Öz
Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla,
Anadolu’da genel olarak ekonomik ve toplumsal düzen bozulmuştur. Osmanlı
Devleti’nin askeri, siyasi ve mali bakımdan güçsüz düşmesi, Osmanlı toplumunun
her kesimini derinden etkilemiştir. Ayrıca Avrupalı devletlerle birlikte
Rusya’nın Anadolu üzerindeki planları, I. Dünya Savaşı sırası ve sonrasında
uygulamaya geçirilmiştir. Osmanlı askeri güçlerinin Kafkas harekâtı
başarısızlıkla sonuçlanınca Ruslar, Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz’deki çoğu
Türk şehrini işgal etmişlerdir. Eynesil de Temmuz 1916’da Rusların işgaline
maruz kalmıştır. Rus güçleri, Eynesil ve bağlı bulunduğu Görele yöresinde Rus
güçleri kendilerine direnen birçok sivili katletmiştir. İşgalle birlikte yörede
zulüm, işkence ve katliamların bilançosu hayli büyük olmuştur. Yörede işgal
güçlerinin insanlık dışı eylemlerine maruz kalanlar
yalnızca siviller değildir; meskenler, tarlalar, mezarlıklar ve hayvanlar da
Rusların hunhar saldırılarının hedefi olmuştur. Döneme dair kişisel
tanıklıklar, mektup ve hatıratlar o günlerde yaşananları aktarmada önemli
verilerdir. İşgalin başlamasıyla Eynesil yöresinden batıdaki ilçelere göç
hareketleri başlamıştır. Çoğu Eynesilli göç yollarında yaşamını yitirmiştir.
Açlık, kıtlık ve salgın hastalıklar, halk arasında “muhacirlik yılları” olarak
bilinen döneme en az savaş kadar etki etmiştir. Bu çalışmada Eynesil’in söz
konusu süreçteki durumuna dair önemli bilgiler aktarılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Eynesil Görele Rus işgali muhaceret açlık salgın hastalıklar
Kaynakça
- Yazılı Eserler
- Akbulut, Ömer, Trabzon: Cumhuriyetten Evvel Tarih ve Valiler-I, İstikbal Matbaası, Trabzon 1955.
- Aksoy, Volkan, “Birinci Dünya Savaşı Hükümetin Trabzon Muhacirlerine Yaptığı Yardımlar ve Yörenin İçinde Bulunduğu Durum”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı: 17, 2014, s. 113-134.
- Aksoy, Volkan, “Trabzon’da Rus İşgali ve Muhaceret (1916-1918)", 100. Yılı Münasebetiyle I. Dünya Savaşı’nda Kafkas (Doğu) Cephesi Uluslararası Sempozyumu (25-27 Eylül 2014), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2015, s. 831-856.
- Alpaslan, Teoman, Topal Osman Ağa, Kum Saati Yayınları, İstanbul 2007.
- Arslan, Mustafa, Görele, San Matbaası, Ankara 1973.
- Aydın, Mahir, “Rusya’nın Çanakkale İntikamı: Karadeniz Bombardımanı”, Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu (09-11 Ekim 2008) Bildiriler Kitabı-I, Giresun Belediyesi Yayınları, Ankara 2009, s. 571-576.
- Aygün, Necmettin, Onsekizinci Yüzyılda Trabzon’da Ticaret, Serander Yayınları, Trabzon 2005.
- Bal, Halil, “Brest-Livosk Antlaşması’ndan Sonra Türkiye ve Ermeniler”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı: 5, 2012, 25-51.
- Bal, Mehmet Akif, “Birinci Dünya Savaşı’nda Trabzon-Araklı’da Yaşanan İşgal Olayları ve İşgal Acıları (1914-1918)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Sayı: 15/30, 2016, s. 31-58.
- Bal, Mehmet Akif, “Trabzon’un Rus Donanmasınca Bombardımanı ve Bombardımanın Trabzon’a Etkileri (1914-1916)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 27/81, 2011, s. 545-576.
- Bostan, M. Hanefi, XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadi Hayat, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2002.
- Cin, Mustafa, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Giresun’da Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri”, Yeşil Giresun Gazetesine Göre Cumhuriyetin İlk Yıllarında Giresun (Sempozyum Bildirileri), Ümit Matbaası, Ankara 2003, s. 165-172.
- Clavijo, Ruy Gonzales De, Anadolu, Orta Asya ve Timur, Çeviren: Ö. Rıza Doğrul, Ses Yayınları, İstanbul 1993.
- Çakmak, Zafer, İzmir ve Çevresinde Yunan İşgali ve Rum Mezalimi, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2007.
- Demir, Necati, “Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinde Çepni Türkmenleri ile Güvenç Abdal Ocağı’nın Kuruluşu”, G.Ü. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Dergisi, Sayı: 63, 2012, s. 77-110.
- Genç, Zafer, “Rus İşgali Sırasında Trabzon ve Yöresinde Meydana Gelen Tahribat (18 Nisan 1916–24 Şubat 1918)”, http://www.zafersen.com/rus-isgali-sirasinda-trabzondaki-tahribat.pdf (30.11.2017).
- Goloğlu, Mahmut, Trabzon Tarihi, Serander Yayınları, Trabzon 2000.
- Gülay, Abdullah, Ağasar Çepni Kültürü, Geyikli Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2001.
- Gündüz, Tufan, Anadolu’da Türkmen Aşiretleri, Bilge Yayınları, Ankara 1997.
- Günergun, Feza, “Türkiye’de Güneşi Tutulması Gözlemleri Üzerine Notlar”, Dört Öge, Sayı: 1/1, 2012, s. 17-45.
