AŞAĞIYA DÜŞÜŞ KORKUSU VE YUKARIYA ÇIKMA UMUDU: MESLEK LİSESİ ÖĞRENCİLERİNİN ZENGİNLİK VE YOKSULLUK ALGILARI ÜZERİNE SOSYOLOJİK BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 1, 269 - 310, 27.04.2018

Çağdaş Ümit Yazgan , Nadir Suğur

https://doi.org/10.18490/sosars.419069

Cited By: 3

Öz

Türkiye’de meslek liseleri kısa sürede istihdam edilmeyi ve işgücü
piyasasında tutunmayı kolaylaştıracak beceriler kazandırması bakımından bir
sığınak olarak algılanabilse de çoğu zaman çok yönlü sosyal ve ekonomik dezavantajlarla
ilişkilendirilebilmektedir. Bu çalışmada genellikle yoksullukla
ilişkilendirilen meslek lisesi öğrencilerinin, yoksulluk ve zenginliği hangi ölçütlerle
tanımladıkları ve hangi faktörlere (bireysel nedenler, yapısal nedenler, kader,
vb.) dayandırdıkları incelenmektedir. Araştırma, meslek lisesi öğrencilerinin
zenginlik ve yoksulluk şeklinde tabakalaşmış alanlara yönelik görüşlerini
değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Meslek lisesi öğrencilerinin zenginlik ve
yoksulluğa yönelik görüşlerinin neler olduğu ve bu öğrencilerin toplumsal
yaşamda tabakalaşmış farklılıklara ne tür anlamlar yükledikleri sosyolojik bir
bakış açısıyla ele alınmaktadır.

Çalışma, 2016-2017 öğretim yılında, Eskişehir İl Milli Eğitim
Müdürlüğü’ne bağlı 7 adet mesleki ve teknik Anadolu lisesinin 12. sınıfında
eğitim gören 797 öğrenciyle yürütülmüş bir alan araştırmasının anket tekniği
ile elde edilen verilerine dayanmaktadır.

Bu araştırma sonucunda, sosyoekonomik düzeyi görece düşük, çalışan
yoksul ailelerden gelen öğrencilerin, çoğunlukla kendilerinin içinde
bulundukları sosyal ve ekonomik konum ile alt gelir gruplarının içinde
bulunduğu konum arasına bir mesafe koymaya çalıştıkları, buna karşın orta gelir
gruplarının sahip olduğu zenginliği ulaşılabilir/erişilebilir bir süreç olarak
gördükleri tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Mesleki ve Teknik Ortaöğretim, Zenginlik, Yoksulluk, Sosyal Hareketlilik

Kaynakça

• Aksoy, H. H. (2013). Türkiye’de Mesleki ve Teknik Ortaöğretimin Eleştirel Bir Analizi. Mülkiye Dergisi. 37 (2): 53-74. Akşit, B., Şen, M. ve Coşkun, M. K. (2000). Modernleşme ve Eğitim: Ankara’daki Orta Öğretim Okullarındaki Öğrenci Profilleri. F. Atacan ve F. Ercan (Der.), Mübeccel Kıray için Yazılar (s. 57-76). İstanbul: Bağlam Yayınları. Aktay, Y. (2002). Eğitimde Küresel İmkânlar-Küreselleşen Dünyada Eğitimde Fırsat Eşitliği ve Özgürleşim Fırsatları Üzerine. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi. 2(1): 7-22. Aktay, Y. (2005). Türkiye’de Eğitim bir Maxwell Cini Olacak mı?. Muhafazakâr Düşünce, 3(6), 31-52. Payne, Alcock C. and Sullivan, M. (2000). Introducing Social Policy. Harlow: Pearson. Alkan, A., Çarkoğlu, A., Filiztekin, A. ve İnceoğlu, F. (2008). Türkiye Ortaöğretim Sektöründe Katma Değer Oluşumu. Proje No: SOBAG-104K092. İstanbul. Aldemir, Ş. ve Özpınar, Ö. (2004). Kapitalizm, Yoksulluk ve Sosyal Dışlama. Amme İdaresi Dergisi. 37 (2): 1-13. Arum, R. ve Shavit Y. (1995). Vocational Education and The Transition of Men and Women from School to Work. Sociology of Education. 68 (3): 187-204. Bauman, Z. (1999). Çalışma, Tüketicilik ve Yeni Yoksullar (Çev. Ü. Öktem). İstanbul: Sarmal Yayıncılık. Bauman, Z. (2001). Bireyselleşmiş Toplum. (Çev. Y. Alagon), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Beck, U. (2011). Risk Toplumu: Başka Bir Modernliğe Doğru. (Çev. B. Doğan ve K. Özdoğan). İstanbul: İthaki Yayınları. Berends, M. (1995). Educational Stratification and Students’ Social Bonding to School. British Journal of Sociology of Education. 16(3): 327-351. Bora, T. ve Erdoğan, N. (2005). Zenginlik: ‘Zengin Bir Araştırma Gündemi, ‘Yoksul’ Bir Literatür. Toplum ve Bilim (104), 3-12. Buttler, F. (2006). What Determines Subjective Poverty. An Evaluation Of The Link Between Relative Income Poverty Measures And Subjective Economic Stress Within The EU, Horizontal Europeanization, Oldenburg: DFG Research Unit, www.horizontal-europeanization.eu/downloads/pre-prints/PP_HoEu_2013-01_ buttler_subjective_poverty_0. pdf. Çelik, Ç. (2016). Eğitimde Aşılması Güç Duvarlar Örüyoruz. Saha. 4: 18-27. Çelik, Z. (2015). Ortaöğretime ve yükseköğretime geçiş sınavları kıskacında ortaöğretim sistemi. A. Gümüş (ed.) Türkiye’de eğitim politikaları içinde (s. 273-296). Ankara: İlem kitaplığı ve Nobel Yayınları. Çiğdem, A. (2016) Yoksulluk ve Dinsellik. N. Erdoğan (ed.) Yoksulluk Halleri: Türkiye’de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri İçinde (s. 203-247). İstanbul: İletişim Yayınları. Daly, M. (2015). Poverty and Welfare. M Holborn (ed.) Contemporary Sociology in. (s. 230-257) Cambridge: Polity Press. Doğan, İ. (1996). Sosyoloji: Kavramlar ve Sorunlar. İstanbul: Sistem Yayıncılık. Domanski, H. (2002). Is the East European “underclass” feminized?. Communist and Post-Communist Studies, 35(4), 383-394. EARGED (2006). Meslek Liselerinde İstihdam Özelliğini Kaybetmiş Bölümlerin Değerlendirilmesi. Ankara: MEB Yayınları. Erdoğan, N. (2016). Yok-sanma: Yoksulluk-Maduniyet ve ‘Fark Yaraları’ N. Erdoğan (Ed.). Yoksulluk Halleri, Türkiye’de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri içinde (s. 47-95). İstanbul: İletişim Yayınları. ERG. (2009). Eğitimde Eşitlik: Politika Analizi ve Öneriler. İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi. ERG. (2012). Meslek Eğitiminde Kalite İçin İşbirliği Mesleki Ve Teknik Eğitimde Güncellenmiş Durum Analizi. İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi. ERG. (2014). Türkiye Eğitim Sisteminde Eşitlik ve Akademik Başarı. İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi. ERG. (2015). Meslek liselerinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği. İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi, Çelikel Eğitim Vakfı, Friedrich-Ebert-Stiftung. Ergüder, Ü., Esmer, Y. ve Kalaycıoğlu, E. (1991). Türk Toplumunun Değerleri. No.TÜSİAD-T/91, 6145, İstanbul. Ergül, H., Gökalp, E., ve Cangöz, İ. (2012). Medya Ne Ki… Her Şey Yalan! Kent Yoksullarının Günlük Yaşamında Medya. İstanbul: İletişim Yayıncılık. Forster, A. G., Bol, T., ve van de Werfhorst, H. G. (2016). Vocational Education and Employment Over The Life Cycle. Sociological Science. 3: 473-494. Fusco, A. (2003) “On the Definition and Measurement of Poverty: The Contribution of Multidimensional Analysis”. Paper presented at 3rd Conference “On The Capability Approach: From Sustainable Development To Sustainable Freedom”, at University of Pavia, between 7-9 September 2003. Gans, H. J. (1972). The Positive Functions of Poverty. American Journal of Sociology. 