Rekreasyonel Fayda Algısı ve Başarma İhtiyacı Teorisi: Eylemli Turist Rehberleri Üzerine Bir Uygulama

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 1, 6 - 23, 29.03.2024

Nazik Çelikkanat Paslı , Evren Güçer

https://doi.org/10.24010/soid.1287117

Öz

Turist rehberleri, turist ile bire bir etkileşim içerisinde olmaları ve ülke tanıtımına, imajına doğrudan etkide bulunmaları nedeniyle turizm sektörünün en önemli çalışanlarından biridir. Turist rehberlerinin mesleklerini en iyi şekilde yerine getirebilmeleri için yüksek motivasyonla çalışmaları şarttır. Dolayısıyla onları motive eden ihtiyaçların tespit edilmesi ve söz konusu ihtiyaçlara etki eden unsurların belirlenmesi önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, eylemli turist rehberlerinin boş zamanlarında katıldıkları rekreatif etkinliklerden elde ettikleri rekreasyonel faydanın tespit edilmesi ve elde edilen rekreasyonel fayda algılarının, iş yaşamlarında motivasyonlarına etki eden unsurlardan olan başarma ihtiyacı düzeylerine etkisinin belirlenmesidir. Yararlanılan araştırma verileri, Türkiye’deki 554 eylemli turist rehberinden anket yöntemi vasıtasıyla toplanmıştır. Araştırma sonucunda eylemli turist rehberlerinin rekreasyonel fayda algılarının başarma ihtiyacı düzeylerine pozitif yönlü anlamlı bir etkisi olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

rekreasyon, rekreasyonel fayda, motivasyon, başarma ihtiyacı teorisi, turist rehberi

Etik Beyan

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, 24.03.2021 tarih ve 03 sayılı toplantı, Sayı: E-11054618302.08.01-16449

Perception of Recreational Benefit and Human Motivational Theory: A Study on Tourist Guides

Öz

Since tourist guides have a direct consequence on the promotion and perception of the country as well as working alongside closely with tourists, they are among the most important employees in the tourism industry. They should be highly motivated to perform their duties fully. Therefore, it is essential to ascertain the needs and how to motivate them and also determine the elements that have impact on their needs. This study focuses on the benefits gained by active tourist guides from taking part in recreational activities and to establish the effect of these recreational benefit perceptions on the level of requirement for success which is a factor affecting their motivation in their working lives. The research data were obtained from 554 active tourist guides in Türkiye through the survey method. Consequently, the study concluded that the recreational benefit perceptions of active tourist guides have a positive and important impact on the level of requirement for success.

Anahtar Kelimeler

Recreation, recreational benefit, motivation, human motivational theory, tourist guide

Kaynakça

• Ak, M. O. (2020). Yaş Kuşaklarının Rekreasyon Etkinliklerine Bakışı, Ankara: Nobel.
• Akgül, B. M., Ertüzün, E. ve Karaküçük, S. (2018). “Leisure Benefit Scale: A Study of Validity and Reliability”, Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 23 (1), ss. 25-34.
• Akyüz, H. (2020). “Rekreasyon Bölümü Öğrencilerinin Rekreasyon Fayda ve Yaşam Doyum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Turkish Studies – Social, 15 (5), ss. 2323-2336.
• Altman, S., Valenzi, E. ve Hodgetts, R. M. (1985). Organizational Behavior: Theory and Practice, USA: Academic Press, Inc.
• Altunöz, Ö. ve Kavlak, H. T. (2021). “Rekreasyon ve Rekreasyon ile İlişkili Kavramlar”, İçinde S. Meriç (Editör), Rekreasyon Sosyolojisi, ss. 1-20, Ankara: Nobel.
• Ardahan, F. ve Yerlisu Lapa, T. (2011). “Açık Alan Rekreasyonu: Bisiklet Kullanıcıları ve Yürüyüşçülerin Doğa Sporu Yapma Nedenleri ve Elde Ettikleri Faydalar”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8 (1), ss. 1327-1341.
• Ardahan, F., Turgut, T. ve Kaplan Kalkan, A. (2016). “Serbest Zaman ve Rekreasyon”, İçinde F. Ardahan (Editör), Her Yönüyle Rekreasyon, ss. 1-118, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Arslan, S. (2013). (Yetişkin Eğitimi Bakış Açısıyla) Serbest Zaman-Rekreasyon ve Serbest Zaman Eğitimi, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Atasoy, B. ve Türkay, O. (2022). “Rekreasyonel Davranış”, İçinde B. Eryılmaz (Editör), Rekreasyon Kavram ve Uygulamalar, ss. 22-44, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Bahar, O. ve Kozak, M. (2012). Turizm ve Rekabet, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Barutçugil, İ. (2004). Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi, İstanbul: Kariyer Yayınları.
• Bayhan, İ. ve Saldamlı, A. (2022). “Turist Rehberlerinin Covid-19 Sürecindeki Tükenmişlik Düzeylerinin İşten Ayrılma Niyetlerine Etkisi”, Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (3), ss. 1142-1154.
• Beltekin, E. (2019). Lider-Üye Etkileşim Algısı ve Bireysel Performans: İşe Yönelik Motivasyonun Aracılık Rolü, Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Broadhurst, R. (2001). Managing Environment for Leisure and Recreation, USA: Routledge.
• Butler, G. D. (1940). Introduction to Community Recreation, USA: McGraw-Hill Book Company.
• Can, H. (1985). Başarı Güdüsü ve Yönetsel Başarı, Ankara: Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları No 12.
• Can, H., Aşan Azizoğlu, Ö. ve Miski Aydın, E. (2011). Organizasyon ve Yönetim, 8. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Ceylan, U. (2021). “Turist Rehberlerinin Mesleki Motivasyonlarına Tur Üyelerinin Yanlış Davranışlarının Etkisi”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (1), ss. 39-49.
• Çetinkaya, Ö. ve İstanbullu Dinçer, F. (2021). “Covid-19 Sürecinde Turist Rehberlerinin Çalışma Motivasyonları ve Yaşam Doyumlarının Analizi”, Turist Rehberliği Dergisi, 4 (1), ss. 19-32.
• Çokal, Z. ve Yılmaz, İ. (2020). “Turist Rehberinin Performansının Destinasyon İmajına Etkisinde Etik Davranışların Rolü”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 15 (2), ss. 493-518.
• Çoruh, Y. (2013), Üniversite Öğrencilerinin Rekreasyonel Eğilimleri ve Rekreasyonel Etkinliklere Katılımına Engel Olan Faktörler (Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Örneği), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demirel İli, N., Çokal, Z. ve Keskin, B. (2022). “The Effect of the Pandemic on the Performance of Tourist Guides and the Practice of Their Professions: A Qualitative Study in the Cappadocia Region”, Journal of Social Sciences of Mus Alparslan University, 10 (1), ss. 57-70.
• Dirlik, R. ve Köroğlu, Ö. (2021). “Açık Alan Rekreasyon Faaliyetlerinin Yaşam Doyumuna Etkisi”, Journal of Recreation and Tourism Research, 8 (1), ss. 48-72.
• Durmuş, B., Yurtkoru, E. S. ve Çinko, M. (2016). Sosyal Bilimlerde SPSS’le Veri Analizi, 6. Baskı, İstanbul: Beta.
• Düzgün, E. ve Kurt, A. (2020). “Covid-19 (Koronavirüs) Salgınının Turist Rehberleri Üzerindeki Etkileri: Ankara Turist Rehberleri Odası Örneği”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (23), ss. 18-38.
• Erkol, G. (2015). Mobbing ve Motivasyon Arasındaki İlişki: Turist Rehberleri Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Erkol Bayram, G. (2017). “Motivasyonun Demografik ve Mesleki Özelliklere Göre Farklılaşması: Turist Rehberleri Üzerine Bir Araştırma”, Journal of Yasar University, 12 (48), ss. 257-271.
• Erkol Bayram, G. (2019). “Turist Rehberlerinde Duygusal Zekâ, Motivasyon, Performans İlişkisi”, Turizm Akademik Dergisi, 6 (2), ss. 43-59.
• Ertüzün, E., Hadi, G. ve Fidan, E. (2020). “Spor Merkezine Üye Bireylerin Rekreasyon Fayda Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi”, Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 11 (3), ss. 221-230.
• Eskiler, E., Yıldız, Y. ve Ayhan, C. (2019). “The Effect of Leisure Benefits on Leisure Satisfaction: Extreme Sports”, Turkish Journal of Sport and Exercise, 21 (1), ss. 16-20.
• Genç, N. (2007). Yönetim ve Organizasyon: Çağdaş Sistemler ve Yaklaşımlar, 3. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gibson, J. L., Ivancevich, J. M., Donnelly, J. H. (Jr) ve Konopaske, R. (2012). Organizations, Behavior, Structure, Processes, Fourteenth Edition, United States: McGraw-Hill Companies.
• Günay Aktaş, S. (2016). “Serbest Zaman, Seyahat ve Turizm”, İçinde S. Günay Aktaş (Editör), Turizm Coğrafyası, ss. 2-36, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Güneş, S. G. (2021). “Boş Zaman, Rekreasyon ve Turizm: Kavramsal Çerçeve”, İçinde S. G. Güneş ve F. Varol (Editörler), Rekreasyon (Disiplinlerarası Yaklaşım ve Örnek Olaylar), ss. 1-30, Ankara: Nobel Yayın.
• Güzel, F. Ö. ve Köroğlu, Ö. (2015). “Turist Rehberlerinin Mesleklerine Yönelik Pozitif ve Negatif Yönlü Algılarının İçerik Analizi Yöntemi ile Belirlenmesi”, C.U. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16 (1), ss. 155-174.
• Güzel, F. Ö., Türker, A. ve Şahin, İ. (2014). “Profesyonel Turist Rehberlerinin Algıladıkları Mesleki Engelleri Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Gazi Üniversite Turizm Fakültesi Dergisi, 2, ss. 173-190.
• Hacıoğlu, N., Kılıç, A. ve Kılıç, S. N. (2018). “Turist Rehberlerinin Motivasyonunu Etkileyen Kişisel Özellikler ve Mesleğin Yapısal İş Özellikleri”, İçinde N. Hacıoğlu, C. Avcıkurt, A. Kılıç ve H. Ulusoy Yıldırım (Editörler), Turist Rehberliği Üzerine Güncel Araştırmalar, ss. 550-569, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ivancevich, J. M., Konopaske, R. ve Matteson, M. T. (2014). Organizational Behavior & Management, Tenth Edition, New York: McGraw-Hill.
• Kaplan, A. ve Ardahan, F. (2013). “Doğa Sporları Yapan Bireylerin Profilleri, Doğa Sporu Yapma Nedenleri ve Elde Ettikleri Faydalar: Antalya Örneği”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (8), ss. 93-113.
• Karaküçük, S. (2008). Rekreasyon, Boş Zamanları Değerlendirme, 6. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Karaküçük, S., Ayyıldız Durhan, T., Akgül, B. M., Aksın, K. ve Özdemir, A. S. (2019). “Oryantiring Sporcularında Ekosentrik, Antroposentrik, Antipatik Yaklaşımların Rekreasyon Fayda ile İlişkisi”, Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39 (3), ss. 1263-1288.
• Koçel, T. (2013). İşletme Yöneticiliği, 14. Baskı, İstanbul: Beta.
• Korkutata, A. (2022). “Rekreasyon ve Motivasyon”, İçinde A. Korkutata ve E. Ö. Güven (Editörler), Motivasyon İletişim Sağlık Boyutlarıyla Rekreasyon, ss. 41-55, İstanbul: Efe Akademi Yayınları
• Köroğlu, Ö. (2010). “Turist Rehberlerinin Motivasyonlarına Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi (SOID), 7 (4), ss. 19-32.
• Köroğlu, Ö. (2011). İş Doyumu ve Motivasyon Düzeylerini Etkileyen Faktörlerin Performansla İlişkisi: Turist Rehberleri Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Köroğlu, Ö. ve Avcıkurt, C. (2014). “Turist Rehberlerinin Motivasyonu ile Performansı Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, ss. 45-60.
• Köz, S. ve Tanrısever, G. (2022). “Turist Rehberlerinin Akademiye Geçme Motivasyonları ve İş Doyumları”, Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 6 (2), ss. 407-421.
