışma sadece ıvec kavramının geçtiği âyetlerle sınırlandırılmıştır. Çalışmanın amacı ise ıvec kavramının delalet ettiği muhtemel manaları ortaya çıkartmak böylece verilen mesajların daha iyi kavranılmasını sağlamaktır. Zira Kur’ân’da, İslâm’a ve Kur’ân’a muhalif olanların ve ona engel olmaya çalışanların faaliyetleri bu kavram ile dikkate sunulmakta; bu çalışmaların bir kısmına yine bu kavram ile cevap verilmektedir. Batı hegemonyası altında bulunan ve bilgi çağı olarak adlandırılan günümüzde ise İslâm’ın ve Kur’ân’ın, egemen kültür ve medya tarafından olduğundan farklı gösterilmeye çalışıldığı bir zamanda ıvec kavramının mahiyetinin üzerinde durulması önem arz etmektedir. Böylece İslâm’ı ve Kur’ân’ı yanlış tanıtma ve çarpıtma girişimlerine, Kur’ân’ın üzerinde durduğu yöntemle cevaplar verilmiş olacak, saptırma gayretlerinin akim kalmasına küçük bir katkı sağlanmış olacaktır. Kur’ân’da kullanılan kelimelerin İslâm öncesi günlük hayattaki kullanım alanı, âyetlerin doğru anlaşılması açısından önemlidir. Bu bakımdan Kur’ân kelimelerinin dil ve tefsir kitaplarında semantik incelemeye tabi tutulduğu görülmektedir. İlk tefsir kitaplarında farklı sûrelerde geçtiği halde genel olarak eğrilik, saptırma ve çarpıklık olarak anlamlandırılan ıvec kelimesi ile neyin hedeflendiği üzerinde detaylı açıklama yapılmadığı görülmüştür. Daha sonraki tefsirlerde ise dönemin siyasal, sosyal ve ekonomik değişim ve dönüşümleri göz önünde bulundurularak kelimenin olası anlamlarının detaylandırıldığı görülmektedir. Özellikle Müslümanların gerileme sürecine girdiği dönemde yazılan tefsirlerde, bu kelimenin kapsam alanına girdiği düşünülen bazı görüşler üzerinde yoğunlaşıldığı görülmektedir. Kur’ân’daki kelimelere bütüncül bir bakış açısı ile bakılmadığı zaman yanlış sonuçlara varılması muhtemeldir. Yapılan bu çalışma ile söz konusu kavramın geçtiği âyetler filolojik, semantik, siyak-sibak, nüzul sebebi ve genel Kur’ân anlayışı içinde değerlendirilmiştir. Daha sonra ise, tefsir kültüründe bu kelimenin nasıl görüldüğü, alanda yetkin kabul edilen başlıca tefsirlerden örnekler verilmek sureti ile açıklanmıştır. Son aşamada ise kelimenin ifade ettiği mana genel Kur’ân bağlamı içinde değerlendirilmiştir. Netice itibari ile sözlükte eğriltme, saptırma ve çarpıtma gibi anlamlara gelen ıvec kavramı Kur’ân’da yedi farklı sûrede dokuz defa geçmektedir. Ivec kavramının Tâhâ sûresi 107 ve 108. âyetlerde, eğrilik, çukur ve yan çizme gibi sözlük anlamında kullanıldığı tespit edilmiştir. Diğer âyetlerde ise şu manalara geldiği tespit edilmiştir: Kur’ân’ın kaynağı bizzat Yüce Allah’tır. Kur’ân’a herhangi bir ekleme yapılmamış, ondan herhangi bir şey de çıkarılmamıştır. Kur’ân hem lafız hem de mana itibari ile yüce Allah’a aittir. Kur’ân her açıdan sağlam, tutarlı olup eğrilik ve çarpıklıktan uzaktır. Âyetler arasında bir çelişki ve ihtilaf bulunmamakta, aksine bütün âyetler birbirini desteklemektedir. Yahudi ve Hristiyanlar Hz. Peygamber’in nübüvvetini ve Kur’ân’ın içindeki hakikatleri bilerek reddetmişlerdir. Kur’ân’da ifade edilen sosyal, siyasal ve iktisadi hükümlerin uygulanması kolay olup bu hükümlerde insanlığın faydası gözetilmiştir. Bu hükümler varlığını devam ettirmektedir yani nesh edilmemiştir. Kur’ân’ın diğer ilahi kitaplarda da ifade ettiği tevhid, nübüvvet ve ahiret anlayışlarında herhangi bir değişiklik ve sapma bulunmamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'ân, ‘İvec, Saptırma, Eğrilik

An Evaluation on the Signification of the Concept of Ivec in the Qur'an

Öz

Examining the words and concepts in the Qur'an in detail contributes to a better understanding of the divine message. In this respect, the last divine book, the Qur'an, has chosen and used the concepts that will best express its goal. The subject of this study is the concept of Ivec / عِوَجْ in the Qur'an. The study is limited only to the verses in which the concept of Ivec is mentioned. The aim of the study is to reveal the possible meanings of the concept of Ivec, so that the messages given are better understood. Because in the Qur'an, the activities of those who oppose Islam and the Qur'an and those who try to prevent their propagation are brought into consideration with this concept; some of these efforts are answered with this concept. In today's world, which is under the hegemony of the West and is called the information age, it is important to focus on the nature of the concept of Ivec at a time when Islam and the Qur'an are tried to be shown differently by the dominant culture and media. Thus, attempts to misrepresent and distort Islam and the Qur'an will be answered with the method emphasized by the Qur'an, and a small contribution