İslâm Tarihi Boyunca Görülen Salgın Hastalıklar ve Alınan Önlemler

Yıl 2020, Sayı: 8, 123 - 138, 01.07.2020

Hüseyin Elmhemıt

Öz

Tarih boyunca, İslâm dünyası çok sayıda salgına maruz kaldı. Tarih kitaplarında hakkında en çok haber bulunan ve en çok araştırılanlardan birisi “Amvâs” vebasıydı. İslâm tarihindeki ilk salgın olarak bilinen bu hadiseden dolayı çok sayıda sahâbî hayatını kaybetti. Amvâs’la başlayan hastalıklar tarihi süreçte yer yer kendisini gösterdi. Hatta Emevî Devleti’nin yıkılmasının nedenlerinden birisi de maruz kalınan veba sayının artmasıdır. Abbâsî dönemine gelince, salgın hastalıklar büyük ölçüde azalsa da kısmen etkili oldu. Hastalıklar insan hayatının bir parçası olduğundan Hz. Peygamber, hadislerde sıkça salgın hastalıklardan söz etmiş, Müslümanlara bazı önemli talimatlar vermiştir. Tavsiyeleri ciddiye alan Müslümanlar, bunun yanında maddi ve manevi başka önlemler de aldılar. Bu salgının sayısının bir sonucu olarak, Müslüman âlimler bunu ciddiye alıp, salgın hakkında çok sayıda kitap yazdılar. Ayrıca salgın sırasında veya öncesinde takip etmemiz gereken bazı önerilerde bulundular. İşte bu makaleyle İslâm tarihinde maruz kalınan vebâlar, burada vefat eden insanlar ve alınan tedbir hakkında yeterli bilgi verilmeye çalışılacaktır.
Throughout history, the Islamic world has been exposed to a large number of epidemics. One of the most prominent and researched in history books was the plague of Emawas. This epidemic is known as the first epidemic in Islam, and a large number of the Companions were killed in it. The Umayyad state was exposed to a large number of plagues, one of the reasons for its collapse. In the Abbasid state, the epidemics have abated greatly. Our Prophet spoke of epidemics frequently in hadiths, and gave some important instructions to Muslims. Also, Muslims recorded a number of other measures, material and moral. As a result of the large number of this epidemic, Muslim scholars took it seriously. They wrote a large number of books on the epidemic. They also gave a large number of recommendations that we should follow during or before epidemics

