The Historical Significance of Banī Asad b. ‘Abd al-’Uzzā of Quraysh

Yıl 2022, Sayı: 13, 61 - 88, 01.07.2022

Hakan Can

https://doi.org/10.56288/siyer.1116756

Öz

Banī Asad from Quraysh al-Biṭāḥ are the children of ‘Abd al-’Uzzā b. Qusayy, one of the prominent families in Mecca. It is known that Banī Asad was less significant when compared with the other branches of Quraysh, Abduddars and Abdumenafs. In fact, this was mentioned in previous studies. Although the existing sources provide significant information about Banī ‘Abd al-Manāf and Banī ‘Abd ad-Dār, they do not include adequate data on Banī Asad. It was observed that the available data is limited and scattered. However, the members of Banī Asad made a name for themselves both in pre-Islamic and post-Islamic periods due to the events they participated in and the virtues they possessed. Thus, the present study aims to determine the general framework of the activities conducted by Banī Asad, one of the four main Quraysh branches. In the study, initially, genealogy and pre-Islamic activities of Banī Asad are discussed. Their status during the period of the Prophet and the Rashid caliphs is addressed. Furthermore, the positions of certain Banī Asad members during the Umayyads and Abbasids and their attitudes towards the government are also discussed.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Mecca, Quraysh, ‘Abd al-’Uzzā b. Qusayy, Banī Asad.

Kureyş Batınlarından Benî Esed b. Abdiluzzâ ve Tarihi Süreçteki Konumu

Öz

Kureyşü’l-bitâh’dan olan Benî Esed, Abdüluzzâ b. Kusay’ın çocukları olup Mekke’nin önde gelen ailelerindendir. Benî Esed’in, Kureyş’in diğer kolları Abdüddâr ve Abdümenâfoğulları ile karşılaştırıldığında daha geri planda kaldığı anlaşılmaktadır. Nitekim bu durum kaynaklara da yansımıştır. Çünkü elimizdeki kaynaklar Benî Abdimenâf ve Benî Abdiddâr ile ilgili bolca malumat sunarken Benî Esed’e dair bilgilere ise yeterince yer vermemektedir. Var olan bilgilerin de sınırlı ve dağınık olduğu görülmektedir. Oysa Benî Esed mensupları hem İslâm öncesi hem de İslâm sonrası dönemlerde iştirak ettikleri hadiseler ve sahip oldukları meziyetler ile adlarından sıkça söz ettirmişlerdir. Bu öneme binaen araştırmamız, Kureyş’in dört ana kolundan biri olan Benî Esed’in faaliyetlerinin genel çerçevesini ortaya koymayı hedeflemektedir. Çalışmada öncelikle Benî Esed’in nesep bilgilerinden, İslâm öncesi faaliyetlerinden bahsedilmiş ardından Hz. Peygamber (sas) ve Râşid halifeler dönemindeki durumlarından söz edilmiştir. Ayrıca Benî Esed’e mensup bazı kimselerin Emevîler ve Abbâsîler döneminde ne tür görevlerde bulundukları ve iktidara karşı nasıl bir tavır takındıkları da konu kapsamına dahil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Mekke, Kureyş, Abdüluzzâ b. Kusay, Benî Esed

