İş Stresi İle Toksik Davranışlar Arasındaki İlişki: Aşçılar Üzerinde Bir Araştırma*

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 1, 108 - 129, 03.04.2017

Kamil Unur , Yeliz Pekerşen

https://doi.org/10.24010/soid.303722

Cited By: 11

Öz

Stres,
birçok sektörde olduğu gibi turizm sektöründe de çalışanların günlük
yaşamlarının bir gerçeği haline gelmiştir. Çalışanlar ve yöneticiler, değişimin
ve belirsizliğin hâkim olduğu ortamlarda çalışmaktadırlar. Stres yaratan
faktörlerin çoğu yöneticilerin kontrol edemeyecekleri nitelikte olduğundan,
yöneticiler ve diğer çalışanlar bu ortama uyum göstermekte zorlanmaktadırlar.
Özelikle otellerin mutfak bölümünde çalışan aşçılar çoğu zaman çalışma
koşulları bakımından yoğun stres altında görevlerini yerine getirmekte,
mutfağın sıcak ve boğucu havası bu bölümde çalışan aşçıları ve mutfak
personelini asabileştirmekte ve bunun sonucu olarak da diğer işgörenler ile
gereksiz tartışmalara girebilmektedirler. Bu gibi durumlarla karşılaşılması ise
aşçıların toksik davranışlarının artmasına sebebiyet verebilmektedir. Çalışmanın amacı otel işletmelerinde çalışan aşçıların iş stresi ile toksik
davranışları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu kapsamda, Türkiye’de faaliyet
gösteren beş yıldızlı otel işletmelerinde çalışan 449 aşçıya anket uygulanarak
veriler toplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda iş stresinin toksik
davranışlar ile pozitif yönlü anlamlı ilişki içinde olduğu ve iş stresinin
toksik davranışlardaki değişimlerin ‰61,0’ını açıkladığı bulgulanmıştır.

* Bu makale, “Otel
İşletmelerinde Çalışan Aşçıların İş Stresi ile İş Tatmini, Örgütsel Bağlılık ve
Toksik Davranışları Arasındaki İlişki” adlı doktora tez çalışmasından
oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Aşçı, iş stresi, , toksik davranış.

