YABANCI SEYYAHLARIN KALEMİNDEN XIX. YÜZYILDA SİVEREK

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 563 - 582, 30.11.2023

Yildiz Bozkus

https://doi.org/10.30692/sisad.1314214

Öz

Siverek tarihte farklı pek çok seyyah tarafından ziyaret edilmiş kadim bir coğrafyadır. Bu seyyahlar arasında İngiliz, Alman, İtalyan, Fransız vb. pek çok milletten gezginler bulunmaktadır. Bu çalışmada İngiliz ve diğer yabancı seyyahların XIX. Yüzyılda Siverek’i nasıl tasvir ettikleri ele alınacaktır. Bu kapsamda Siverek’in mimari, sosyal ve kültürel yapısına dair bilgilere yer verilerek buradaki etnik ve dini yapı üzerinde durulacaktır. Özellikle XIX. Yüzyılda pek çok Batılı seyyahın geçiş güzergâhı olması hasebiyle Siverek’in tarihi, stratejik ve kültürel yapısının da inceleneceği bu çalışmada ayrıca söz konusu döneme dair diğer seyyahların eserlerinde Siverek’in nasıl anlatıldığı üzerinde durulacaktır. Özellikle XIX. Yüzyılda öne çıkan önemli bir İngiliz oryantalist olan Arap kökenli İngiliz bilim adamı misyoner papaz ve yazar George Percy Badger’ın da bölgeye dair izlenimlerine yer verilecektir. Badger The Nestorians and their Rituals 1842-1844 adlı eserinde Urfa’ya ve Siverek’e dair son derece önemli bilgilere yer vermiştir. Badger’in eseri XIX. Yüzyılda Urfa’daki etnik ve dini gruplara dair de önemli ipuçları sunar. Badger bu kitapta 1850 yılında Mezopotamya’ya yaptığı misyonerlik gezisine dair izlenimlerine detaylı bir şekilde yer verir. Suriye Süryani Yakubileri, Katolikleri ve Keldânîleri’nin dini ve kültürel yapısı, Kuzey Irak Nestûrîleri ve Yezîdîler’in dinî ritüellerini de detaylı bir şekilde kaleme alır.

Anahtar Kelimeler

Siverek, Urfa, Seyyah, Osmanlı, İngiliz

SİVEREK IN THE XIX CENTURY FROM THE PENS OF FOREIGN TRAVELERS

Öz

Siverek is an ancient geography that has been visited by many different travelers in history. These travelers include English, German, Italian, French, etc. There are travelers of many nationalities. In this study, it will be discussed how the British and other foreign travelers described Siverek in the 19th century. In this context, information about the architectural, social and cultural structure of Siverek will be given and the ethnic and religious structure here will be emphasized. In this study, which will examine the historical, strategic and cultural structure of Siverek, especially since it was the transit route of many Western travelers in the XIX century, it will also focus on how Siverek is described in the works of other travelers of the said period. The impressions of the Arab-born British scientist, missionary priest and writer George Percy Badger, who was an important British orientalist especially in the 19th century, about the region will be included. Badger included extremely important information about Urfa and Siverek in his book The Nestorians and their Rituals 1842-1844. Badger's work also provides important clues about the ethnic and religious groups in Urfa in the 19th century. In this book, Badger gives a detailed account of his impressions of his missionary trip to Mesopotamia in 1850. He also writes in detail the religious and cultural structure of Syriac Syriac Jacobites, Catholics and Chaldeans, and the religious rituals of Northern Iraq Nestorians and Yezidis.