Kaynakça

• Abdülğanî, Arif Ahmed. Târihu Umerâi’l-Medîneti’l-Münevvera (h.1-1417). Dımaşk: Dâru Kenân, 1996.
• Alan, Hüseyin. Siyerin Gölgesinde 1 (Hz. Peygamber Öncesi Mekke ve Arabistan). İstanbul: Beyan Yayınları, 2012.
• Ali, Cevad. el-Mufassal fî târîhi’l-ʿArab kable’l-İslâm. Beyrut: 1993.
• Asmaî, Abdülmelik b. Kureyb. Târîhu’l-ʿArab kable’l-İslâm. thk. M. Hasan Âl-i Yâsîn. Bağdad: Matbaatu’l-maarif, 1959.
• Avcı, Casim. “Kureyş (Benî Kureyş)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/442-444. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd. Meʿâlimü’t-tenzîl. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr vd. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1989.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkar - Riyad Zirikli. 13 Cilt. Beyrut: Darü’l-fikr, 1996.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Fütûhu’l-büldân. thk. Abdullah Enîs et-Tebba‘. Beyrut: Müessesetü’l-maarif, ts.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn. Delâ’ilü’n-nübüvve. thk. Abdülmu‘tî Kal‘acî. 7 Cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1988.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik. el-Bahrü’z-zehhâr (Müsnedü’l-Bezzâr). thk. ‘Âdil b. Sa‘d. 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikme, 2003.
• Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr. el-ʿOsmâniyye. thk. Abdüsselâm M. Hârûn. Beyrut: Darü’l-Cîl, 1991.
• Cümeylî, Hudayr Abbâs. Kureyş. çev. Asım Sarıkaya. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2018.
• Çelikkol, Yaşar. İslâm Öncesi Mekke. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Duman, Muhammet Fatih. Kureyş Kabilesi (İslâm Öncesi Etnik, Siyasi ve Ekonomik Yapı). Mardin: Şırnak Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Ebû Hanife ed-Dîneverî, Ahmet b. Dâvûd. el-Ahbârü’t-tıvâl. thk. Abdülmün‘im Âmir. Kahire: Vizaretü’s-sekafe, 1960.
• Ebu Şehbe, Muhammed b. Muhammed. es-Sîretü’n-Nebeviyye fî Dav’il Kur’ân ve Sünne. 2 Cilt. Dımaşk: Darü’l-kalem, 2014.
• Ebû Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm, Kitâbü’n-Neseb. thk. Meryem Muhammed Hayrüddir‘. Beyrut: Darü’l-fikr, 1989.
• Efendioğlu, Mehmet. “Zübeyr b. Avvâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/522-524. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Erul, Bünyamin. “Varaka b. Nevfel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/517-518. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Ezdî, Ebû Muhammed Abdülganî b. Saîd. Müştebihü’n-nisbe. thk. Komisyon Kahire: Mektebetü’s-sekafe, 2001.
• Ezraki, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Abdillâh b. Ahmed. Ahbâru Mekke ve mâ câʾe fîhâ mine’l-âssâr. thk. Rüşdi Salih Melhas. 2 Cilt. Beyrut: Darü’l-Endülüs, 1983.
• Fâkihî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk b. Abbâs. Ahbâru Mekke fî kadîmi’d-dehr ve hadîsih. thk. Abdülmelik b. Abdillah. 6 Cilt. Beyrut: Daru Hadr, 1994.
• Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-ʿAyn. thk. Abdülhamid Hindavî. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh. el-Müstedrek ʿale’s-Sahîhayn. thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2002.
• Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr. et-Târîh. thk. Ekrem Ziya el-Ömerî. Riyad: Daru Taybe, 1985.
• Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût. el-Muktedab min Kitâbi Cemhereti’n-neseb. thk. Nâcî Hasan. Beyrut: Darü’l-Arabiyye, 1987.
• Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût. Muʿcemü’l-büldân. 5 Cilt. Beyrut: Daru Sadr, 1993.
• İbn Abdilberr, Ömer Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed. ed-Dürer fi’htisâri’l-meğâzî ve’s-siyer. thk. Şevki Dayf. Kahire: 1966.
• İbn Abdilberr, Ömer Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-ashâb. thk. Ali Muhammed el-Becavî. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l-Cîl, 1992.
