06 ŞUBAT 2023 KAHRAMANMARAŞ DEPREMLERİ ARDINDAN RİSKLİ TARİHİ YAPILARI DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2023, Cilt: 05 Sayı: 02, 54 - 75, 07.02.2024

Nida Naycı

Öz

çalışmanın amacı, Antakya tarihi merkezde bulunan ve depremden sonra hasar görmüş yapılardan yola çıkarak deprem öncesi riskli yapı öndeğerlendirme yöntemlerinde dikkate alınması gerekli yapı kusurlarının neler olabileceğinin tartışılmasıdır. Bu kapsamda Türkiye Yapı Deprem Yönetmeliği (TYDY-2017) ve 6306 sayılı Kanun kapsamında hazırlanan Afet Riski Altındaki Alanlarda Gerçekleştirilecek Riski Yapı Tespiti Esaslarında (RYTE-2018) tanımlanan riskli yapı tespit süreci parametreleri irdelenmiştir. Araştırmanın odağını oluşturan tarihi yapılar Antakya kent merkezinde bulunan yığma ve karma sistemle inşa edilmiş yapı örnekleridir. 06 Şubat depremlerinin ardından Hatay’da Antakya, İskenderun ve Kırıkhan ilçelerinde gerçekleştirilen hasarlı bina tespit çalışmaları sonucu farklı hasar türlerine ilişkin seçilen yapılar bu yazının örneklemleri için değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tarihi yapı, deprem, afet, risk tespiti, Antakya

Teşekkür

Yazar deprem bölgesi çalışmalarına destek veren Mersin Üniversitesi Rektörlüğü'ne teşekkürlerine sunar.