Kaynakça

• Adıgüzel, O. (2012). İşle ilgili stres, rol çatışması ve rol belirsizliğinin beklenen personel devri üzerine etkisi: Hemşireler üzerinde bir uygulama. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi. 4 (3), 163-169.
• Akova, O. ve Işık, K. (2008). Otel işletmelerinde stres yönetimi: İstanbul’daki beş yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 17-44.
• Allison, D. G. (1997). Coping with stress in the principalship. Journal of Educational Administration, 35 (1), 39-55.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2005). Sosyal Bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı, Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Appelbaum, S. H., Iaconi, G. D. ve Matousek, A. (2007). ‘Positive and negative deviant workplace behaviors: Causes, impacts and solutions.’ Corporate Governance, 7(5), 586-598.
• Appelbaum, S. H. ve Roy-Girard, D. (2007). ‘Toxins in the workplace: Affecton organizations and employees’ Corporate Governance, 7(1), 17-28. doi:10.1108/14720700710727087.
• Appelbaum, S. H. ve Shapiro, B. T. (2006). ‘Diagnosis and remedies for deviant workplace behaviors’ The Journal of American Academy of Business, Cambridge 9 (2), 14-20.
• Ataklı, A. (1999), Öğretmenlerde stres ve iş memnuniyeti, Çağdaş Eğitim dergisi, 256, 7-13.
• Avcı, Ö. (2007), Örgütsel stres kaynaklarının halkla ilişkiler açısından incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bauer, G. (2008). ‘Warning’ Working Well, 13-16.
• Birdir, K. ve Kılıçhan, R. (2013). “Mutfak şeflerinin mesleki eğitim düzeyleri ve yaşadıkları eğitim problemlerinin tespitine yönelik bir çalışma.” 14. ulusal turizm kongresi, Erciyes Üniversitesi, 05-08 Aralık 2013, ss.615-635.
• Bloisi, W. ve Hoel, H. (2008). ‘Abusive work practices and bullying among chefs: A review of the literature’ International Journal of Hospitality Management 27, 649–656.
• Borş, D. (2010). Konaklama işletmelerinde stresin çalışan performansına etkileri: Belek’teki beş yıldızlı otel işletmelerinde bir uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Campbell, I. (1995). Stress litigation and training. Management Development Review, 8 (4), 21-22.
• Chapman, D. (2009). ‘Identifying a toxic workplace’ http://kickbully.com/toxic.html (29.09.2013).
• Cho, J. J., Kim, J. Y., Chang, S. J., Fiedler, N., Koh, S. B., Crabtree, B. F., Kang, D. M., Kim, Y. K. ve Choi, Y. H. (2008). ‘Occupational stress and depression in Korean employees’ Int Arch Occup Environ Health, 82, 47–57.
• Erdoğan, T., Ünsar, S. A. ve Süt, N. (2009). Stresin çalışanlar üzerindeki etkileri: bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (2), 447-461.
• Ergül, A. (2012). Çalışma yaşamında stresin bireysel performans üzerindeki etkileri: Eğitim ve sağlık çalışanlarına yönelik bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Erkutlu, H., Chafra, J. ve Bumin, B. (2011). Organizational culture’s role in the relationship between power bases and job stress. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 40, 198-209.
• Frederick, C. (2009). ‘Toxic employees’ Motor Age, 62-66.
• Gignac, A. ve Appelbaum, S. H. (1997). ‘The impact of stress on customer service representatives: A comparative study’ Journal of Workplace Learning, 9 (1), 20-33.
• Gilbert, J. A., Ruffino, N. C., Ivancevich, J. M. ve Konopaske, R. (2012). ‘Toxic versus cooperative behaviors at work: The role of organizational culture and leadership in creating community-centered organizations’ International Journal of Leadership Studies, 7 (1), 29-47.
• Gül, H., Oktay, E. ve Gökçe, H. (2008). İş tatmini, stres, örgütsel bağlılık, işten ayrılma niyeti ve performans arasındaki ilişkiler: Sağlık sektöründe bir uygulama. Akademik Bakış, (15), 1-11.
• Güney, S. (2007). Yönetim ve organizasyon. (2. Baskı). S. Güney (Ed.), Örgütsel bağlılık içinde (s.233-257). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Hauge, L. J., Skogstad, A. ve Einarsen, S. (2007). ‘Relationships between stressful work environments and bullying: Results of a large representative study’ Work & Stress, 21(3), 220-242.