• İbn Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-ʿİkdü’l-ferîd. thk. Müfîd Muhammed Kumeyha-Abdülmecîd et-Terhînî. 9 Cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1983.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh. Târîhu medîneti Dımaşk. thk. Ömer b. Ğarame el-Amrevî. 80 Cilt. Beyrut: Darü’l-fikr, 1996.
• İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen. el-İştikâk. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. Beyrut: Darü’l-Cîl, 1991.
• İbn Ebi’l-Hadîd, Ebû Hâmid İzzüddîn Abdülhamîd b. Hibetillâh. Şerhu Nehci’l-belâğa. thk. Muhammed Ebü’l Fadl İbrahim. 20 Cilt. Kahire: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1962.
• İbn Habîb, Ebû Ca‘fer Muhammed. el-Muhabber. nşr. Ilse Lichtenstädter. Haydarâbâd-Dekken: Matbaatü Cem‘iyyeti Daireti’l-maarif, 1361/1942.
• İbn Habîb, Ebû Ca‘fer Muhammed. el-Münemmak fî ahbâri Kureyş. thk. Hurşîd Ahmed Fârık. Beyrut: Alemü’l-kütüb, 1985.
• İbn Habîb, Ebû Ca‘fer Muhammed. Muhtelifü’l-kabâʾil ve müʾtelifühâ. thk. İbrâhim el-Abyârî. Kahire - Beyrut: Dârü’l-kitabi’l-Mısrî - Dârü’l-kitabi’l-Lübnânî, 1400/1980.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Alî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavvaz. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd el-Endelüsî. Cemheretü ensâbi’l-ʿArab. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Darü’l-maarif, 1962.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Ömer Abdüsselam Tedmurî. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l-kitabi’l-Arabî, 1990.
• İbn İshâk, Ebû Abdillâh Muhammed. Kitâbü’s-Siyer ve’l-meğâzî. thk. Süheyl Zekkâr. Beyrut: Daru’l-fikr, 1978.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. 15 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-maarif, 1990.
• İbn Kudâme el-Makdisî, Muvaffakuddîn Ebû Muhammed Abdullâh b. Ahmed b. Muhammed. et-Tebyîn fî ensâbi’l-Kureşiyyîn. thk. Muhammed Nâyif ed-Düleymî. Irak: el-Mecmau’l-İlmiyyü’l-Irâkî, 1982.
• İbn Kuteybe ed-Dîneverî, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim. el-İmâme ve’s-siyâse. thk. Ali Şîrî. 2 Cilt. Beyrut: Darü’l-Edva, 1990.
• İbn Kuteybe ed-Dîneverî, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim. el-Maʿârif. thk. Servet Ukkâşe. Kahire: Darü’l-maarif, ts.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Daru Sadr, ts.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed. et-Tabakâtü’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2001.
• İbn Seyyidünnâs, Ebü’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. ʿUyûnü’l-eser fî fünûni’l-meğâzî ve’ş-şemâʾil ve’s-siyer. thk. Muhammed el-Îdü’l-Hatrâvî-Muhyiddin Müstû. 2 Cilt. Medine-Dımaşk: Mektebetu Dâri’t-Turâs- Daru İbn Kesîr, 1992.
• İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer. Târîhu’l-Medîneti’l-münevvere. thk. Fehîm M. Şeltût. 4 Cilt. Cidde: 1979.
• İbn Zebâle, Muhammed b. el-Hasen. el-Müntehab min kitâbi Ezvâci’n-nebî (Zübeyr b. Bekkâr’ın rivayeti). thk. Ekrem Ziyâ el-Ömerî. Medine: Matbaatü’l-cami‘ati’l-İslâmiyye, 1981.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddîn Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ebü’l Fida Abdullah el-Kadî. 11 Cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1987.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddîn Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed. Üsdü’l-ğâbe. Beyrut: Daru İbn Hazm, 2012.
• İbnü’l-Kelbî, Ebü’l-Münzir Hişâm b. Muhammed. Cemheretü’n-neseb. thk. Nâcî Hasan. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1407/1986.
• Kalkaşendî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Alî. Nihâyetü’l-ereb fî maʿrifeti ensâbi’l-ʿArab. thk. İbrâhim el-Ebyârî. Beyrut: Darü’l-kitâb, 1980.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemu Kabâili’l-‘Arab. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 1997.
• Mağribî, Hüseyn b. Alî b. el-Hüseyn el-Vezîr. el-Înâs fî ʿilmi’l-ensâb. thk. Hamed el-Câsir. Riyad: Darü’l-Yemame, 1980.
• Makrîzî, Takıyyüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkâdir b. Muhammed. İmtâʿu’l-esmâʿ bimâ li’r-resûl mine’l- ahvâl ve’l-hafede ve’l-metâʿ. thk. M. Abdülhamîd en-Nümeysî. 15 Cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1999.
