Hz. Peygamber Özelinde Beden Dilinin Muhatap Üzerindeki Etkisi

Yıl 2022, Sayı: 13, 13 - 34, 01.07.2022

Enes Salih

https://doi.org/10.56288/siyer.1116726

Öz

İnsanlar arası iletişimin başlıca unsuru olan konuşmada konuşmacının ilk hedefi muhatapta etki bırakabilmektir. Çeşitli vesileleri kullanarak muhatabın ruhuna dokunup sosyal, politik, dinî, ahlâkî veya maddî alanda etki sağlama arzusu kadim bir uğraştır. Zira güçlü bir etki kişide eylem ve söylem değişikliğine vesile olacağından toplulukları etkilemek isteyen liderler, önderler, peygamberler ve eğitimciler bu konuda hassas olmuşlardır. Diğer türlü konuşma, ruh üzerinde hiçbir etkisi olmayan söz, tesiri hiddesilmeyen boş bir kelam olarak bir kulaktan girip öbüründen çıkacaktır. Günümüzde de eğitimin nihai amacı budur ve eğitimciler insan davranışını değiştirmek isterler. İnsanları etkilemenin yöntemleri ise muhteliftir. Bilgi, kişilik, akıl vb. gibi içsel etkilerin yanında anne baba, arkadaş, televizyon vb. gibi dışsal faktörler de mevcuttur.
Etki, konuşma yoluyla sağlanabileceği gibi görsel ve işitsel yani beden diliyle de yapılabilir. Beden dili, bazı durumlarda özellikle eğitim alanında tüm araçlardan daha etkili olabilir ve bazen konuşmadan daha büyük etki meydana getirebilir. Davranışın sözden önemli olduğu gerçeği hafife alınmadan nübüvvet makamının etkili kılabilme adına kimi zaman beden dili tercih edilerek muhatapların kalplerinde arzu edilen sürurun yerleşmesi hedeflenmiştir. İşte bu araştırma, muhatabın ruhunu etkilemede kullanılan nebevî beden dili ve bunun yöntemleri üzerine olacaktır. Hz. Peygamber’in (sas) eylemine kattığı anlamlar ve muhatabın ruhu üzerindeki etkisinin boyutu tespit edilmeye çalışılacaktır. Çalışmada öncelikle beden dilinin insan ifadesindeki rolü açıklanacak sonrasında çeşitli örneklerle konu detaylandırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, İslâm Tetbiyesi, Hz. Peygamber, Etki, Muhatabın Ruhu.

Teşekkür

ŞİMDİDEN TEŞEKKÜR EDRİM SAYIN HOCAM

تأثير التعبيرات النبوية الصامتة على نفسية المخاطب

Öz

التأثير في نفسية المخاطب هو الهدف الأعلى للمتكلم في خطابه، وهو القاعدة التي ينطلق منها التغيير المراد من الخطاب، بل إن الخطاب يفقد فاعليته إذا لم يكن له تأثير في النفس، وهذا الأمر ليس محصورا في مجال دون مجال، بل إنه يعم كل مجالات الحياة؛ السياسة والاجتماعية والدينية والأخلاقية والتربوية وغيرها. وقد علم الإنسان ذلك بالفطرة منذ نشأته، فسعى وجهاء الناس من الأمراء والرؤساء والعلماء والقادة والمعلمون والمربون إلى استخدام جميع الطرق التي من طبيعتها التأثير في نفسية الناس والمجتمع، والأنبياء عليهم السلام كذلك، ما تركوا سبيلا صحيحا للتأثير في عقيدة الناس وسلوكهم إلا سلكوه، ذلك لأن التأثير القوي سيؤدي إلى التغيير المنشود في عقلية الإنسان، وبالتالي ستتغير معتقداته وقناعاته وسلوكه وأقواله وأفعاله، وهذا هو الهدف المرجو من الخطاب، وإلا كان خطابا مستقرا في الآذان ولا يتجاوز إلى الجنان.
وأساليب التأثير في الإنسان كثيرة؛ منها مؤثرات داخلية كالعلم والشخصية والعقل ونحو ذلك، ومنها خارجية كالأبوين والصديق والتلفاز ونحو ذلك، كما أن المؤثرات قد تكون عبر الكلام، وقد تكون عبر الحال، وقد تكون عبر المرئيات أو عبر المسموعات، وقد تكون عبر لغة الجسد أيضا. ولغة الجسد في بعض الأحيان وخصوصا في مجال التربية قد تكون أبلغ من كل الوسائل في التأثير، ذلك لأن تأثير السلوك أبلغ من تأثير الكلام، وإذا اقترنت لغة الجسد بالكلام تضفي عليه تأثيرا أعظم من معاني الكلمات المجردة. ومن هنا كان للغة الجسد النبوية دور في إرساء المعاني المرادة في نفوس المخاطبين والتأثير عليهم. وهذا البحث سيقف على الأساليب النبوية التي اتخذها النبي عليه الصلاة والسلام للتأثير على نفسية المخاطب من خلال التعبيرات الجسدية، وسيبين المعاني التي أضافتها على الخطاب النبوي، وسيوضح حجم تأثيرها في نفسية المخاطب. كما سيقف في مدخله على دور لغة الجسد في البيان الإنساني.
الكلمات المفتاحية: الحديث الشريف، التربية الإسلامية، التعبيرات الجسدية النبوية، التأثير، نفسية المخاطب.

