KİTLE İMHA SİLAHLARININ ORTA DOĞU SİYASETİNE ETKİSİ: KİS TEHDİTLERİ VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI

Yıl 2024, , 281 - 298, 29.07.2024

Sümeyra Ulus

https://doi.org/10.30692/sisad.1432111

Öz

Soğuk savaş sonrası dünya genelinde yükselişe geçen Kitle İmha Silahları (KİS) ve bu silahları edinmek için aktörlerin girdiği ‘silahlanma yarışı’ kısa veya uzun vadeli birçok tehlikeyi barındırmaktadır. Kimyasal silahlar, bir kitleyi imha etmeyi amaçlayan teknoloji kullanarak insan yaşamına ve ekosisteme ciddi hasarlar vermesi olarak yorumlanmaktadır. Devletler ve devlet dışı aktörler silahlanma yarışına girerken bir yandan da silah satışı yapan kurumlar veya siyasi aktörler ekonomik açıdan fayda sağlamaktadır. Bu makalede Orta Doğu’da KİS varlığı kabul edilen, elde etmek isteyen ve resmi olarak kabul edilmese de olduğu bilinen İsrail, Irak, İran ve Suriye bölgesel aktörlerinin uzak ve yakın dönem faaliyetleri, bu faaliyetlerin Orta Doğu siyasetine etkileri ve stratejik derinlik konumunda bulunan Türkiye’nin bu faaliyetlerden ne derece etkilendiği ele alınmaktadır. Türkiye nükleer silahsızlanmanın güçlü bir destekçisidir ve nükleer silahların olmadığı bir dünya için mücadele etmektedir. Ülke, kitle imha silahlarının yayılmasının önlenmesine yönelik çabaları desteklemektedir ve Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması Gözden Geçirme Konferansı gibi uluslararası sosyal sorumluluk ve güvenlik faaliyetlerine katılmıştır. Bulunduğu tehlikeli durumdan dolayı Türkiye aslında bir noktada bu politikaları izlemek zorunda bırakılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kitle İmha Silahları, Orta Doğu, Türkiye, Terörizm, Nükleer Caydırıcılık, Silahlanma

The Impact of Weapons of Mass Destruction on Middle East Politics: WMD Threats and Reflections on Turkey

Öz

Weapons of Mass Destruction (WMD), which have been on the rise across the world in the post-Cold War era, and the 'arms race' that actors are engaged in to acquire these weapons pose many short- and long-term dangers. Chemical weapons are interpreted as causing serious damage to human life and ecosystems by using technology aimed at destroying a mass of people. While states and non-state actors engage in an arms race, organizations or political actors that sell weapons benefit economically. This article discusses the near and far term activities of regional actors Israel, Iraq, Iran and Syria, which are acknowledged to have WMDs in the Middle East, those who want to acquire them and those who are not officially recognized as having them, the effects of these activities on Middle East politics and the extent to which Turkey, which is in a position of strategic depth, is affected by these activities. Turkey is a strong supporter of nuclear disarmament and fights for a world without nuclear weapons. The country supports non-proliferation efforts and has participated in international social responsibility and security activities such as the Nuclear Non-Proliferation Treaty Review Conference. Due to its dangerous situation, Turkey was actually forced to follow these policies at some point.

Anahtar Kelimeler

Weapons of Mass Destruction, Middle East, Turkey, Terrorism, Nuclear Deterrence, Armament

