Reklamlarda Dijital Nekromansi: Ölmüş Ünlü Kişilerin Reklamlarda Kullanımına Yönelik Kavramsal Bir Yaklaşım

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 26 - 41, 30.12.2022

Gizem Tokmak Danışman

Öz

Ünlü kişiler sadece yaşadıkları dönemde değil, ölümlerinden sonra da reklamlarda mesaj kaynağı olarak yer alabilmekte ve ürün tanıtımı yapabilmektedirler. Ünlü kişilerin öldükten sonra dahi kitleleri etkilemelerini ve kariyerlerine devam etmelerini sağlayan uygulamalar dijital nekromansi olarak isimlendirilebilmektedir. Dijital nekromansi uygulamaları ile ünlü kişiler, reklam ve/veya film gibi kitle iletişim araçlarında dijital olarak yeniden hayat bularak reklam portföylerini genişletebilmekte, filmlerde hiç ölmemişçesine karakterlere “hayat” verebilmektedir. Dolayısıyla dijital nekromansi aracılığıyla ölüm, bazı ünlü kişiler için bir son olmaktan çıkabilmektedir. Yerli literatürde dijital nekromansinin kavramsal açıdan ele alınıp tartışıldığı ve/veya dijital nekromansi içerikli reklamların etkinliğinin sorgulandığı herhangi bir çalışmanın yapılmamış olduğu görülmektedir. Literatürdeki bu boşluktan yola çıkılarak çalışmada dijital nekromansi ve buna ilişkin kavramlar açıklanmış, pazarlama teorileri içindeki yeri sorgulanmış ve yerli literatürde konuya ilişkin çalışma yapmak isteyeceklere pratik fayda sağlaması açısından Türkçe bir terim önerisiyle birlikte sonuç kısmında araştırma önerilerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dijital Nekromansi, Ölmüş Ünlü Kişi, Reklam