• Hız, G., Karataş, A. Ve Uluksar F.Ö., (2015). Konaklama işletmelerinde mutfakta istihdam edilenlerin tükenmişlik sendromu: Marmaris örneği, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 8-29.
• Holloway, E. L. ve Kusy, M. E. (2010). ‘Disruptive and toxic behaviors inhealthcare: Zero tolerance, the bottom line and what to do about it’ Medical Practice Management, 335-340.
• Ismail, A., Yao, A. ve Yunus, N. K. Y. (2009). Relationship between occupational stressand job satisfaction: An empirical study in Malaysia. The Romanian Economic Journal, 4, 3-29.
• Kalaycı, Ş. (2009). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. (4. Baskı). Ankara: Asil Yayın.
• Kara, D. (2009). ‘Eğitim-öğretim yaşantısında stres yaratan faktörler ve aile özelliklerine göre öğrencilerin stresle başa çıkma davranışlarının incelenmesi’ Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 255-263.
• Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi. (18. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Karimi, R. ve Alipour, F. (2011). Reduce job stress in organizations: Role of locus of control. International Journal of Business and Social Science, 2 (18), 232-236.
• Kırbaç, M. (2013). Eğitim Örgütlerinde Toksik Liderlik, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Kimlinger, D. C., Mines, R. A., Kent, M. S., Hull, S., Hiester, P. ve Moore, Y. (2011). ‘Psychology of performance: Toxicity in the workplace’ Bizpsyc Executive Coaching Series, 1-6.
• Kusy, M. E. ve Holloway, E. L. (2009). Toxic workplace! Managing toxic personalities and their systems of power, San Francisco, CA: Jossey-Bass.
• Lubit, R. (2004). ‘The tyranny of toxic managers: Applying emotional intelligence to deal with difficult personalities’ Ivey Business Journal, 1-7.
• Maitlis, S. ve Özçelik, H. (2004). ‘Toxic decision processes: A study of emotionand organizational decision making’ Organization Science, 15 (4), 375-393.
• Malik, N. (2011). A study on occupational stress experienced by private and public banks employees in Quetta city. African Journal of Business Management, 5 (8), 3063-3070.
• Mavili Aktaş, A., (2001) Bir kamu kuruluşunun üst düzey yöneticilerinin iş stresi ve kişilik özellikleri", Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 26-42,
• Mines, R. A., Meyer, R. A. ve Mines, M. R. (2004). ‘Emotional intelligence and emotional toxicity: Implications for attorneys and law firms’ The Colorado Lawyer, 33 (4), 91-96.
• Moncrief, W. C., Babakus, E., Cravens, D. W. ve Johnston, M. (1997). Examining the antecedents and consequences of salesperson job stress. European Journal of Marketing, 31 (11-12), 786-798.
• Nakip, M. (2006). Pazarlama araştırmaları teknikler ve SPSS destekli uygulamalar. (Genişletilmiş 2. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Özdevecioğlu, M. ve Aksoy, M. S. (2005). ‘Organizasyonlarda sabotaj: Türleri, amaçları, hedefleri ve yönetimi’ Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6 (1), 95-109.
• Özdevecioğlu, M., Bulut, E. A., Çirli Y., Gemici, T., Tozal, M. ve Doğan, Y.(2003). ‘Kadın ve erkek yöneticilerin yönetimi altındaki personelin motivasyon, stres ve iş tatmini farklılıklarını belirlemeye yönelik bir araştırma’ Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 10 (2), 125-138.
• Özer, M. A. (2012). Çalışanlar için verimlilik anahtarı: Stres yönetimi. TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 24 (1-2), 45-66.
• Özkaya, O. M., Yakın, V. ve Ekinci, T. (2008). Stres düzeylerinin çalışanların iş doyumu üzerine etkisi: Celal Bayar Üniversitesi çalışanları üzerine ampirik bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15 (1), 163-179.
• Pelletier, K. L. (2010). ‘Leader toxicity: An empirical investigation of toxic behavior and rhetoric’. Leadership, 6 (4), 373-389.
• Rosch, P. J. ve Kenneth, R. P. (1987). ‘Designing worksite stress Management programs. In Stress Management in Work Settings’ L. R. Murphy ve R. G. Schoenborn. (Eds). Washington, DC: National Institute for Occupational Safety and Health.