Kaynakça

• AKPINAR, M. (2013). Arap Baharı mı İran Ateşi mi: İran-Türkiye ve Batı Üzerinden Ortadoğu Analizleri. Ankara: Akçağ Basım Yayım Pazarlama AŞ.
• ARI, T. (2017). Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika. Bursa: Alfa Akademi.
• ARSLAN, A. (2024). Ateş Çemberi. Stratejik Ortak Dergisi, 4(4), ss.34-35.
• AUSTRALIAN BROADCASTING CORPORATION. (2024). Nearly 100 Dead as Bomb Blasts Rip Through Ceremony Dedicated to Slain Iranian General Qassem Soleimani. 17.01.2024 tarihinde https://www.abc.net.au/news/2024-01-04/iran-attack-ceremony-for-general-qassem-soleimani/103283286 adresinden alındı.
• BAROUD, R. (2022). Deliberate Ambiguity’: Israel’s Nuclear Weapons are Greatest Threat to Middle East. MEM. 23.01.2024 tarihinde https://www.middleeastmonitor.com/20221128-deliberate-ambiguity-israels-nuclear-weapons-are-greatest-threat-to-middle-east/ adresinden alındı.
• BEST, A. ve Hanhimaki, J, Maiolo, J, Schulze, K, Hanhimäki, J. (2012) 20. Yüzyılın Uluslararası Tarihi, [(U. Taciser, çev.)]. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• BUTLER, D. (2021). Erdogan Says Turkish Army Has Never Used Chemical Weapons. Reuters. 15.01.2024 tarihinde https://www.reuters.com/world/middle-east/erdogan-says-turkish-army-has-never-used-chemical-weapons-2022-10-21/ adresinden alındı.
• CNN (2023). November 15, 2023 Israel-Hamas War. 24.01.2024 tarihinde https://edition.cnn.com/middleeast/live-news/israel-hamas-war-gaza-news-11-15- 23#h_48bc62d679934f95adbdb57578ba3a96 adresinden alındı.
• ERDURMAZ, S. (2003). Orta Doğu'daki Kitle İmha Silahları Silahların Kontrolü ve Türkiye. Ankara: Ümit Yayıncılık.
• GALBRAITH, P. W. (2007). Irak'ın Sonu: Ulus Devletlerin Çöküşü Mü? [(M.M. İnceayan, çev.)]. İstanbul: Doğan Kitap.
• GÜNGÖR, E. ve ATLI, D., AKBULUT, Ö. (Eds.) (2021). Kırmızı Çizgimiz. Stratejik Ortak Dergisi, yıl:1, sayı:1, s.72-77.
• HORSCHIG, D. (2023). The Israel-Hamas Conflict: Implications for Nuclear Security in the Region. CSIS. 17.01.2024 tarihinde https://www.csis.org/analysis/israel-hamas-conflict-implications-nuclear-security-region adresinden alındı.
• INDEPENDENT TÜRKÇE (2019). Dünya Barış Günü'nde Savaşın Bilançosu: Silahlanma Harcamaları Yükselişte 2018'de 1.8 Trilyon dolar Askeri Harcama Yapıldı. 17.01.2024 tarihinde https://www.indyturk.com/node/66486/d%C3%BCnya/d%C3%BCnya-bar%C4%B1%C5%9F-g%C3%BCn%C3%BCnde-sava%C5%9F%C4%B1n-bilan%C3%A7osu-silahlanma-harcamalar%C4%B1-y%C3%BCkseli%C5%9Fte-2018de-18 adresinden alındı.
• KAYA, B., EMEÇ, A., ÇİFTÇİ, C. (Eds.) (2022). Dört Hudut. Stratejik Ortak Dergisi, 2, sayı:2, ss.20-23.
• KAZEMİ, A, A. (2007). Ortadoğu'da Kitle İmha Silahlarının Yaygınlaşmasının Stratejik Anlamı. Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi. 07.01.2024 tarihinde https://tasam.org/trTR/Icerik/3993/ortadoguda_kitle_imha_silahlarinin_yayginlasmasinin_stratejik_anlami adresinden alındı.
• KIMBALL, D. (2022). Timeline of Syrian Chemical Weapons Activity, 2012-2022. Arms Control Association. 25.01.2024 tarihinde https://www.armscontrol.org/factsheets/Timeline-of-Syrian-Chemical-Weapons-Activity adresinden alındı.
• KİBAROĞLU, M. (2003). Yeniden Yapılanan Ortadoğu ve Kitle İmha Silahları. Avrasya Dosyası, 9 (4), ss.107-25. KORKMAZ, S. C. (2020). 2020’li Yıllara Girerken Savaşın Değişimi ve Türkiye. Orta Doğu Analiz Dergisi, 11(9), ss.74-79.
• KRISTENSEN, H. M. ve KORDA M. (2022). Israeli Nuclear Weapons, 2021. Bulletin of the Atomic Scientists, 78(1) ,38–50. 04.01.2024 tarihinde https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00963402.2021.2014239 adresinden alındı.
• LAWATI, A, A. ve GOLD, H. (2023). Iran has a New Hypersonic Missile, Here’s What that Means for the Middle East. CNN. 18.01.2024 tarihinde https://edition.cnn.com/2023/06/09/middleeast/iran-new-hypersonic-missile-mime-intl/index.html adresinden alındı.
• MERAL, Z. (2022). Turkey’s Perspective on Iran and the Question of Nuclear Enrichment. Rusi. 23.01.2024 tarihinde https://www.rusi.org/explore-our-research/publications/commentary/turkeys-perspective-iran-and-question-nuclear-enrichment adresinden alındı.
• MORDOWANEC, N. (2023). Israel's Nuclear Weapons Stockpile: What We Know, What We Don't. Newsweek. 25.01.2024 tarihinde https://www.newsweek.com/israel-nuclear-weapons-stockpile-1843528 adresinden alındı.
• NTI (2014). Israel Nuclear Overview. 05.01.2024 tarihinde https://www.nti.org/analysis/articles/israel-nuclear/ adresinden alındı.
• NTI (2018). Syria Nuclear Overview. 15.01.2024 tarihinde https://www.nti.org/analysis/articles/syria-nuclear/ adresinden alındı.
• ÖZDAĞ, Ü. (Ed.) (2003). Türk-Amerikan İlişkilerinde Irak Krizi. Stratejik Analiz Dergisi, 4(40), ss.100-101.
• ÖZDAĞ, Ü. ve ÖZTÜRK, O, M. (Eds.) (2000). İran’da Reformistler Çıkmazda. Stratejik Analiz Dergisi, 1(4), ss.94-97.
• ÖZGÜR, S. (2006). Geleceğe Yönelen Tehdit Kitle İmha Silahları. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• SANDIKLI, A. ve KAYA, E. (Eds.) (2014). Orta Doğu'da Değişim ve Türkiye. İstanbul: Bilgesam Yayınları.
• SONNENFELD, J., BOEHLER, A. (2023). As the Israel-Hamas War Governs the World’s Attention, Iran Is Quietly Marching Towards Nuclear Breakout. TİME. 20.01.2024 tarihinde https://time.com/6344430/israel-hamas-war-iran-nuclear-breakout/ adresinden alındı.
• TILNEY, B. (2015). Fallout Potential: The West's Atoms for Peace Failure in Israel. Stanford University. 08.01.2024 tarihinde http://large.stanford.edu/courses/2015/ph241/tilney1/ adresinden alındı.
• ÜSTÜNDAĞ, E. (2004). İsrail: Bir Büyük Cephanelik. Bianet. 07.01.2024 tarihinde https://bianet.org/haber/israil-bir-buyuk-cephanelik-32916 adresinden alındı.
• YETİM, M. (Ed.) (2020). Arap Protestolarında İkinci Dalga. Orta Doğu Analiz Dergisi, 11(91), ss.4-7.
• YILMAZ, S. (2015). Kitle İmha Silahları ve Silahsızlanma: Orta Doğu Örneği (Basılmış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi.