A SEARCH OF AN ALGORITHMIC COMPOSITION METHOD FOR THE RECONSTRUCTION OF ADAKALE SONGS

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 18, 80 - 100, 14.01.2024

Şule Yıldız Duygu Güvener , Cenk Güray

Öz

In the region of the Danube, Adakale, which shares a multicultural life with the Balkan peoples, has been one of the most strategically located settlements between Romania and Serbia. As a result of the construction of a dam in 1970, Adakale remained submerged under the waters of the Danube, preserved only as a historical memory. This study aims to reconstruct the hidden Adakale folk songs using machine learning methods, aiming to preserve the cultural heritage of the region and contribute to the continuity of intercultural communication.

Previously compiled oral and written folk songs in Adakale and its surroundings have been the data sources for our study. By examining these works, the most used makam-motif and rhythmic structures in the region have been identified. For songs where only lyrics are available and the melody is unknown, melody generation has been done using Markov chains. The generated melody has been placed on one of the rhythmic patterns frequently used in the region. As a second approach, by examining motif variations seen in Adakale folk songs, a new melody has been composed entirely through motif variations. "Melodic nuclei" approach has been used for the analysis of folk songs. According to this approach, the pitches in the melodic nuclei are defined as central identifier pitches, co-identifier pitches, reinforcing pitches and ornamental pitches based on their functions. The relation between these sounds, tension-resolution relationships, and balanced-unbalanced rests have been associated with the concept of "entropy," which defines randomness and disorders in a system. While forming the melody generation methodology, the potentiality of benefiting from this concept has been evaluated.

Anahtar Kelimeler

Adakale, Markov chains, algorithmic composition, reconstruction, melodic motif

ADAKALE TÜRKÜLERİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI İÇİN BİR ALGORİTMİK KOMPOZİSYON YÖNTEMİ ARAYIŞI

Öz

Tuna bölgesinde Balkan halklarıyla çok kültürlü bir yaşamı paylaşan Adakale, Romanya ile Sırbistan arasında en stratejik yerleşim birimlerinden biri olmuştur. 1970 yılında bir baraj inşa edilmesi sonucu Tuna’nın suları altında, tarihi bir hatıra olarak kalmıştır. Bu çalışma, saklı Adakale türkülerinin makine öğrenmesi yöntemleriyle yeniden yapılandırılmasını sağlayarak, bu bölgenin kültür mirasını korumayı ve kültürlerarası iletişimin sürekliliğine katkıda bulunmayı hedeflemektedir.

Adakale ve yakın çevresinde daha önce derlenmiş sözlü ve yazılı halk müziği eserleri araştırmamızın veri kaynaklarını oluşturmaktadır. Bu eserler incelenerek bölgede en çok kullanılan makam-motif ve ritim yapıları tespit edilmiştir. Ezgisi elimizde bulunmayıp sadece sözü olan eserler için Markov zincirleri ile ezgi üretimi yapılmış; üretilen ezgi, bölgede sıklıkla kullanılan ritmik kalıplar arasından seçilen bir tanesi üzerine oturtulmuştur. İkinci bir yaklaşım olarak, Adakale yöresi türkülerinde görülen motifik çeşitlemeler incelenerek, yeni eser üretiminin tamamen motifik çeşitlemelerle yapılmasına çalışılmıştır. Eserlerin analizinde “makamsal ezgi çekirdeği” yaklaşımı kullanılmıştır. Bu yaklaşıma göre ezgi çekirdeği içindeki perdeler işlevlerine göre merkez tanımlayıcı, ortak tanımlayıcı, pekiştirici ve süsleyici perdeler olarak tanımlanmaktadır. Bu sesler arası iletişim, gerilim-çözülüm ilişkisi, denge ve dengesizlik halleri, bir sistemdeki rastgelelik ve düzensizliği tanımlayan “entropi” kavramı ile de ilişkilendirilmiş, ezgi üretim metodolojisi oluşturulurken bu kavramdan faydalanma imkanları değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Adakale, Markov zincirleri, algoritmik kompozisyon, yeniden yapılandırma, ezgisel motif

Kaynakça

• Acehan, A. (1994). Kemal Mehmet Altınkaya, Hayatı, Eserleri, Sanatı. [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Ağanoğlu, Y. (2015). Tuna Nehrinde Bir Yitik Vatan Adakale. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Bayraktarkatal, M.E., Güray, C. 2021. “Makamın Yapıtaşı”. Anadolu ve Komşu Coğrafyalarda Makam Müziği Atlası. Editörler: Tokaç, M.S, Güray, C. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Y ayınları.
• Bayraktarkatal, M. E. ve Güray, C. (2023). Proposing a Makâm Model Based on Melodic Nuclei. Analytical Approaches to World Music, 11(1).
• Bayraktarkatal, M. E. ve Güray, C. (2023). Ezgi Çekirdeklerine Dayalı Bir Makam Modeli Önerisi. C. Güray, O. Levendoğlu, M. Gönül, F. Çaylı, İ. Karadeniz, N. Şahin (Ed.). Türk Müziği (s. 9-22). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Bozkurt, O. (2016). Rumeli’nin Kayıp Türküleri- M. Kemal Altınkaya’nın Hayatı ve Misyonu. [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Börekçi, A. ve Erdal, K. Y. (2019). TRT Türk Halk Müziği Repertuvarında Yer Alan Neşet Ertaş'a Ait Türkülerdeki Müzik Dokusunun Bilgisayar Destekli Analizi. Uluslararası Sanad Kongresi, 401-420.
• Çelik, A. (2016). İran-Türk Mûsikîsi’ne Etnomüzikolojik Yaklaşım. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 2987-2994.
• Çengel, Y.A. ve Boles, M.A. (2013). Mühendislik Yaklaşımıyla Termodinamik. Ankara: Palme Y ayıncılık.
• Eke, M. (2016). Türk Halk Müziği Ezgilerindeki Motifler ve İşlevleri. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 32(32), 37-47.
• Guillen, M. (2013). Dünyayı Değiştiren Beş Denklem. (Çev. G. Tanrıöver). Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları
• Gündüz, G. (2023). Entropy, Energy and Instability in Music, Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 609.
• Güray, C., Güvener, D., Yıldız, Ş. (2023). Adakale’nin Saklı Türkülerinin Markov Zinciri Tabanlı Stokastik Yöntem ile Yeniden Yapılandırılması. Etnomüzikoloji Dergisi. Makale yayımlanmak üzere sunulmuştur.
• Güvener, D., Güray, C. (2021). Kayıp Toprakların Ezgileri: “Adakale Türküleri”. Varlı Doğuş, Ö. (Der.), Müziğin Kimlikli Halleri: İdeoloji, Etnografi, Popüler Kültür (s.107-121). İstanbul: Doğu Yayınevi.
• İnciciyan, P. L. ve Andreasyan, H.D. (2012). Osmanlı Rumelisi Tarih ve Coğrafyası. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 2-3.
• Kaçar, G , Aydın, A . (2020). Avşar Bozlağı’na Yapılan Dört Farklı “Açış” İcrâ Örneğinin Motif Tabanlı Biçim Tahlîli. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9 (2), 1772- 1803.
• Karaosmanoğlu, M. K. (2012). A Turkish Makam Music Symbolic Database for Music Information Retrieval: SymbTr. Proceedings of the 13th ISMIR Conference, Porto, Portugal, 1(13), 223–228.
• Kunos, I. (1998). Türk Halk Türküleri. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Meredith, D. (2015). Music Analysis and Point-Set Compression. Journal of New Music Research, 44(3), 245–270.
• Nicola, I. R. (1971). Folclorul Turc Dın Insula Ada-Kaleh. Lucrari de Musicologie. Cluj: Conservatorul de muzica.
• Özalp, N. (1992). Türk Musıkisi Beste Formları. Ankara: TRT Basım Yayın Genel Müdürlüğü Y ayınları
• Özel, S. (2002). Tuna’da Bir Türk Adası Adakale. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, 1, 227-250.
• Özdemir, E. (2022). Türk Halk Müziğinde Doğaçlama Bir İcra Göstergesi Olarak “Açış”. Etnomüzikoloji Dergisi, 5(2), 225-243.
• Popescu-Judetz, E. (2006). Adakale. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Sağer, T. (1998). Okul Müziği Çerçevesinde Geleneksel Türk Sanat Müziği Makam Sistemi Üzerine Bir İnceleme. [Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Shannon, C. E. (1948). A Mathematical Theory of Communication. The Bell System Technical Journal, 27, 379-423.
• Signell, K. L. 1986. Makâm-Modal Practice in Turkish Art Music. New York: De Capo Press.
• Siphocly, N.N.J., El-Horbaty, E.-S.M., Salem, A.-B.M. (2021). Top 10 Artificial Intelligence Algorithms in Computer Music Composition, International Journal of Computing and Digital Systems, 10(1), 373-394.
• Szilagyi, S. (2007). Ignac Kunos- Türk Folklor Araştırmalarında Bir Öncü. [Doktora Tezi], Ankara Üniversitesi.
• Yalçınkaya, B. (2004). Geleneksel Türk Sanat Müziği Eserlerinin Bilgisayar Destekli İstatistiksel Analizi ve Bir Algoritmik Kompozisyon Örneği. [Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yener, S. (2004). Bilgisayar Destekli Analiz Yoluyla Geleneksel Türk Sanat Müziği Hicaz Taksimlerinde Kalıplaşmış Ezgilerin Araştırılması. [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yıldız, Ş. (2021). Makamsal Ezgi Çekirdeği Tabanlı Bilişim Uygulamaları İçin Analitik Bir Yöntem Önerisi. [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Yükrük, H. (1998). Türk Halk Müziği Ezgilerinin Analizinde H. F. Olson Yöntemi. [Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.