ORTA YAŞ GÖRME ENGELLİ VE GÖREN BİREYLERİN SÖZEL KISA SÜRELİ BELLEKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 1, 68 - 92

Tolga Çelik

https://doi.org/10.55978/sobiadsbd.1426934

Öz

Bu araştırmanın amacı, orta yaş görme engelli bireylerin sözel kısa süreli belleklerinin orta yaş gören bireyler ile karşılaştırılarak performans olarak bir farklılık bulunup bulunmadığını öğrenmektir. Ayrıca görsel bilgiden yoksun olmanın görme engelli bireylerin sözel belleklerine olumlu ya da olumsuz etkilerini açığa çıkarmak amaçlanmaktadır. Araştırma nicel araştırma yöntemi ile yürütülmüştür. Çalışma grubunu Gaziantep ili Şehitkâmil ilçesinde ikamet eden, 40-55 yaş aralığında GAP Görme Engelliler İlkokulu-Ortaokulunda görev yapan sekiz görme engelli ve sekiz gören öğretmen oluşturmaktadır. Sözel bellek performanslarının ölçmek amacıyla Öget ÖKTEM’ in Rey Auditory Verbal Learning Test’ inden ( Rey AVLT ) uyarladığı Sözel Bellek Süreçleri Testi kullanılmıştır. Ardından hem gören ve görmeyen bireylerin bellek performansları hem de görme engelli bireylerin cinsiyete göre bellek performansları incelenmiştir. Sonuçlar nedensel karşılaştırma yöntemi desenine uygun olarak karşılaştırılmıştır. Orta yaş görme engelli ve gören bireylerin bellek performansları karşılaştırıldığında, görme engelli bireylerin daha yüksek sözel bellek performansına sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Görme engelli kadınlarında görme engelli erkeklere göre daha yüksek bellek performansı gösterdiği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

GÖRME ENGELLİ, SÖZEL BELLEK, ORTA YAŞ

Etik Beyan

Araştırmamda etik ilkelere bağlı kaldığımı teyit ederim.