• Sadri, G. ve Marcoulides, G. A. (1997). ‘An examination of academic and occupational stress in the USA’ International Journal of Educational Management, 11 (1), 32-43.
• Saldamlı, A. (2000). ‘Otel işletmelerinde stres kaynakları ve çalışanlar üzerindeki etkileri: Beş yıldızlı otellerde bir uygulama’ Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (6), 288-302.
• Sarıışık, M. (2008). Turizm işletmelerinde çağdaş yönetim teknikleri. Okumuş, F. ve Avcı, U. (Ed.), ‘Turizm işletmelerinde stres yönetimi’ içinde (ss. 149-174). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Schaubroeck, J., Walumbwa, F. O., Ganster, D. C. & Kepes, S. (2007). Destructive leader traits and the neutralizing influence of an “enriched” job. The Leadership Quarterly, 18, 236–251.
• Scholten, A. (2016). ’10 signs that your workplace is toxic and what you should do abouth it,’ http://www.innermedpublishing.com/toxic%20workplace.html, erişim tarihi: 24-04-2016.
• Serinkan, C., Kaymakçı, K., Alişan, U. ve Avcık, C. (2012). Kamu sektöründe örgütsel stres ve kariyer: Denizli’de yapılan bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4 (1), 21-32.
• Singh, R. K. (2008). ‘Toxic bosses and stress’ The Indian Police Journal, 1, 3842.
• Snyder, J. (2010). ‘Is workplace stress toxic to your system?’ The Healthcare Ledger, 18-22.
• Soysal, A. (2009). Farklı sektörlerde çalışan işgörenlerde örgütsel stres kaynakları: Kahramanmaraş ve Gaziantep’te bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (2), 333-359.
• Şener, B. (2001). Modern otel işletmelerinde yönetim ve organizasyon. (3. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Tekin, M. ve Çiçek, E. (2005, Kasım). ‘İşletmelerde rekabet üstünlüğü sağlamada farklı bir yaklaşım: Değer temelli pazarlama’ V. ulusal üretim araştırmaları sempozyumu bildiriler kitabı içinde (ss.63-68). V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul.
• Tepper, B. J. (2007). ‘Abusive supervision in work organizations: Review, synthesis, and research agenda.’ Journal of Management, 33(3), 261-289, doi: 10.1177/0149206307300812.
• Tiritoğlu, E. (2006). Konaklama işletmelerinde stres faktörlerinin işgören devir hızına etkisi üzerine bir alan araştırması,Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Toker, B. (2007). ‘Demografik değişkenlerin iş tatminine etkileri: İzmir’deki beş ve dört yıldızlı otellere yönelik bir uygulama’ Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8 (1), 92-107.
• Tokmak, C., Kaplan, Ç. ve Türkmen, F. (2011). İş koşullarının sağlık çalışanlarında yol açtığı stres üzerine Sivas’ta bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 49-68.
• Töremen, F. ve Çankaya, İ. (2008). ‘Yönetimde etkili bir yaklaşım: Duygu yönetimi’ Kuramsal Eğitimbilim, 1 (1), 33-47.
• Türk, K., Eroğlu, C. ve Türk, D. (2008). T.C. Devlet hastanelerindeki çalışma koşullarının stres üzerine etkilerini ölçmeye yönelik bir araştırma. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5 (1), 1-17.
• Unur, K. (2011). İşletmecilikte güncel konular. T. T. Turaboğlu (Ed.), Stres ve yönetimi içinde (s.233-273). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Üngüren, E., Doğan, H., Özmen, M. ve Tekin, Ö. A. (2010). ‘Otel çalışanlarının tükenmişlik ve iş tatmin düzeyleri ilişkisi’ Journal of Yaşar University, 17 (5), 2922-2937.
• Voorhees, TJ. V. (2011). ‘Toxic employees: A guide to managing/firing difficult employees’ Pacific Crest Group, 1-31.
• Weber, J. (2011). ‘Toxic co-workers, bullies and you dealing with them without becoming one of them’ 26 Mayıs 2013 tarihinde http://www.lgma.ca/assets/Programs~and~Events/Clerks~Forum/2011~Clerks~Forum/Jim-Webber-toxic-coworkers-and-bullies.pdf adresinden alınmıştır.
• Yıldırım, O., Tektüfekçi, F. ve Çukacı, Y. C. (2004). Modern toplum hastalığı: Stres ve muhasebe meslek elemanı üzerindeki etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9 (2), 1-20.
• Ziauddin, Khan, M. R., Jam, F. A. ve Hijazi, S. T. (2010). ‘The impacts of employees job stress on organizational commitment’ European Journal of Social Sciences, 13 (4), 617-622.