78 (2): 275-289. Gür, B. S., ve Çelik, Z. (2009). Türkiye’de Millî Eğitim Sistemi: Yapısal Sorunlar ve Öneriler. (Rapor no: 1). Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. Hallinen, M. T., ve Kubitschek, W. N. (1999). Curriculum Differentiation and High School Achievement. Social Psychology of Education. 3(1-2): 41-62. Hartmann, K. (2014). Küresel Çarkın Dışında Kalanlar: Tüketim Toplumundaki Yeni Fakirlik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Hobsbawn, E. (1972) “Poverty”, International Encyclopedia of the Social Sciences, D. Sills (ed.), vol.12, MacMillan Company and the Free Press. İlhan, S. (2013). Kentsel Yoksulluğun Anlam Dünyası. Ö. Aytaç ve S. İlhan (Der.) Kentsel Yoksulluğu Yeniden Düşünmek içinde (s. 169-220). Ankara: Birleşik Kitabevi. Jæger, M. M. (2009). Equal Access But Unequal Outcomes: Cultural Capital and Educational Choice in A Meritocratic Society. Social Forces. 87(4): 1943-1971. Kelly, S. ve Price, H. (2009). Vocational Education: A Clean Slate for Disengaged Students?. Social Science Research. 38(4): 810-825. Kennedy, P. (2013). Key Themes in Social Policy. London: Routledge. Kerckhoff, A. C. (1976). The Status Attainment Process: Socialization Or Allocation?. Social Forces. 55(2): 368-381. Kulik, J. (1998). Curricular Tracks and High School Vocational Education. in A. Gamoran, & H. Himmelfarb (Eds.). The Quality of Vocational Education: Background Paper from The 1994 National Assessment of Vocational Education. Washington, DC: U.S. Department of Education. Retrieved on November 12, 2016, from http://www.ed.gov/pubs/VoEd/Chapter3/Part2.html. Mardin, Ş. (2007). Türkiye’de Din ve Siyaset: Makaleler 3 (der. M. Türköne ve T. Önder). İstanbul: İletişim Yayınları. MEB. (2010). PISA 2006 Ulusal Nihai Rapor. Ankara: MEB Yayınları. MEB (2016). Millî Eğitim İstatistikleri, Örgün Eğitim 2015/'16. Ankara: MEB Yayınları. METARGEM. (1997) Endüstri Meslek Lisesi Mezunlarını İzleme Araştırması: Türkiye Geneli. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. Neuman, S. ve Ziderman, A. (1989). Vocational Secondary Schools Can Be More Cost‐Effective Than Academic Schools: The Case Of Israel. Comparative Education. 25(2): 151-163. Özensel, E. (2004). Türk Gençliğinin Değeri: Liseli Gençlik Üzerine Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Shavit, Y. and Müller, W. (2000). Vocational Secondary Education: Where Diversion And Where Safety Net?. European Societies, 2 (1): 29-50. Sorokin, P. A. (1959). Social and Cultural Mobility. New York: Free Press. Suğur, N. Suğur, S., Çetin, O. B., Şavran, T., Akarçay, E. (2008). Hizmet Sektöründe Çalışan Yoksulların Yoksulluk Algıları Üzerine Bir Araştırma. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 10 (4): 1-29. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/isguc/issue/25499/268889. Suğur, N., Suğur, S, Gönç-Şavran, T., Çetin, O. B., Akarçay, E. (2010). Eskişehir’de Çalışan Yoksullar, Enformel İstihdam ve Yoksulluk İlişkileri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Şahin, H. ve Çiçek, Z. (2015). Yoksulların Kendi Öznel Durumları ile İlgili Farkındalıklarına Dair Bir Alan Çalışması: Denizli İli Örneği. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 8 (1): 48-74. Şen, M., Küçükural, O., Arslan, B. Z. ve Arun, O. (2005) Gençlik, AB ve Zıt Hisler: Bedenini İsterim ama Ruhunu Asla. Ankara: DipnotYayinlari. Şenses, F. (2006). Küreselleşmenin Öteki Yüzü: Yoksulluk–Kavramlar, Nedenler, Politikalar ve Temel Eğilimler. İstanbul: İletişim Yayınları. Şentürk, M. (2015). Dışarıda ve Dışında Olmak: Yoksul Gençlerin Mekânla İlişkileri. Sosyoloji Dergisi, 2, 169-203. Tatar, H. C. Ve Tatar, T. (2014). Sosyal Tabakalaşma, Hareketlilik ve Eğitim. M. Ç. Özdemir (ed.) Eğitim Sosyolojisi içinde (s. 182- 215). Ankara: Pegem Akademi. TÜİK (2014). İşgücü Maliyet ve Kazanç İstatistikleri. www.tuik.gov.tr, (E.T.14.06. 2016). TÜİK (2016). İşgücü İstatistikleri. www.tuik.gov.tr, (E.T.14.06. 2016). Van Houtte, M. (2004). Tracking Effects On School Achievement: A Quantitative Explanation in Terms of The Academic Culture of School Staff. American Journal of Education. 110 (4): 354-388. Will, J. A., & McGrath, J. H. (1995). Crime, Neighborhood Perceptions, And The Underclass: The Relationship Between Fear Of Crime And Class Position. Journal of Criminal Justice. 23(2), 163-176. Wilson, W. J. (1991). Another Look At The Truly Disadvantaged. Political Science Quarterly. 106(4), 639-656. WEB1: http://www.kamusen.org.tr (E.T. 14.03.2017) WEB2: http://www.memursen.org.tr (E. T. 14.03.2017) WEB3: http://www.turkis.org.tr (E. T. 14.03.2017)