Anahtar Kelimeler

الحديث الشريف, التربية الإسلامية, التعبيرات الجسدية النبوية, التأثير, نفسية المخاطب

Kaynakça

• Dâvûd, es-Sicistânî Ebû. Sunen. ed. Muḥammed Muḥyiddîn ʿAbdulḥamîd. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿAsriyye, ts.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî el-Mevsılî. el-Müsned. Dımeşk: Dâru’l-Me’mûn, 1404.
• er-Rasâs, Heysem. “Curhun Yemânî”. Bevvâbetu’ş-şu‘arâ. 07.05.2022. https://poetsgate.com/poem.php?pm=197234 es-Sabbâğ, ‘Ukbetu. Luğatu’l-cesed ve eseruha ‘alâ incâzi ehdâfi’t-tefâvud et-ticârî. Halep: Halep Üniversitesi, İktisad Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Ḫorâsânî en-Nesâî, Ebû ʿAbdirraḥmân Aḥmed b. Şuʿayb b. ʿAlî el-. el-Müctebâ mine’s-Sünen(es-Sünenüs-Suġrâ li’n-Nesâî). ed. ʿAbdulfettâḥ Ebû Ġ̇udde. Halep: Mektebetü’l-Maṭbûâti’l’İslâmiyye, 2. Basım, ts.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir. Musned İbn Ebî Şeybe. ed. Aḥmed b. Ferîd ʿÂdil b. Yûsuf. Riyaḍ: Dâru’l-Vaṭan, 1997.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Muṣannef fi’l-eḥâdîs̱ ve’l-âs̱âr. 7 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büst. el-Müsnedü’ṣ-ṣaḥîḥ ʿale’t-teḳāsîm ve’l-envâʿ, . Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1988.
• İbn Mâce, Ebû ʿAbdillâh Muḥammed b. Yezîd. Sunen. thk. Muḥammed Fuʾâd ʿAbdulbâḳî. Beyrut: Dâru İḥyâi Kütübi’l-ʿArabiyye, ts.
• İbnu’l-Esîr el-Cezerî, Ebû’s-Saâdât el-Mübârek b. Muhammed İbnu’l-Esîr el-Cezerî. en-Nihâye fî ğarîbi’l-hadîs ve’l-eser. thk. Ebû Abdirrahman Salâh b. Muhammed b. Avîda. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2002.
• Karataş, Mustafa. “Hz. Peygamberdin Beden Dili”. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (2003), 49-71.
• Macit, Yusuf. “Beden Dili: Hz. Peygamber Örneği”. Iğdır Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi 1 (2012), 29-44.
• Maʿmer b. Râşid, Ebû ʿUrve. el-Câmiʿ. ed. Ḥabîbu’r-Raḥmân el-Aʿẓamî. Pakistan: el-Meclis el-İlmî, 1403.
• Müslim, Müslim b. Haccâc. Sahîhu Müslim. Beyrut: Dâdu İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1405.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm (Tefsîru’l-menâr). el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmmetü li’l-Kitâb, 1990.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. ed-Duâ'. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿAsriyye, 1413.
• Tirmizî, Muhammed b. ‘İsâ et-. Şemâil. thk. Seyyid b. Abbâs. Mekke: el-Mektebetü’t-Ticâriyye, 1993.
• Tirmizî, Muḥammed b. ʿÎsâ b. S̱evre b. Mûsa b.ed-Ḍaḥḥâk et-. Sünen-i Tirmizî. ed. Aḥmed ̣Muḥammed Şâkir-Muḥammed Fuʾâd ʿAbdülbâḳî-İbrâhîm Utve ʿAvd. Mısır: Şirketü Mektebeti ve Maṭbaati Muṣtafa el-Bâbî el-Ḥalebî, 2. Basım, ts.
• Ukaylî, Ebû Cafer Muhammed b. Amr. ed-Duʿafâʾü’l-kebîr. thk. Abdülmu’ti Emin Kal’aci. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Mektebetü’l-İlmiyye, 1. Basım, 1984.
• Yağmûr, Sulâf Şihâbuddîn. et-Tevâsul ğayru’l-lafzî fi’l-ibâne ve’t-tevâsul. Filistin: Bîrzeyt Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kazancı, Ahmet Lütfi. Peygamber Efendimizin Hitabeti. İstanbul: n.s., 1980.