will be made to the failure of the diversion efforts. The context of pre-Islamic daily life is important for the correct understanding of the verses in the Qur'an. In this respect, it is seen that the words of the Qur'an are subjected to semantic analysis in language and tafsir books. Although it was mentioned in different suras in the first tafsir books, it was seen that there was no detailed explanation about what was aimed with the word Ivec', which was generally interpreted as curvature, deviation, and distortion. In the later interpretations, it is seen that the possible meanings of the word are detailed by considering the political, social, and economic changes and transformations of the period. Especially in the commentaries written during the period of Muslim regression, the focus is on some views that are thought to be within the scope of this word. When the words in the Qur'an are not evaluated from a holistic perspective, it is possible to reach wrong conclusions. With this study, the verses in which the concept in question is mentioned have been evaluated in terms of philology, semantics, contextuality, the reason for the revelation, and a general understanding of the Qur'an. Then, how this word is seen in the commentaries is explained by giving examples from major commentaries that are accepted as competent in the field. In the last stage, the meaning of the word was evaluated in the general Qur'anic context. As a result, the concept of Ivec', which means skewing, deflection, and distortion in the dictionary, is mentioned 9 times in 7 different suras in the Qur'an. It has been determined that the concept of 'Ivec' is used in the dictionary meaning of crookedness, pit, and sidestepping in the 107th and 108th verses of Sūrat Ṭā Hā. In other verses, it has been determined to mean the following: The source of the Qur'an is Almighty Allah Himself. No additions were made to the Qur'an, and nothing was removed from it. The Qur'an belongs to Almighty Allah both in wording and in meaning. The Qur'an is solid and consistent in every aspect and is free from aberration and distortion. There is no contradiction or conflict between the verses, on the contrary, all the verses support each other. Jews and Christians deliberately rejected the prophethood of the Prophet and the truths in the Qur'an. The social, political, and economic provisions expressed in the Qur'an are easy to implement and the benefit of humanity is considered in these provisions. These provisions continue to exist, that is, they have not been abrogated. There is no change or deviation in the understanding of tawhid, prophecy, and the hereafter that the Qur'an expresses in other divine books.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, The Qurʾān, Ivec, Deviation, Aberration

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâẓi’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm. Beyrut: Dâru’l- Marife, 2012.
• Âlûsî, Şihabuddin Mahmud b. Abdullah. Rûḥu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm ve’s-sebʿi’l-mes̱ânî. thk. Ali Abdülbâri Atiyye. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Beydâvî, Ebû Said Abdullah b. Ömer. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 1997.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. el-Esmâʾ ve’ṣ-ṣıfât. thk. Abdullah b. Muhammed el-Haşidî. 2 Cilt. Cidde: Mektebetü’s-Sevâdî, 1992.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed b. Nasır en-Nasır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavkı’n-Necât, 2001.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. eṣ-Ṣıḥâḥ fi’l-luġa. thk. Ahmed Abdülğafur Atâr. 6 Cilt. 4. Basım. Beyrut: Dâru’l-İlmi lil-Melayîn, 1987.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf. el-Baḥrü’l-muḥîṭ. thk. Sıdkı Muhammed Cemil. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l Fikr, 1999.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed el-Amâdî. İrşâdü’l-ʿaḳli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l Arabî, ts.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehẕîbü’l-luġa. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 2001.
• Feyyûmî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Ali, el-Miṣbâḥu’l-münîr fî ġarîbi’ş-şerḥi’l-kebîr. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb. el-Ḳāmûsü’l-muḥîṭ. thk. Muhammed Nuaym el-Arkasûsî. 2.Basım. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb. Tenvîrü’l-miḳbâs min Tefsîri İbn ʿAbbâs. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitâbü’l-ʿayn. 8 Cilt. b.y: Dâru Mektebeti’l-Hilâl, ts.
• Hatîb, Abdülkerim Yûnus. et-Tefsîrü’l- Ḳurʾâni li’l- Ḳurʾân. Kahire: Dâru’l Fikri’l-Arabî, ts.
