Bir Mekansal Ayrışma Örneği: Favela ve Gecekondulara Sosyolojik Bakış

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 49, 249 - 265, 31.12.2021

Merve Çelik Gönültaş , Yasin Can Gönültaş

Öz

1945’li yıllardan 1960’lı yıllara kadar gecekondu genellikle, yoksul ailelerin “masum” barınma ihtiyaçlarını, kendi düşük gelir düzeyiyle karşılamaya yarayan ve hızlıca bir gecede kondurulan bir yapı olarak nitelendirilmektedir. 1960’lı yıllardan sonraki dönemde hızla artan şehirlere göç olgusu, hemşehricilik bilinciyle de konut açığına çözüm pratiği olarak gecekondu yerleşkelerinin sayısını artırmıştır. Kentleşme olgusu bu aşamada bütüncüllükten farklı olarak heterojen bir yapı şeklinde seyretmiş ve büyük şehirlerde yoksulluk alanlarına dönüşmüştür. Türkiye’de gecekondu, Brezilya’da ise favela olarak adlandırılan mekânsal olarak ayrışmış yerleşkelerin ekonomik, kültürel ve sosyal açıdan incelenmesi; yoksulluk alanlarının neden ve nasıl ortaya çıktığını, nasıl gelişim gösterdiğini anlamak açısından önemlidir. Bu amaçla çalışma kapsamında mekânsal ayrışma kavramının açıklanmasının ardından Türkiye’deki gecekondu kültürü ile Brezilya’daki fevala kültürünün incelenmesi sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gecekondu, Favela, Mekansal Ayrışma, Kentsel Alan, Yoksulluk Alanları

An Example of Urban Segregation: Sociological Perspective on Favelas and Slums

Öz

Kaynakça

• Adaman, Fikret ve Keyder, Çağlar (2006). “Türkiye'de Büyük Kentlerin Gecekondu Ve Çöküntü Mahallelerinde Yaşanan Yoksulluk ve Sosyal Dışlanma”, http: https://ec.europa.eu/employment_social/social_inclusion/docs/2006/study_turkey_tr.pdf. Erişim Tarihi: 15.08.2021.
• Alvarado, Cristina, Favela Life: Rio’s city within a city, Stockton University, https://brasilexperience.weebly.com/uploads/3/9/0/2/39029957/favela_life.pdf, Erişim Tarihi: 02.07.2018
• Alver, Köksal (2007), Steril Hayatlar Kentte Mekansal Ayrışma ve Güvenlikli Siteler, Ankara: Hece Yayınları.
• Baines, Rowena Megan.(2012).”Samba and the Afro-Brazilian Favela Communities” Dunedin, University of Otago, Yeni Zelanda, (Basılmamış MS tezi).
• Barke, Michael (2002), The Favelas of Rio de Janeiro: A temporal and spatial Analysis, Geojournal, 56, 225-240
• Bayraktar, Erdoğan (2006), Gecekondu ve Kentsel Yenileme, Ankara: Ekonomik Araştırmalar Merkezi Yayınları.
• Bayraktutan, Yusuf, Akbulut, Fatih ve Özbilgin, Mehmet (2016). Mekansal Ayrışma: İktisadi Dinamikleri ve Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi.
• Beşirli, Hayati v.d. (2016). Sosyal Konut Uygulamaları ve Yoksulluğun Yönetimi Üzerine Ampirik Bir Çalışma, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çobanoğlu, Özkul (2016). Göçmen Folkloru Bağlamında Brezilya Favelalarıyla Türkiye Gecekondu Mahallelerinin Karşılaştırılması, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 4(8), 180-196.
• Gökçe, Birsen (1971). Gecekondu Gençliği, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Işık, Oğuz ve Pınarcıoğlu, M. Melih. (2001). Nöbetleşe Yoksulluk: Gecekondulaşma ve Kent Yoksulları: Sultanbeyli Örneği, İletişim Yayınları, İstanbul.
• İçli, Gönül (2013). Kentsel Yapılı Çevrenin Üretimi ve Yeni Mekansal Dinamikler – Kentsel Dönüşüm Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1).
• İsbir, Eyüp G. (1991). Şehirleşme ve Meseleleri Çevre, Mesken, Yönetim, Ankara: Baran Ofset. Keleş, Ruşen (2004). Kentleşme Politikası, Ankara: İmge Kitabevi.
• Kıray, Mübeccel (1972). “Gecekondu” Az Gelişmiş Ülkelerde Hızla Topraktan Kopma ve Kentle Bütünleşememe, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 27(3), 561-573.
• Marmasan, Deniz (2014). Bir Mekansal Ayrışma Modeli Olarak Modern Gettolaşma: Televizyon Reklamları Üzerine Bir İnceleme, Global Media Journal: TR Edition, 5 (9).
• Melo, M.T. Nicole (2010). Public Policy for the Favelas in Rio de Janeiro: the Problem Framing. The Haue, The Nedherlands. Peker, Mümtaz. Önen, Engin. Balkız, Bekir (1997). Göç, Kentleşme Sorunları ve Yerel Siyaset, Yeni Eğilimler, Yeni Yaklaşımlar, İzmir: Saray Kitabevleri.
• Seydioğulları, Hatice Selcen (2016). Yeni Yasal Düzenlemelerle Kentsel Dönüşüm, Planlama Dergisi, 26(1), 51-64
• Souza, Marcelo Lopes (2009) ‘Social Movements in the Face of Criminal Power -The Sociopolitical Fragmentation of Space and “Micro-level Warlords” as Challenges for Emancipative Urban Struggles’. City: analysis of urban trends, culture, theory, policy, action 13(1), 26-52.
• Şişman, Y., Etci, H. (2017). Sosyal Politika Açısından Enformel Sektörün Bir Yansıması: Sokakta Çalışan Çocuklar, International Journal of Academic Value Studies (Javstudies), 3(12). 172-191.
• Töre, Evrim, Çağlayan, Öznur (2018), Çöküntü Alanlarında Dayanışma Kültürü Arayışı Kolombiya Medellin Örneği ve İstanbul İçin Çıkarsamalar, Mimarist Dergisi, 18 (61).
• Zencirkıran, M. (ed.) Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı. Ankara: Nova Yayınları. Doğan Bıçkı, Kentsel Yeniden Yapılanma Çerçevesinde Mekansal Yarılma, Kentsel Yoksulluk ve Türkiye, 479-498.
• Zencirkıran, M. (ed.) Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı. Ankara: Nova Yayınları. İnan Özer, Türkiye’de Kent, Kentleşme ve Kentsel Değişme, 443-477.