• Lankford, S. V., Kowalski, C., Grybovich, O., Schuarte, G. ve Neal, L. L. (2007). “An Examination of the Benefits of Leisure and Recreation Opportunities to Residents of a Remote and Isolated Community: A Study of the Northwest Territories of Canada”, Journal of Research, 182, ss. 19-23.
• Li, C.-L. ve Wang, C.-Y. (2012). “The Factors Affecting Life Satisfaction: Recreation Benefits and Quality of Life Perspectives”, Sports & Exercise Research, 14 (4), ss. 407-418.
• Meyer, H. D., Brightbill, C. K. ve Sessoms, H. D. (1969). Community Recreation, A Guide to Its Organization, Fourth Edition, USA: Prentice-Hall.
• Mullins, L. J. (2007). Management and Organisational Behaviour, Eighth Edition, UK: Prentice Hall.
• Özkan, Ç. ve Yeşildağ, B. (2021). “Covid-19 Salgınının Turist Rehberliği Mesleği Üzerine Etkileri: Çanakkale Rehberler Odası Örneği”, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5 (3), ss. 1603-1615.
• Özmutaf, N. M. (2019). Çağdaş Yönetici Nitelikleri ve Yönetsel Konular, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ural, A. ve Kılıç, İ. (2013). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi, 4. Baskı, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Üstün, Ü. D. ve Aktaş Üstün, N. (2020). “Üniversite Öğrencilerinin Rekreasyonel Etkinliklerin Faydaları Hakkındaki Farkındalıklarının İncelenmesi”, Sportif Bakış: Spor ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 7 (SI1), ss. 38-48.
• Polat, T. (2001). Seyahat İşletmelerinde, Profesyonel Turist Rehberliği, Rehberlik Mesleğinin Sorunları ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir Alan Araştırması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Prakash, M., Chowdhary, N. ve Kumar, S. (2010). “Becoming a Tour Guide: Analyzing the Motivations”, Revista de turism, (9), ss. 5-13.
• Russell, R. V. ve Jamieson, L. M. (2008). Leisure Program Planning and Delivery, USA: Human Kinetics.
• Sağcan, M. (1986). Rekreasyon ve Turizm, İzmir: Cumhuriyet Basımevi.
• Schermerhorn, J. R. (Jr.) ve Bachrach, D. G. (2016). Exploring Management, Fifth Edition, United States of America: John Wiley & Sons, Inc.
• Semerci, A. S. (2005). İş Motivasyonu ve Sonuçları: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nda Bir Uygulama, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Sevil, T. (2013). “Boş Zaman ve Rekreasyon: Kavram ve Özellikler”, İçinde S. Kocaekşi (Editör), Boş Zaman ve Rekreasyon Yönetimi, 2. Baskı, ss. 2-25, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Sökmen, A. (2013). Örgütsel Davranış, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Şenel, G. (2011). Stres Faktörlerinin İş Motivasyonuna Etkisi: Turist Rehberleri Üzerine Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Şimşek, M. Ş., Çelik, A. ve Akgemci, T. (2014). Davranış Bilimleri, Konya: Eğitim Yayınevi.
• Tekin, A., Tekin, G. ve Çalışır, M. (2017). “Rekreasyonel Spor”, İçinde S. Karaküçük, S. Kaya ve B. M. Akgül (Editörler), Rekreasyon Bilimi 2, ss. 3-37, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Torkildsen, G. (1994). Leisure Management A to Z, London: Longman.
• Tosun, C. ve Temizkan, R. (2004, 15-16 Nisan). Türkiye’nin Dış Tanıtım ve Ülke İmajında Turist Rehberlerinin Rolü, ss. 345-365, I. Balıkesir Ulusal Turizm Kongresi, Balıkesir.
• Tozkoparan, G. (2012). “Motivasyon ve Motivasyon Teorileri, Motivasyonda Süreç Kuramları”, İçinde C. Serinkan (Editör), Liderlik ve Motivasyon Geleneksel ve Güncel Yaklaşımlar, ss. 105-132, Ankara: Nobel.
• TUREB (2021). “Rehber İstatistikleri”, https://www.tureb.org.tr/tr/RehberIstatistik/ (09.04.2021).
• Yayla, Ö. ve Güven, Y. (2019). “Rekreasyon ve Ekoloji”, İçinde Ö. Yayla ve E. Karaçar (Editörler), Rekreasyon Yönetimi (Güncel Animasyon Uygulamaları), ss. 27-56, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yıldız, S. M. (2017). Örgütsel Davranış: Seçme Konular, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yorulmazer, S., Yorulmazer, G. ve Kasalak, M. A. (2020). “Rekreasyon ve Temalı Parklar”, İçinde Y. Yağmur ve Ü. Gaberli (Editörler), Rekreasyon: Tarihsel Gelişim, Teoriler, Farklı Alanlarla İlişkiler ve Güncel Gelişmeler, ss. 37-63, Ankara: Nobel.