Anahtar Kelimeler

Siverek, Urfa, Ottoman, British, Traveler

Kaynakça

• ALAN, G. & KUŞ, A. (2018). Amerikan Board Misyoneri Asahel Grant’ın Memoır Of Asahel Grant ve The Nestorıans Or The Lost Trıbes Adlı Çalışmalarının Orta Doğu’yu Anlama Açısından Kurgu-Sal ve İçerik Analizi. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 61, s. 287-309.
• BADGER, G. P. (1859). The Nestorians and Their Rituals: With the Narrative of a Mission to Mesopotamia and Coordistan in 1842-44, and of a Late Visit to Those Countries in 1850: Also, Researches Into the Present Condition of the Syrian Jacobites, Papal Syrians, and Chaldeans and an Inquiry Into the Religious Tenets of the Yezeedees. London: Masters Print. Pub. 2. Vol. I.
• BENJAMIN, I. J. (1859). Eight years in Asia and Africa from 1846-1855. Hanover : The Author Pub.
• BUCKINGHAM, J. S. (1827). Travels in Mesopotamia, Including a journey from Aleppo to Bagdad, by the route of Beer, Orfah, Diarbekr, Mardin, & Mousul: with researches on the ruins of Nineveh, Babylon, and other ancient cities. Vol. I. London : H. Colburn Pub.
• CUTTS, E. L. (1877). In Christians Under the Crescent in Asia, London : Gorgias Press.
• DEUTSCHE, Biographie. E.T. :12.04.2022, https://www.deutsche-biographie.de/sfz94854.html
• DEVECİ BOZKUŞ, Y. (2022). İngiliz Seyyah Edward Lewes Cutts'ın Kaleminden 1876 Yılında Urfa. ŞURKAV Şanlıurfa Dergisi, 14, (42), s. 3-8.
• DEVECİ BOZKUŞ, Y. (2014). Mary Caroline Holmes’ un “Urfa’da Ermeni Yetimhanesi” adlı eserinde Urfa’daki işgal yılları ve Ermeni yetim çocukları, Turkish Studies. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9/4 Spring 2014, s. 341-370.
• DÖŞKAYA, F. Ç. (2018). Amerikan Board ve Misyoner Corinna Shattuck’ın Urfa Faaliyetleri. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5(14), s. 84-119.
• GÜLER, S. E. (2014). Gezgin Papaz George Percy Badger'in Notlarında Urfa. ŞURKAV Şanlıurfa Dergisi, 7, (20), s. 44-50.
• GÜLER, S. E. (1990). Yabancı Gezginlerin Gözüyle Urfa Bölgesi. Şanlıurfa : ŞURKAV Yayınları.
• GÜVEN, S. Z. (2018). American Foreign Missions to the Armenians of the Ottoman Empire: Fashioning the Model of Educated Christian Womanhood in the East in the Second Half of the Nineteenth Century (Unpublished Doctoral Thesis). Bilkent Universitesi.
• HANİLÇE, M. (2018). 1842 Sonbaharında Tokat - İngiliz Misyoner George Percy Badger’in Gözünden. İçinde, Uluslararası Geçmişten Günümüze Tokat’ta İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu (18-20 Eki 2018) Bildirileri, C. 2, s. 410-425.
• KILIÇ, S. (1997). Ermeni Propagandaları ve Alman İmparatorluğu’nun Ermeni Politikası Alman Arşiv Belgeleri Açısından 1917-1918. Atatürk Yolu Dergisi, 5(19), s. 265-291.
• NIEBUHR, C. (1778). Reisebeschreibung nach Arabien und andern umliegenden Ländern 1-11 [Arabistan ve Civarında Bulunan Diğer Ülkeler Seyahatnamesi]. Kopenhagen : Möller Pub.
• NIEBUHR, Carsten. E.T. : 29.04.2022, https://geboren.am/person/carsten-niebuhr
• OKUTAN, V. (1987). İstiklal Savaşı Gazisi ve Urfa Kurtuluş Savaşı'nın Kahramanlarından Ahmet Hamdi Mesçi ile Söyleşi (11Nisan1987). ŞURKAV Kültür Sanat Tarih ve Turizm Dergisi, 12, (36), s. 15-16.
• ÖZŞAVLI, H. (2913). Urfa Ermenileri. Ankara : Gazi Kitabevi.
• PETERMANN, Julius Heinrich E.T. : 12.04.2022, https://www.isaran.ru/?q=ru/person&guid=67AE0986-205C-56B7-9274-B48E838D26B0
• Reisebeschreibung nach Arabien und andern umliegenden Ländern. E.T. :22.04.2022, https://www.die-andere-bibliothek.de/Foliobaende/Reisebeschreibung-nach-Arabien-und-andern-umliegendenLaendern::750.html#:~:text=%22Niebuhrs%20%22Reisebeschreibung%20nach%20Arabien%20und,er%20von%20neugierigen%20Frauen%20best%C3%BCrmt
• SMYTH, Sir Warington Wilkinson E.T. : 12.04.2022, https://www.npg.org.uk/collections/search/portrait/mw115442/Sir-Warington-Wilkinson-Smyth
• SMYTH, W. W. (1854). A Year With The Turks Or Sketches Of Travel In The European And Asiatic Dominions of The Sultan. Redfield : John W. Parker And Son West Strand Pub.
• SOANE, E. B. (1913). To Mesopotamia and Kurdistan in disguise: with historical notices of the Kurdish tribes and the Chaldeans of Kurdistan. Small, Boston : Maynard and Company Pub.
• TEKİN, A. S. (2020). James Silk Buckingham'ın Gözünden XIX. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Osmanlı Devleti’nin Güney Vilayetleri (Urfa, Diyarbakır, Mardin, Musul, Erbil, Kerkük, Kifri ve Bağdat). İran ve Turan Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3, (4), s. 117-155.
• TEKİNSOY, Y. E. (2020). İngiliz Jeolog Warington Wilkinson Smyth’in Gözünden 1842 Yazında Tokat. Tarih ve Gelecek Dergisi, 6, (4), s. 1518-1536.
• ÜNER, M. E. (2017). Urfa Gümrük Defterleri : Transkripsiyon ve Değerlendirme. Şanlıurfa: Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları.
• YÜCEL, İ. (2011). Bir Misyonerlik Uygulamasının Teorisi Ve Pratiği: Urfa Amerikan Körler Okulu (1902-1914). Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7, (14), s. 65-86.
• WHEELER, E. P. (1922). American Missionaries in Turkey. Current History (1916-1940), 17(2), s. 300-302.