Anahtar Kelimeler

Salgın, Hastalık, Önlem, Veba

Kaynakça

• Kaynakça Abdülmelîk b. Habîb el-Kurtubî. Mıhtasar fî’t-Tıb. thk. Muhammed Emin. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998. ‘Adevî, Ahmed. el-Ta’unu fi el-esri el-Umevi. Katar: Merkezü’l-Ebhasü’l-‘Arabiye, 2018. Ahmed b. İbrahim Muvafakeddin. Kunû’z-Zeheb fî Târihi’l-Haleb. Beyrût: Darul Kalem, 1417. Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî (ö. 256/870). el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîh, thk. Muhammed Zahir. Beyrût: Dâru-n Necat, 1422. Cebertî, Abdurrahman b. Hasan, ʿAcâʾibü’l-âs̱âr fi’t-terâcim ve’l-aḫbâr. Beyrût: Dârü’l-Cîl, trz. Ebü’l-Bekâ, Hibetullah Muhammed el-Hilli. el-Menâkül-Mezidiyye fÎ ahbarî Mulukî’l-Esediyye. Thk. Muhammed Abdulkadir. Amman: Mektebetü’r-Risâle, 1984. Ebü’l-Fidâ’, el-Melikü’l-Müeyyed İmâdüddîn İsmâîl b. Alî b. Mahmûd el-Eyyûbî. el-Muhtasar fî târîhi’l-beşer. Mısır: el-Matba’atu’l-Hüseyiniyye el-Mısriyye, trz. Ferâhîdî, Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-‘Ayn. thk. Mehdi Mahzumî-İbrahim Samurayî. Kahire: Dâru’l-Hilal, 1985. Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr (ö. 240/854-55). Târihu Halîfe b. Hayyât. thk. Ekram Ziya el-‘Omeri. Dımaşk: Dâru el-Kalem, 1397. İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Alî b. el-Hasen (ö. 571/1176). Târihu’d-Dımaşk,.thk. ‘Amr b. Garama. Beyrût: Dâru’l-Fikir, 1995. İbni Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî(ö. 852/1449). Beẕlü’l-mâʿûn fî fażli’ṭ-ṭâʿûn. thk. Ahmet el-Katip. Riyâd: Dâru’l-Asime. İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî (ö. 852/1449). İnbâʾü’l-ġumr bi-ebnâʾi’l-ʿumr. thk. Hasen Habeş. Mısır: Lecnetü İhiyâu’t-Turas, 1969. İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed el-Büstî (ö. 354/965). es-Siḳât. Hindistan:Vezaratu’l-Ma’arif, 1973. İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik (ö. 218/833), es-Sîretü’n-nebeviyye, thk. Mustafa Sakka. Kahire: Mustafa Babi el-Halebî, 1955. İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâîl b. Şihâbiddîn (ö. 774/1373). el-Bidâye ve’n-Nihâye. Beyrût: Dâru İhyâu’t-Turas el-Arabî, 1988. İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dineverî. el-Meʻârif. thk. Servet Ukkaşe. Kâhire: Elhey’e el-Mısriyye li’l-Kitâb, 1992. İbn Tağrîberdî Ebü’l-Mehâsin Cemâlüddîn Yûsuf el-Atâbekî el-Yeşbugavî ez-Zâhirî (ö. 874/1470). en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Ḳâhire. Mısır: Vezarâtüs-Sekafe, 1963. İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed (ö. 597/1201). el-Muntaẓam fî târîḫi’l-mülûk ve’l-ümem. thk. Muhammed ‘Ata-Mustafa Abdulkadir ‘Ata. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-İlmiyye, 1992. İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ömer Abdusselam. Beyrût: Dâru’l-kirâbü’l-‘Arabi, 1997. İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed. Üsdü’l-gâbe fî maʿrifeti’s-sahâbe. thk. Ali Muhammed. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-İlmiyye, 1994. İbnü’l-Hanbelî Ebû Abdillâh Radıyyüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Yûsuf el-Hanefî (ö. 971/1563). Dürrü’l-ḥabeb fî târîḫi aʿyâni Ḥaleb. thk. Muhammed el-Fahurî. Dımaşk: Vizaretü’s-Sekafe, 1947. İbnü’l-İmâd, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed el-Hanbelî (ö. 1089/1679). Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. thk. Mahmud el-Arnavût. Dımaşk: Dâr-u ibni Kesîr, 1986. İbnü’n-Nefîs, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Ebi’l-Hazm el-Kareşî ed-Dımaşkī (ö. 687/1288). Kitâbü’ş-Şâmil fi’ṣ-ṣınâʿati’ṭ-ṭıbbiyye. thk. Yusuf Zeydan. Birleşik Arap Emirliği: el-Merkezu’s-Sekafi, 2000. Kadî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz el-Yahsubîi. Şerhü Sahîh-i Müslim. thk. Yahya İsmail. Mısır: Dâru-l Vefa’ 1998. Râzî, Ebû Bekr Muhammed b. Zekeriyyâ (ö. 313/925). el-Hâvî. thk. Heysem Halife. Beyrût: Dâru İhayau’t-t-Turasil-‘Arabi, 2002. Safedî, Ebü’s-Safâ Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg (ö. 764/1363), Aʿyânü’l-ʿaṣr ve aʿvânü’n-naṣr, thk. Ali Ebû Zeyd. Beyrût, Dâru’l-Fikr el-Muasır, 1998. Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî (ö. 911/1505). İtmâmü’d-dirâye. thk. İbrahim el-‘Acuz. Beyrût: Dâru’l-kütübü’l-İlmiyye, 1985. Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd (ö. 310/923). Târihü’t-Taberî. Beyrût: Darut-Turas, 1387. Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân (ö. 748/1348), el-ʿİber fî ḫaberi men ġaber, Thk. Muhammed Said Beysun, Beyrût: Dâru-l kütübü’l-İlmiiyye, trz. Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Târihu’l-İslâm. thk. Ömer b. Abdusellam. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-Arabî, 1993.