Kaynakça

• Bassett, D. (2019). You Only Live Twice: A Constructivist Grounded Theory Study of The Creation and Inheritance of Digital Afterlives. Yayımlanmamış doktora tezi, Warwick Üniversitesi.
• Bassett, D. (2015). Who Wants to Live Forever? Living, Dying and Grieving In Our Digital Society. Social Sciences. 4, 1127-1139. Bloomberg News Service (8 Temmuz 1997). Ad Strategies Seeking to Raise The Dead. Erişim 12 Haziran 2022, http://articles.latimes.com/1997/jul/08/business/fi-10596
• Bode, L. (2006). From Shadow Citizens to Teflon Stars: Reception of The Transfiguring Effects of New Moving Image Technologies. Animation. 1(2), 173–189.
• Davidson, J. (2 Ağustos 2013). Digital Necromancy: Advertising With Reanimated Celebrities. Erişim 24 Haziran 2022, http://business.time.com/2013/08/02/digital-necromancy-advertising-with-reanimated-celebrities/
• D’Rozario, D. ve Yang, G. (2019). The History and Evaluation of The Market For ‘Delebs’ (Dead Celebrities). Atlantic Marketing Journal, 8 (1).
• D’Rozario, D. (2016). Dead Celebrity (Deleb) Use in Marketing: An Initial Theoretical Exposition. Psychology & Marketing, 33(7), 486-504.
• Doyle, A. (2000). Sound Effects. Computer Graphics World, 23(4), 22-28.
• Ellis-Petersen, H. (31 Mart 2015). Robin Williams Went Above and Beyond to Stop His Image Being Used. Erişim 28.06.2022, http://www.theguardian.com/film/2015/mar/31/ robin-williams- restricted-use-image-despite-existing-us-laws
• Erdoğan, B. Z. (1999). Celebrity Endorsement: A Literature Review. Journal of Marketing Management, 15(4), 291-314.
• Fleeman, M. (24 Mayıs 2007). Dr. Martens Shoes Apologizes for Kurt Cobain Ad. Erişim 25 Haziran 2022, http://people.com/celebrity/dr-martens-shoes-apologizes-for-kurt-cobain-ad/
• Friedman, W. (2005). Selling From the Grave. TelevisionWeek, 24(20), 12.
• Garfield, B. (2007). Better Off Dead: Orville Resurrection A Bad Move. Advertising Age, 78(4), 25.
• Gilden, A. (2022). Endorsing After Death. William & Marry Law Review, 63 (2021-2022), 1531-1598.
• Glaister, D. (26 Eylül 2006). Hepburn Gives Posthumous Boost to Gap. Erişim 28 Haziran 2022, http://www.theguardian.com/business/2006/sep/26/2
• Hovland, C. I., Janis, I. L. ve Kelley, H. H. (1953). Communication and Persuasion. New Haven: Yale University Press.
• Kamins, M. A. ve Gupta, K. (1994). Congruence Between Spokesperson and Product Type: A Matchup Hypothesis Perspective. Psychology and Marketing, 11(6), 569-586.
• Kamins, M. A. (1990). An Investigation Into the Match-up Hypothesis in Celebrity Advertising: When Beauty May Be Only Skin Deep. Journal of Advertising, 19(1), 4-13.
• Kania-Lundholm, M. (2019). Digital Mourning Labor: Corporate Use Of Dead Celebrities On Social Media. T. Holmberg, A. Jonnson ve F. Cham Palm, (Ed.), Death Matters: Cultural Sociology Of Mortal Life içinde (177-197). İsviçre: Palgrave Macmillan.
• Kotler, P. (1997). Marketing Management: Analysis, Planning, Implementation, and Control. Prentice Hall International.
• MacGuire, W. (1985). Attitudes and Attitude Change. G. Lindzey ve E. Aronson, (Ed.), Handbook of Social Psychology içinde (233-346). New York: Random House.
• McCracken, G. (1986). Culture and Consumption: A Theoretical Account Of The Structure and The Movement Of The Cultural Meaning Of Consumer Goods. Journal of Consumer Research. 13(1), 71-84.
• Mikulas, P. ve Wojciechowski, L. (2015). Celebrity Necromarketing: Nonliving Celebrities in Media Communication. L. Cabyova ve D. Pertanova (Ed.), Marketing Identity: Digital Life-part I. İçinde (192-207), International Scientific Conference Bildiriler Kitabı, 10-11 Kasım 2015, Smolenice, Slovak Cumhuriyeti.
• Mori, M. (1970). The Uncanny Valley: The Original Essay By Masahiro Mori. (K. F. MacDorman ve N. Kageki Çev.) IEEE Spectrum, https://web.ics.purdue.edu/~drkelly/MoriTheUncannyValley1970.pdf . Erişim 15 Haziran 2022.
• Nansen, B., Arnold, M., Gibbs, M. ve Kohn, T. (2014). The Restless Dead in The Digital Cemetery. C. M. Moreman ve A. D. Lewis, (Ed.). Digital Death: Mortality and Beyond in the Online Age içinde (111-124), Santa Barbara: ABC-CLIO, LLC.
• Penfold-Mounce, R. (30 Ekim 2015). Not Just For Halloween: Dead Celebrities Comes Back to Haunt Us All Year Round. Erişim 28 Haziran 2022, http://theconversation.com/not-just-for-halloween-dead-celebrities-come-back-to-haunt-us-all-year-round-41733
• Sherlock, A. (2013). Larger Than Life: Digital Resurrection and The Re-enchantment Of Society. The Information Society, 29(3), 164-176.
• Shimp, T. (2010). Advertising, Promotion and Supplemental Aspects Of Integrated Marketing Communication. Amerika Birleşik Devletleri: South-Western, Cengage Learning.
• Silvera, D. H. ve Austad, B. (2004). Factors Predicting The Effectiveness Of Celebrity Endorsement Advertisements. European Journal of Marketing, 38(11/12), 1509-1526.
• Sofka, C. (1997). Social Support ‘Internetworks,’ Caskets For Sale, and More: Thanatology and The Information Superhighway. Death Studies, 21(1997), 553–74.
• Tokmak Danışman, G. (2021). Pazarlamada Vampir Etkisi: Potansiyel Pazarlama Vampirleri ve Vampir Savar Stratejiler. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Tokmak, G. (2020). Reklamlarda Ünlü Kişi ve Çekici Model Kullanımının Vampir Etkisi Kapsamında Göz Takip Tekniğiyle Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi.