SİYER ANLATILARINDA MEZHEBÎ İZDÜŞÜM ÜZERİNE BAZI MÜLAHAZALAR

Yıl 2017, Sayı: 2, 65 - 77, 22.06.2017

Şaban Öz

Öz

İslâm dininin hem teoride hem pratikte din-dünya ayrımı yapmamış olması hasebiyle, bu inanç havzasında ortaya çıkan inanç mezheplerinin hareket noktalarını sadece siyaset veya dinî kaygılar olarak kategorize etmek oldukça güçtür. Bununla beraber ortaya çıkış dönemleri itibariyle insanları ikna edebilmek adına dinî argümanlarından delil aradıkları, söylem ve tezlerine dayanak olabilecek metinleri tespit etmeye çalıştıkları da açıktır. Ancak mezhepler, görüşlerine temel teşkil edecek delil veya dayanakları bulamadıkları durumlarda ihtiyaç duydukları nassları üretme yoluna gitmişlerdir ki, Kur’ân yorumu da dâhil olmak üzere bütün İslâmî ilimler, mezheplerin bu çabasından etkilenmişlerdir. Bu çalışmamızda mezheplerin bu uğraşlarının siyer metinleri özelinde yansımalarını takip etmeye, hususiyetlerini belirlemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Tenkit, Mezhep, Şîa, Zındıklar, Ehl-i Sünnet

Kaynakça

• Abbâdî, Ahmed Muhtâr, Fi’t-Târîhi’l-Abbâsî ve’l-Endelusî, Dâru’n-Nahdati’l- Arabiyye, Beyrut tz.
• Ahmed Emîn, Duha’l-İslâm, I-III, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, X. Bsk., Beyrut tz.
• Âlûsî, Mahmûd Şükrü el-Bağdâdî (1270/1853), Bülûğu’l-Ereb fî Ma’rifeti Ahvâli’l-Arab, I-III, tsh: Muhammed Behcet el-Eserî, Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, Beyrut tz.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (256/870), Sahîh, I-VII, Çağrı Yay., II. Bsk., İstanbul 1992.
• Chokr, Melhem, İslâm’ın Hicrî İkinci Asrında Zındıklık ve Zındıklar, çev: Ayşe Meral, Anka Yay., İstanbul 2002.
• Dineverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvud(282/895), el-Ahbâru’t-Tıvâl, thk: Abdulmünim Âmir, Dâru’l-İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, I. Bsk., Kahire 1960.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eşas b. İshâk b. Beşîr b. Şeddâd b. Amr b. İmrân el-Ezdî (275/888), Sünen, I-V, thk., hşy., şrh: Bedreddin Çetiner, Çağrı Yay., II. Bsk., İstanbul 1992.
• Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm (224/838), Kitâbu’l-Emvâl, thk., tlk: Muhammed Halîl Herrâs, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, II. Bsk., Beyrut tz.
• Fevzî, Fâruk Ömer, “eş-Şuûbiyye ve Teşvîhu’t-Târîhi’l-Arabi’l-İslâmî”, er- Risâletu’l-İslâmiyye, sayı: 186-187, (Bağdat 1406/1985), 109-126.
• Hatîbu’l-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit (463/1070), el-Kifâye fi İlmi’r-Rivâye, thk., tlk: Ahmed Ömer Hâşim, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, II. Bsk. Beyrut 1986.
• Hudârî, Muhammed Bek, ed-Devletu’l-Abbâsiyye, Müessesetü’l-Kütübi’s- Sakâfiyye, Beyrut 1415/1995.
• İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hıbbân b. Ahmed et-Temimî el-Büstî (354/965), Kitâbu’l-Mecrûhîn mine’l-Muhaddisîn ve’d-Duafâ ve’l-Metrûkîn, I-III, thk: Mahmûd İbrahim Zâyid, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1992.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dineverî(276/889), el- Meârif, thk: Servet Ukkâşe, Mektebetu’l-İrşâd, VI. Bsk., İstanbul 1992.
• İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer en-Numeyrî el-Basrî (262/845), Kitâbu Târîhi’l- Medîneti’l-Münevvere, I-IV, thk: F. Muhammed Şeltut, yer ve tarih yok.
• Kılıçlı, Mustafa, Arap Edebiyatında Şu’ûbiyye, İşaret Yay., İstanbul 1992.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr (671/1272), el- Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, I-XX, thk: Ahmed Abdulalîm el-Berdûnî, Dâru’ş-Şu’b, II. Bsk., Kahire 1372.
• Mâlik b. Enes (179/795), el-Muvattâ, I-II, thk., tlk: M. Fuâd Abdulbâkî, Çağrı Yay., II. Bsk., İstanbul 1992.
• Mesûdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin (346/957), Murûcu’z-Zeheb ve Meâdinu’l- Cevher, I-IV, thk: Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, V. Bsk., Riyad 1393/1973.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc (261/874), Sahîh, I-III, thk., tsh., tlk: M. Fuâd Abdulbâkî, Çağrı Yay., II. Bsk., İstanbul 1992.
• Râmhurmuzî, Hasan b. Abdirrahman (360/970), el-Muhaddisu’l-Fâsıl beyne’r- Râvî ve’l-Vâ’î, thk: Muhammed Accâc el-Hatîb, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1984.
• Suyûtî, Ebu’l-Fadl Abdurrahman b. Ebî Bekr (911/1505), Tedrîbu’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’n-Nevâvî, thk., tlk: Ahmed Ömer Hâşim, I-II, Dâru’l- Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1993.
• Takkûş, Muhammed Süheyl, Târîhu’d-Devleti’l-Abbâsiyye, Dâru’n-Nefâis, III. Bsk., Beyrut 1422/2001,.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre b. Musâ b. ed- Dahhâk(279/892), Sünen, I-V, thk., şrh: Ahmed Muhammed Şâkir, Çağrı Yay., II. Bsk., İstanbul 1992.
• Ya’kûbî, Ahmed b. Ebi’l-Ya’kûb b. Cafer b. Vehb b. Vâdıh (292/905), Târîhu’l-Ya’kûbî, I-II, Dâru Sâdır, Beyrut 1412/1992.
• Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman (748/1347), Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, I-XXIII, thk: Şuayb el-Arnavût-Muhammed Nuaym el-Urkusûsî, Müessesetü’r-Risâle, IX. Bsk., Beyrut 1413.
• Zührî, Muhammed b. Müslim b. Şihâb (124/741), (Kitâbu’l) Meğâzî, cem: Süheyl ez-Zekkâr, Dâru’l-Fikr, Dımeşk 1401/1981.