- Gürsoy, Ahmet, “Giresun Kazası’nın Vilayet Oluşu”, Yeşilgiresun Gazetesine Göre Cumhuriyetin İlk Yıllarında Giresun (Sempozyum Bildirileri), Giresun 2003, s. 98-102.
- Hacıfettahoğlu, İsmail, Sakarya Şehidi Binbaşı Hüseyin Avni Bey, Atlas Yayınları, İstanbul 2003.
- Işık, Adem, Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2001.
- Kaya, Mevlüt, “Giresun Tarihinde Bir Ayrıntı: Köseoğlu Osman’ın Hatıraları (1906-1935)”, Artvin Çoruh Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 3/1, 2017, s. 58-81.
- Kaya, Mevlüt, “Göreleli Rüstemzâde Abdülhamid’in Mektuplarında Askerlik ve Sosyal Hayat”, Uluslararası Tarih ve Gelecek Dergisi, Sayı: 2/3, 2016, s. 117-144.
- Kaya, Mevlüt, Bağdat’tan Görele’ye Mektuplar, Arı Sanat Yayınları, İstanbul 2017.
- Kaya, Mevlüt, Bir Çepni Köyü Tarihi ve Kültürü, Yüksel Ofset, Samsun 2007.
- Kaya, Mevlüt, Çepniler Tarihi Serüveni ve Giresun-Espiye Yöresinin Kültür Kökenleri, Togan Yayınları, İstanbul 2011.
- Kaya, Mevlüt, Eynesil Tarihi ve Kültürü, Arı Sanat Yayınları, İstanbul 2017.
- Korkmaz, Yalçın, Çocukluğumda Yayla Göçleri, Yaz Yayınları, İstanbul 2016.
- Köseoğlu Osman’ın Hatıratı, Ziya Köse Arşivi, Yayınlanmamış, Eynesil 1964.
- Kutlu, Şaban, Geçmişten Günümüze Her Yönüyle İnanca Köyü, Melisa Matbaası, İstanbul 2007.
- Kutlu, Şaban, Yitik Kent Çanakçı, Yeni Zamanlar Yayınları, İstanbul 2001.
- Lowry, Heath W.,Trabzon Şehrinin İslamlaşması ve Türkleşmesi, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2005.
- Menteşeoğlu, Erden, Osman Ağa, Yeşilgiresun Matbaası, Giresun 1991.
- Öksüz, Hikmet-Usta, Veysel, “I. Dünya Savaşı Sırasında Rus Donanmasının Trabzon ve Çevresini Bombalaması”, Türkiyat Mecmuası, Sayı: 24, 2014, s. 25-51.
- Özgenç, Emine, Eynesi Ana, Akçağ Yayınları, Ankara 2015.
- Rus İmparatorluk Kayıtlarında Ermeni Sorunu (1912-1917)-II, Hazırlayan: Natalia Chernichenkına, Erzincan Üniversitesi Yayınları, Erzincan 2017.
- Saltık, Veli, Çepniler ve Güvenç Abdal Ocağı, Özdoğan Yayınları, Ankara 2016.
- Selimoğlu, Nihat Çelik, Doğu Karadeniz’de Kuva-i Milliye ve Mihenk Yeri ve Görele, Eser Sahibinin Kendi Yayını, Trabzon 2011.
- Sümer, Faruk, Çepniler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1992.
- Tanyu, Hikmet, Dinler Tarihi Araştırmaları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1973.
- Tekir, Süleyman, “Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Rus İşgal Bölgelerinden Yapılan Göçler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 16/30, 2016, s. 43-65.
- Tosun, Murat Dursun, Arşiv Belgelerinde Giresun Tarihte Yaşananlar ve Ayrıntıları, Rıhtım Dijital Matbaa, İstanbul 2017.
- Türkyılmaz, Halil İbrahim, Dünden Yarına Tüm Yönleriyle Eynesil, Eynesilliler Kültür ve Yardımlaşma Derneği, İstanbul 1995.
- Usta, Veysel, “Tanıkların Kaleminden Rus İşgalinden Sonra Trabzon’un Durumu”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı: 17, 2014, s. 135-172.
- Yavuz, Nurcan, “Erzincan Mütarekesi’nin Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 28, 1995, s. 207-232.
- Yediyıldız, Bahaeddin, Ordu Tarihinden İzler, Fast Yayınları, İstanbul 2000.
- Yüksel, Ayhan, “Görele: Coğrafyası, Tarihi ve Tarihi Şahsiyetleri”, Görele Kültür Sanat Sempozyumu (20 Aralık 2003 Bildiriler), Hazırlayan: S. Çiçek vd., Görele Dernekler Birliği Yayınları, İstanbul 2005, s. 1-28.
- Yüksel, Ayhan, Giresun Tarihi Yazıları, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2003.
- Kişisel Görüşmeler
- Çakır, Mustafa, 1955 Eynesil doğumlu, Emekli öğretmen (Kişisel görüşme: 08.05.2017).
- Çelik, Nihat, 1934 Görele doğumlu, Şair-yazar (Kişisel görüşme: 09.05.2017).
- Çetin, Harun, 1963 Eynesil doğumlu, Esnaf (Kişisel görüşme: 08.05.2017).
- Çoban, Şükrü, 1953 Zonguldak doğumlu, Öğretmen (Kişisel görüşme: 12.07.2017-09.05.2017).
- Çoban, Turan, 1953 Eynesil doğumlu, Emekli (Kişisel görüşme: 17.06.2017).
- Keskin, Akif, 1958 Eynesil doğumlu, Esnaf (Kişisel görüşme: 17.04.2017-30.05.2017).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | TARİH |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 12 Kasım 2018 |
| Gönderilme Tarihi | 6 Ağustos 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 |