• İbn Âdil, Ebû Hafs Siracuddin Ömer b. Ali. el-Lübâb fî ʿulûmi’l-Kitâb. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve Ali Muhammed Muavvız. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1998.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tahir b. Muhammed. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t Tunusiye, 1984.
• İbn Ebî Zemenîn, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîz. 5 Cilt. Kahire: el-Fârûku’l-Hadîse, 2002.
• İbn Fâris, Ahmed b. Fâris, Muʿcemü meḳāyîsi’l-luġa. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Kesîr, Ebü’l Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm. thk. Sami b. Muhammed Selamet. 8 Cilt. 2. Basım. Riyad: Dâru Tayyibe, 1999.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Ġarîbü’l-Ḳurʾân. thk. Said Lihâm. b.y.: y.y, ts.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. 3. Basım. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. thk. Abdürrezzak el-Mehdi, 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, 2001.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali. el-Mevżûʿât. thk. Abdurrahman Muhammed Osman. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1966.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur-an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin. Leṭâʾifü’l-işârât. 3 Cilt. 3. Basım. Kahire: el-Hey’tü’l-Mısriyeti’l-Âmmeti li’l-Kitâbi, ts.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed el-Berdûnî ve İbrahim Atfîş, 20 Cilt. 3. Basım. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l- Mısriyye, 1964.
• Kutub, Seyyid b. Kutub b. İbrahim eş-Şâzilî. Fî Ẓılâli’l-Ḳurʾân. 6 Cilt. 12. Basım. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 1992.
• Mâverdî, Ebü’l Hasan Ali b. Muhammed. en-Nüket ve’l-ʿuyûn. thk. Seyid b. Abdulmaksud b. Abdurrahman, 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, ts.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed. el-Hidâye ilâ bulûġi’n-nihâye. thk. Komisyon. 13 Cilt. Kahire: Mecmûatu Buhûsi’l-Kitab ve’s-Sünne, 2008.
• Merâğî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîrü’l-merâġî. 30 Cilt. Kahire: Matbaati Mustafa’l-Bâbi ve Evladüh, 1946.
• Mevdûdî, Ebü’l-A’lâ. Tefhîmü’l-Ḳurʾân. çev. Muhammed Han Kayani vd., 8 Cilt. 2. Basım. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Mukâtil, Ebü’l-Hasen Mukâtil b. Süleyman, et-Tefsîrü’l-kebîr (Tefsîru Muḳātil b. Süleymân ). Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 2003.
• Mücâhid b. Cebr, Tefsîru Mücâhid. Kahire: Dâru’l Fikri’l İslâmî el-Hadise, 1989.
• Nesefî, Ebü’l-Berakât Abdullah b. Ahmed. Medârikü’t-tenzîl ve ḥaḳāʾiḳu’t-teʾvîl. thk. Yusuf Ali Bedevi, 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredât fî ġarîbi’l-Ḳurʾân. thk. Safvan Adnan ed-Davûdî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1412/1991.
• Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer. Mefâtîḥu’l-ġayb. 30 Cilt. 3. Basım. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l Arabî, 1999.
• Reşid Rızâ, Muhammed Reşid b. Ali Rızâ, Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ḥakîm (Tefsîrü’l-Menâr). 12 Cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-Âmmeti li’l-Kitâb, 1990.
• Semerkandî, Ebü'l-Leys Nasr b. Muhammed. Baḥrü’l-ʿulûm. 3 Cilt. b.y: y.y., ts.
• Şa’râvî, Muhammed el-Mütevelli. Tefsîr (el-Havâtır). 20 Cilt. Mısır: Metâbiu Ahbâri’l-Yevm, 1997.
• Şeybânî, Ebû Amr İshâk b. Mirâr. Kitâbü’l-cîm, thk. İbrahim el-Enbârî, 3 Cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Âmmetü li-Şüûni’l-Metâbii’l-Emîriyye, 1974.
• Şimşek, Mehmet Sait. Hayat Kaynağı Kur’ân Tefsiri. İstanbul: Beyan Yayınları 2012.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2000.
• Tantâvî, Muhammed Seyyid. el-Basîṭ fî tefsîri’l-Ḳurʾân. thk. Komisyon. 25 Cilt. Riyâd: İmâdetü’l-Bahsi’l-İlmî, 2009.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Halku’l-Kur’ân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/371-375. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul: Hikmet Neşriyat, 2011.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-ḳāmûs. thk. Komisyon, 40 Cilt. Dâru’l-Hidâye, ts.
• Zemahşerî, Ebü’l Kasım Mahmud b. Amr. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. 3. Basım. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1986.
• Zemahşerî, Ebü’l Kasım Mahmud b. Amr. Esâsü’l-belâġa. 2 Cilt. thk. Muhammed Basil, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,1998.