Kaynakça

• AA (Anadolu Ajansı) (2022). Hatay'daki inşaat kazısında Roma dönemi villa kalıntısı ve taban mozaiği bulundu. https://www.aa.com.tr/tr/kultur/hataydaki-insaat-kazisinda-roma-donemi-villa-kalintisi-ve-taban-mozaigi-bulundu/2629619 (erişim tarihi:10.06.2023)
• Asarcıklı, M. (1989). Antakya Kent Formunu Oluşturan Öğelerin Araştırılıp Değerlendirilmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi , Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve DAE. Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi, 20 Şubat 2023 Büyükçat-Samandağ-Hatay Depremi, Basın Bülteni.
• Dinçer, İ. (2010). The Dilemma of Cultural Heritage- Urban Renewal: İstanbul, Süleymaniye and Fener-Balat. 14. International Planning History Society Conference, 15 Temmuz 2010, İstanbul Teknik Üniversitesi, Taşkışla Kampüsü, İstanbul.
• Ekin, Ü. (2007). 1922 Halep-Antakya Depremi ve Bölgeye Etkileri. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 17: 29-50.
• Garbioğlu, Ö. (2017). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Hatay’daki Kamu Yapıları. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Gül Ünal, Z. (2015). Bringing Order to Chaos: Managing Seismic Risks for Historic Structures. Conservation Perspectives, The GCI Newsletter, Seismic Retrofitting, The Getty Conservation Institute.
• ICOMOS (2003). Mimari Mirasın Analizi, Korunması ve Strüktürel Restorasyonu İçin İlkeler.
• İstek, E. (2020). Seyyahların Gözüyle Antakya Şehri (10.19. Yüzyıllar Arası). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40: 227-246.
• Karaşin, İ.B., Eren, B., Işık E. (2016). Mevcut bir yığma yapının farklı hızlı değerlendirme yöntemleri ile değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(2): 70-76.
• Naycı, N. (2023). Depremin Ardından: Kültür Varlıkları İçin İyileşme (Recovery) Süreci Nasıl Ele Alınmalı? Güney Mimarlık, TMMOB Mimarlar Odası Adana Şubesi, Deprem Özel Sayısı, 32: 65-68.
• ODTÜ TAÇDAM (2023). Antakya’nın Çok Katmanlı Kültürel Mirasının Deprem Sonrası Belgelenmesi, Hasar Tespiti Ve Değerlendirmesi 1. Raporu. Yayınlanmamış Ankara: ODTÜ. https://tacdam.metu.edu.tr (erişim tarihi:10.11.2023)
• Özsoy Özbay, A. E. ve Sanrı Karapınar, I. (2021). Tarihi Bölgelerdeki Yığma Yapıların Deprem Güvenliği On Değerlendirmesi. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(1): 1-11. https://doi.org/10.7212/karaelmasfen.888714.
• Pamir, H. (2023). Antakya’da Yaşanan Yıkıcı Depremler. Aktüel Arkeoloji, 91.
• PMC-DPC (2014). Manuela per La Compilazione Della Scheda di 1. Livello Di Rilevamento Danno, pronto Intervento E Agibilita Per Edifici Ordinari Nell’Emergenza Post-Sismica (AeDES), Secondo edizione. Protezione Civile, Italy.
• Rifaioğlu, M. (2014). The Historic Urban Core of Antakya under the Influence of the French Mandate, and Turkish Republican Urban Conservation and Development Activities. MEGARON, 9(4): 271-288.
• Rifaioğlu, M. (2020). Antakya’da Fransız Mandası Dönemi Eğitim Yapısının Oluşum ve Dönüşüm Sürecinin Mimari Analizi. TÜBA-KED, 21/2020, 73-89.
• SALT Araştırma. Asi nehri ve genel görünüş, Antakya. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/112261 (erişim tarihi:10.06.2023)
• Şehr-i Hatay. (2023). Antakya’da Yıkılan Binalarda Tarih Altından Tarih Çıkıyor. https://www.sehrihatay.com/antakyada-yikilan-binalarda-tarih-altindan-tarih-cikiyor-50668 (erişim tarihi:10.06.2023)
• SBB (TC Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı) (2023). Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu. Ankara.
• TC. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2012). 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun. RG: 31/5/2012 Sayı: 28309.
• TC. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2018). Türkiye Yapı Deprem Yönetmeliği 2018 (TYDY-2018). Deprem Etkisi Altında Binaların Tasarımı İçin Esaslar.
• TC Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2019). Riskli Yapıların Tespit Edilmesine İlişkin Esaslar (RYTE-2019).
• TC Kültür ve Turizm Bakanlığı (2005). 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun. RG: 5/7/2005 Sayı: 25866.
• KTB-KVKYK (TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları Koruma Yüksek Kurulu). 5.11.1999 tarih ve 660 sayılı Taşınmaz Kültür Varlıklarının Gruplandırılması, Bakım ve Onarımları İlke Kararı.
• KTB-KVKYK (TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları Koruma Yüksek Kurulu). 07.02.2012 tarih ve 24 sayılı Depremde Hasar Gören Tescilli Taşınmaz Kültür Varlıkları ile Sit Alanları ve Etkileşim-Geçiş Sahalarındaki Yapılarda Yapılacak Uygulamalara İlişkin İlke Kararı.
• KTB-KVKYK (TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları Koruma Yüksek Kurulu). 10.04.2012 tarih ve 35 sayılı Depremde Hasar Gören Tescilli Taşınmaz Kültür Varlıkları ile Sit Alanları ve Etkileşim-Geçiş Sahalarındaki Yapılarda Yapılacak Uygulamalara İlişkin Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu İlke Kararı.
• KTB-KVKYK (TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları Koruma Yüksek Kurulu). 13.01.2024 tarih ve 110 sayılı Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının Güçlendirilmesi Dair Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu  İlke Kararı.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü (VGM) (2017). Tarihi Yapılar İçin Deprem Risklerinin Yönetimi Kılavuzu. https://cdn.vgm.gov.tr/organizasyon/organizasyon12_030619/kilavuz.pdf (erişim tarihi; 02.04.2023)
• Vatan Kaptan, M. (2010). Anıtsal Yığma Binalarda Risk Düzeyinin Tespitine İlişkin Bir Öndeğerlendirme Yöntemi. Basılmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.