• Mes‘ûdî, Ebü’l-Hasen b. Alî. Mürûcü’z-zeheb ve meʿâdinü’l-cevher. thk. Kemal Hasan Mer‘i. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-asriyye, 2005.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Daru İhya’i-turâs, 2002.
• Nüveyrî, Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb. Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb. thk. Ali Muhammed Haşim - Abdülmecid Tarhinî. 33 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Ömerî, Ahmed Hayri. es-Siretû Müstemirre. Mısır: ‘Asîrul’-kutub, 2018.
• Seâlibî, Ebû Mansûr Abdülmelik b. Muhammed b. İsmâîl. Simârü’l-kulûb fi’l-muzâf ve’l-mensûb. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. Beyrut: Darü’l-maarif, 1985.
• Sedûsî, Ebû Feyd Müerric b. Amr b. el-Hâris. Kitâbü Hazf min nesebi Kureyş. nşr. Selâhaddin el-Müneccid. Kahire: Mektebetü Dar’ı-Arûbe, 1960.
• Sem‘ânî, Abdülkerîm b. Muhammed b. Mansûr. el-Ensâb. thk. Abdurrahman b. Yahyâ el-Muallimî. 13 Cilt. Haydarabad: Meclisü Dâirati’l-Meʿârifi’l-Osmâniyye, 1977.
• Süheylî, Ebü’l-Kâsım Abdurrahmân b. Abdillâh b. Ahmed el-Has‘amî. er-Ravzü’l-ünüf. thk. Mecdi b. Mansur. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1997.
• Şâmî, Muhammed b. Yûsuf es-Sâlihî. Sübülü’l-hüdâ ve’r-reşâd. thk. Mustafa Abdülvâhid vd. 12 Cilt. Kahire: el-Meclisü’l-a’la li’ş-şuuni’l-İslâmiyye, 1997.
• Şerhanî, Hüseyin Ali. es-Seyyidetu Hatice bint Huveylid. Irak: el-Atabetü’l-Hüseyniyye, 2017.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Muʿcemü’l-kebîr. thk. Hamdi Abdülmecid es-Silefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, ts.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’r-rusül ve’l-mülûk. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. 11 Cilt. Kahire: Darü’l-maarif, 1968.
• Tabersî, Emînü’l-İslâm Ebî Ali el-Fazl b. el-Hasen. Mecmaʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Kurʾân. 10 Cilt. Beyrut: Darü’l-Murteza, 2006.
• Tahmaz, Abdülhamid Mahmud. es-Seyyidetu Hadîce. Dımaşk: Darü’l-kalem, 1996.
• Temir, Hakan. “Hakîm b. Hizâm’ın Hayatı ve Faaliyetleri”. Akademik Siyer Dergisi 1 (Ocak 2020), 84-111.
• Temir, Hakan. Arap Yarımadası’nda Kabile Hayatı. İstanbul: Siyer Yayınları, 2. Baskı, 2021.
• Topaloğlu, Nuri. “Hebbâr b. Esved”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/148. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Ünal, Sadettin. “Kâbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/14-21. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Kitâbü’l-Meğâzî. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. London: Oxford University Press, 1965.
• Vehb b. Münebbih, Ebû Abdillâh. Kitâbü’t-Tîcân fî mülûki Himyer. San‘a: Merkezü’d-dirasat ve’l Abhasi’l-Yemeniyye, 1347/1928.
• Watt, W. Montgomery. Hz. Muhammed Mekke’de. çev. Süleyman Kalkan. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.
• Ya‘kûbî, Ahmed b. Ebî Ya‘kûb b. Ca‘fer b. Vehb b. Vâzıh. Târîhu’l-Yaʿkûbî. thk. Muhammed Sâdık Bahrülulûm. 3 Cilt. Necef: Mektebetü’l-Haydariyye, 1964.
• Yemanî, Ahmed Zeki. Darü’s-Seyyideti Hatice bint Huveylid. Mekke: Müessesetü’l-Furkan, 2013).
• Yıldız, Hakkı Dursun. “Abdullah b. Zübeyr b. Avvâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/145-146. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Zabihur Rahman. “Bilâdü’s-Sind’de Bir Arap Hanedanlığı: Hebbârîler (h.247-416/m.862-1026)”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 11/1 (Haziran 2020), 135-164.
• Zeydan, Corci. el-ʿArab kable’l-İslâm. Kahire: Darü’l-hilâl, ts.
• Zeydan, Corci. Kadîm Arapların Nesepleri. çev. Hakan Temir. Kahramanmaraş: Samer Yayınları, 2020.
• Zübeyrî, Ebû Abdillâh Mus‘ab b. Abdillâh b. Mus‘ab. Kitâbü Nesebi Kureyş. thk. E. Lévi-Provençal. Kahire: Darü’l-maarif, 1982.
• Zübeyrî, Zübeyr b. Bekkâr el-Kureşî. Cemheretü nesebi Kureyş ve ahbâruhâ. thk. Abbas Hânî el-Çerâh. 2 Cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2010.