Kaynakça

• Alloway, T.P. & Elsworth, M. (2012). An investigation of cognitive skills and behavior in high ability students. Learning and Individual Differences, 22, 891–895.
• Anghel, D. (2012). The development of Theory of Mind in children with congenital visual impairments. The Scientifíc Journal of Humanistic Studies, 4(7), 229-235.
• Aydın, A., (1999), “Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi”, Alfa Yayınları, 3. Baskı.
• Baddeley, A. D. (2012). Working memory: theories, models and controversies. Annual Review of Psychology, 63, 1–29. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-120710-100422
• Baddeley, A. D., Eysenck. M. W., & Anderson, M. C. (2015). Memory. New York: Psychology Press. Baron-Cohen, S., Leslie, A.M., & Frith, U. (1985). Does the autistic child have a Theory of Mind? Cognition, 21, 37- 46.
• Begeer, S., Dik, M., Marieke, J., Asbrock, D., Brambring, M., & Kef, S. (2014). A new look at Theory of Mind in children with ocular and ocular-plus congenital blindness. Journal of Visual Impairment & Blindness, 108(1), 17.
• Boas, L. V., Muniz, L., Caldas Neto, S. Da S., & Gouveia, M. De C. L. (2011). Auditory processing performance in blind people. Brazilian Journal of Otorhinolaryngology, 77(4), 504-509.
• Borkowska, A.R. & Zawadzka, E. (2008). Verbal Working Memory in ADHD Children. Psychology of Language and Communication, 12(1), 71-84.
• Budak, S., (2003), “Psikoloji Sözlüğü”, 2. Baskı.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Ve Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (15. baskı). Ankara: Pegem A.
• Conway, A. R. A., Kane, M., & Engle, R. W. (2003). Working memory capacity and its relation to general intelligence. Trends in Cognitive Sciences, 7(12), 547-552. https://doi.org/10.1016/j.tics.2003.10.005
• Cowan, N. (2010). The magical mystery four: How is working memory capacity limited, and why? Current Directions in Psychological Science, 19(1), 51-57.
• Elder, A. K. (1991). A comparison of the WISC-R and SOI-LA in the identification of intellectually gifted Hispanic and White children (Unpublished doctoral dissertation). California School of Professional Psychology.
• Floel, A., Poeppel, D., Buffalo, E.A., Braun, E., Wu, C.W., J. Seo, H., Stefan, K., Knecht, S. Ve G. Cohen, L. (2004), “Prefrontal Cortex Asymmetry for Memory Encoding of Words and Abstract Shapes Cerebral Cortex” Cerebral Cortex, April 14,404-409.
• Fry, A. F. & Hale, S. (2000). Relationships among processing speed, working memory, and fluid intelligence in children. Biological Psychology, 54, 1-34.
• Gleissner, U., Helmstaedter, C. Ve Elger, C.E. (1998), “Right Hippocampal Contribution to Visual Memory: A
• Presurgical and Postsurgical Study in Patients with Temporal Lobe Epilepsy”, Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry; Nov , 65, 5 , 665-669.
• Glumbić, N., Jablan, B., & Hanak, N. (2011). Theory of Mind of the persons with visual impairments: Theoretical explanations and assesment procedures. Specijalna Edukacija İ Rehabilitacija,10(3), 495-508.
• Goldman-Rakic, P.S. (1994). Working memory dysfunction in schizophrenia. Journal of Neuropsychiatry, 6, 348–357
• Green, S., Pring, L., & Swettenham, J.(2004). An investigation of first-order false belief understanding of children with congenital profound visual impairment. British Journal of Developmental Psychology, 22, 1-17.
• Jersey. Gardner, H. (1999). Intelligence reframed: Multiple intellihences for the 21st century. New York: Basic Books
• Just, M. A., & Carpenter, P. A. (1992). A capacity theory of comprehension: Individual differences in working memory. Psychological Review, 99(1), 122.
• Korkmaz, Ö. & Mahiroğlu, A. (2007). BEYİN, BELLEK VE ÖĞRENME . Kastamonu Eğitim Dergisi , 15 (1) , 93-104 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/kefdergi/issue/49108/626699
• Köknel, Ö., (1998), İnsanı Anlamak, Altın Kitaplar, 7. Basım.
• Lezak, M., (1983), Neuropsychological Assessment, Oxford University Press, 1983.
• Luria, A. R. (1970). The functional organization of the brain. Scientific American, 222(3), 66‐78. https://www.jstor.org/stable/10.2307/24925755
• Luria, A.R. Ve Tsvetkova, D. (1968)."The mechanisms of dynamic aphasia" Foundations of Language 4, 296- 307.
• Mc Donough, S.H.(1986). Psychology in Foreign Language Teaching. London: Ailen and Unwin
• Mcalpine, L. M., & Moore, C. L. (1995). The development of social understanding in children with visual impairments. Journal of Visual Impairment and Blindness, 89, 349-349.
• Miller, G.A. (1956). The magical number seven, plusorminus two: some limits on our capacity for processing information. Psychological Review, 63, 81-97.
• Öktem Ö., (1992), “Sözel Bellek Süreçleri Testi, Bir Ön Çalışma”, Nöropsikiyatri Arşivi, 29.
• Özdemir, S. (2015). Görme engellilerde erken çocukluk dönemi eğitimi. (Yüksek Lisans Ders Notları). Görme Engellilerin Eğitimi Bölümü, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Peterson & Peterson (1959). Duration of Short Term Memory. Retrieved from
• http://www2.qeliz.ac.uk/psychology/P%20and%20P1959.htm
• Peterson, C., L. Peterson C. J., & Webb, J. (2000). Factors influencing the development of a Theory of Mind in blind children. British Journal of Developmental Psychology, 18, 431-447.
• Pring, L. (2008). Psychological characteristics of children with visual impairments: learning memory and imagery. British Journal of Visual Impairment, 26, 159-169.
• Raz, N., Striem, E., Pundak, G., Orlov, T., & Zohary, E. (2007). Superior serial memory in the blind: A case of cognitive compensatory adjustment. Current Biology, 17(13), 1129-1133.
• Raz, N., Striem, E., Pundak, G., Orlov, T., & Zohary, E. (2007). Superior serial memory in the blind: A case of
• cognitive compensatory adjustment. Current Biology, 17(13), 1129-1133.
• Rokem, A., & Ahissar, M. (2009). Interactions of cognitive and auditory abilities in congenitally blind individuals. Neuropsychologia, 47(3), 843-848.
• Röder, B., & Rösler, F. (2003). Memory for environmental sounds in sighted, congenitally blind and late blind adults: Evidence for cross-modal compensation. International Journal of Psychophysiology, 50(1-2), 27-39.
• Röder, B., Rösler, F., & Neville, H. J. (2001). Auditory memory in congenitally blind adults: A behavioral electrophysiological investigation. Cognitive Brain Research, 11(2), 289-303.
• Sachs, J.S. (1967). "Recognition memory for syntactic and semantic aspects of connected discourse". Perception and Psychophysics. Vol. 2: 437-442.
• Sak, U., Bal-Sezerel, B., Ayas, M. B., Tokmak, F., Özdemir, N. N., Demirel, Ş., & Öpengin, E. (2016). Anadolu Sak Zekâ Ölçeği uygulayıcı kitabı. Eskişehir: Alf Kırtasiye Basım
• Sak-Wernicka, J. (2016). Exploring Theory of Mind use in blind adults during natural communication. Journal of Psycholinguistic Research, 45(4), 857-869.
• Senemoğlu, N. (2002). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, Gazi Kitabevi, Ankara
• Solso, R. L., Maclin, M. K., Ve Maclin, O. H. (2004). Cognitive Psychology (7. Baskı). Boston, MA: Pearson Allyn And Bacon.
• Tulving, E. (1972). "Episodic and semantic memory",E. Tulving ve W. Donaldson (eds.) Organization of Memory.
• New York: Academic Press.
• Vecchi, T. (2001). Visuo-spatial processing in congenitally blind people: Is there a gender-related preference? Personality and Individual Differences, 30(8), 1361-1370.
• Waugh, N. C., Ve Norman, D. A. (1965). Primary memory. Psychological Review, 72(2), 89–104.
• Withagen, A., Kappers, A. M. L., Vervloed, M. P. J., Knoors, H., & Verhoeven, L. (2013). Short term memory and working memory in blind versus sighted children. Research in Developmental Disabilities, 34(7), 2161-2172.
• World Health Organization: International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems. 10th revision. Current version. Version for 2003. Chapter VII. H54. Blindness and low vision. [Çevrim-içi http://
• www.who.int/classifications/icd/en/], Erişim tarihi: 12.08.2017.
• Yang, Z., Jutagir, D. R., Koyama, M. S., Craddock, R. C., Yan, C. G., Shehzad, Z.,Castellanos, F.X. Martino, A.D.& Milham, M. P. (2015). Intrinsic brain indices of verbal working memory capacity in children and adolescents. Develop Mental Cognitive Neuroscience, 15, 67-