Methods of Submitting Complaints to the Divan-ı Hümayun (Imperial Council) and the Effect of Seasonal Conditions on Complaints Coming from the Provinces

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 65 - 79, 31.03.2024

Buket Çelik

https://doi.org/10.30692/sisad.1418854

Öz

In the Ottoman Empire, all political and legal power, except for religious law, was concentrated in the sultan. Imperial Council, an institution where state affairs were discussed and decided and various disputes were resolved, was the highest decision-making authority of the state. The vizier presided over the council on behalf of the sultan. However, the real president was the sultan. For this reason, the Imperial Council was an institution trusted by those who were oppressed and those who sought justice. In the study, the complaints made to the council from the Sivas province between November 1752 and June 1755 were examined. The main source of the study is the Sivas Ahkâm-ı Şikâyet Register No. 5. In the register, 1041 judgments regarding the complaints submitted to the council by the people living in Sivas province are recorded. In the study, first of all, the methods by which complaints were submitted to the council were investigated and three methods were identified. These are the options of going to the council in person and expressing your complaint verbally, submitting a petition to the council, and sending a letter to the council through the kadi or the regent. Among the three options, the most preferred option is to go to the council in person and present your complaint orally. Another issue investigated in the study is the months in which the complaints were made. As a result of this inquiry, which aims to reveal the effect of weather and seasonal conditions on applications to the court, it has been concluded that the complaint rates are not affected by seasonal conditions.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Law, Imperial Council, complaint, Sivas Province

DİVAN-I HÜMAYUN’A ŞİKAYET İLETME YÖNTEMLERİ ve MEVSİM ŞARTLARININ TAŞRADAN GELEN ŞİKAYETLERE ETKİSİ

Öz

Osmanlı’da şer‘i hukuk haricindeki bütün siyasal ve hukuksal güç padişahta toplanmıştı. Devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı, aynı zamanda da çeşitli anlaşmazlıkların çözüme kavuşturulduğu bir kurum olan Divan-ı Hümayun, devletin en üst düzey karar alma merciiydi. Divana padişah adına veziriazam başkanlık ederdi. Ancak asıl başkan padişahtı. Bu nedenle Divan-ı Hümayun zulme uğrayanların ve adalet arayanların güvendikleri bir müesseseydi. Çalışmada Kasım 1752-Haziran 1755 tarihleri arasında Sivas eyaletinden divana yapılmış şikâyetler incelenmiştir. Çalışmanın ana kaynağı 5 Numaralı Sivas Ahkâm-ı Şikâyet Defteri’dir. Defterde Sivas eyaletinde yaşayan halkın divana sundukları şikâyetlere ait 1041 adet hüküm kayıtlıdır. Çalışmada öncelikle şikâyetlerin hangi yöntemlerle divana sunulduğu araştırılmış ve üç yöntem tespit edilmiştir. Bunlar bizzat divana giderek divanda sözlü olarak şikâyetini anlatma, divana arzuhal sunma ve kadı veya naip aracılığıyla divana mektup gönderme seçenekleridir. Üç seçenek içerisinde en fazla tercih edilen divana bizzat giderek şikâyetini sözlü olarak sunmaktır. Çalışmada araştırılan bir diğer konu şikâyetlerin hangi aylarda yapıldığıdır. Hava şartlarının ve mevsim koşullarının divana yapılacak başvurular üzerindeki etkisini ortaya çıkarmayı amaçlayan bu sorgulama neticesinde, şikâyet oranlarının mevsim şartlarından etkilenmediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Hukuk, Divan-ı Hümayun, Şikayet, Sivas Eyaleti

Kaynakça

• A.{DVNS.AHK.SS.d (5 Numaralı Sivas Ahkâm-ı Şikâyet Defteri) Sıra No. 5
• BAYKARA, T. (2015). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş 1- Anadolu’nun İdari Taksimatı, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• DEMİREL, Ö. (2007). Osmanlı Dönemi Sivas Menzilhanesi. Ş. Boyraz (Ed.), Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, 1 (169-178), Sivas: Doğan Gazetecilik ve Matbaa.
• DEMİREL, Ö. (2009). Sivas. TDV İslam Ansiklopedisi, 37, (278-282), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi.
• DOLU, A. (2014). XVIII. Yüzyılda Kudüslüler: Bir Ahkâm-ı Şikâyet Analizi. Osmanlı’dan Günümüze Filistin Sempozyumu Bildiriler, 1 (103-119), Ankara: TTK.
• DURHAN, İ. (2000). Divân-ı Hümayun’un Yargı Yetkisi. Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, 4 (1), 59-78. https://hukukdergi.ebyu.edu.tr/wp-content/uploads/2015/10/2000_1_5.pdf
• GÖKBİLGİN, T. (1965). 15 ve 16. Asırlarda Eyâlet-i Rûm. Vakıflar Dergisi, 6, (6), 51-62. https://cdn.vgm.gov.tr/yayin/dergi/vakiflardergisi/6.pdf
• HALAÇOĞLU, Y. (2014). Osmanlılarda Ulaşım ve Haberleşme (Menziller), İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları.
• İNALCIK, H. (2018). Şikâyet Hakkı: ‘Arz-i Hâl ve ‘Arz-i Mahzar’lar. C. Dalgakıran (Ed.), Osmanlı’da Devlet, Hukuk ve Adalet, (63-91), İstanbul: Kronik Yayınları.
• KÜTÜKOĞLU, M. S. (1998). Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• KÖSE, E. (2014). Osmanlı İmparatorluğu’nda Toplu Hak Arama: XVIII. Yüzyıla Ait Yüz Örnek Mahzar. F. Gedikli (Ed.). İstanbul Üniversitesi I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi, (411-449), İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• MERCAN, M. (2007). Sivas Vilayeti’nin Teşkili ve İdari Yapısı (1867-1920). Ş. Boyraz (Ed.), Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, 1 (549-558), Sivas: Doğan Gazetecilik ve Matbaa.
• ŞİMŞİRGİL, A. (1989). Osmanlı Taşra Teşkîlâtında Rûm Beylerbeyliği. Türklük Araştırmaları Dergisi, 5, 289-299. https://isamveri.org/pdfsbv/D00142/1989_5/1989_5_SIMSIRGILA.pdf
• TAŞ, H. (2007). Osmanlı’da Şikâyet Hakkının Kullanımı Üzerine Düşünceler. Memleket, Siyaset, Yönetim Dergisi, 3, 187-204. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2953019
• TOPALLI, E. (2010). 19. Yüzyıldan Günümüze Arzuhalciler: Oryantalist Resimler Paralelinde Tarih ve Sosyolojik Arka Plan. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, (18), 61-85. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/214391
• TUĞLUCA, M. (2012). Bir Balkan Şehri Olarak Üsküp’te Şikâyet Hakkının Kullanımı ve Şikâyet Mekanizması (1649-1675). Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Balkan Özel Sayısı-II, 107-128. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mahder/issue/28393/301964
• TUĞLUCA, M. (2016). XVII. Yüzyıl Şikâyet Defterlerine Göre Osmanlı Devlet-Toplum İlişkisinde Şikâyet Mekanizması ve İşleyiş Biçimi, Ankara: TTK Yayınları.
• TURAN, O. (1951). Selçuklular Zamanında Sivas Şehri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 9 (4), 147-157. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2152524
• YILMAZ, F. (2017). Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• YÖRÜK, G. (2019). Osmanlı’da Devlet Toplum İlişkilerine Bir Örnek: 112 Numaralı Atik Şikayet Defteri (1727) (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi.