TOPLUMSAL VE SİYASAL BİR İLİŞKİ TİPİ OLARAK KAYIRMACILIK VE BAZI YENİ KAVRAMSALLAŞTIRMALAR

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 3, 64 - 97, 24.10.2021

Mesut Özel

https://doi.org/10.18490/sosars.1014214

Cited By: 1

Öz

Toplumsal bir ilişki sistemi olarak kayırmacılık, ilişkiye kaynaklık eden temalara göre farklı kavramlarla adlandırılabilmektedir. Gerek kaynakların gerekse ilişkiye kaynaklık eden temellerin çeşitliliğinden hareketle ortaya çıkan bu kavramlar konusunda literatürde kavramsal kaotik bir durum olduğu görülmektedir. Konunun ve kavramların daha netleştirilip çerçevelendirilmesi adına bu çalışmada, öncelikle konuya ilişkin kavramların belirginleştirilmesi ve sonrasında literatürde yer almayan sahadaki yeni kayırmacı ilişki tiplerinin kavramsallaştırılmasına çalışılmıştır. Bu çerçevede bu çalışmada 2019 yılı içerisinde kamu istihdamında güvenlik soruşturması, mülakat gibi yasal düzenlemeler dolayısıyla kayırmacı ilişkilere imkân veren kadrolara (kaymakam, hâkim/savcı, denetmen gibi) atanmalar üzerinden bu tür ilişkilerin incelendiği bir nitel sosyolojik çalışmadan elde edilen, sahaya ve literatüre ilişkin verilerden faydalanılmıştır. Bu bağlamda saha ve literatür araştırmasından hareketle; makro düzey bir etno-dinsel ayrımcılığa işaret eden yapısal kayırmacılık, yeni pozisyonlar açabilmek için var olan pozisyonları işgal edenlerin tasfiyesini içeren dışlayıcı/uç kayırmacılık ve yasalar aracılığıyla işleyen bir tür olarak radikal kayırmacılık şeklinde yeni kavramsallaştırmalara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyaset sosyolojisi, klientalizm, yapısal kayırmacılık, dışlayıcı/uç kayırmacılık, radikal kayırmacılık.

Kaynakça

• Aktan, C.C. (1992). Politik Yozlaşma ve Kleptokrasi: 1980-1990 Türkiye Deneyimi. İstanbul: Afa.
• Aktan, C.C. ve O.K. Acar, (Ed.) (2021). Kamu Yönetiminde Kayırmacılık. İzmir: SOBİAD Hukuk ve İktisat Araştırmaları Yayınları.
• Aközer, M. (2003). Kamuoyu Gözüyle Kamu da Yolsuzluk. Görüş Dergisi, 12, 14–23.
• Andvig, J., C., Fjeldstad, O., H., Amundsen, I., Sissener, T. ve Soreide, T. (2001). Corruption A Review of Contemporary Research. Norway: Chr. Michelsen Institute.
• Arendt, H. (2016). Kötülüğün Sıradanlığı. Ö. Çelik (Çev.). İstanbul: Metis.
• Ateş D.S. (2009). Türkiye’de Aşiret ve Siyaset İlişkisi: Metinan Aşireti Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aytaç, Ö. (2010). Bürokratik Kayırmacılık: Enformel Bağlayıcılıkların Yönetim ilişkilerine Etkisi. Ö. Aytaç (Ed.), Yönetim ve Örgüt Açısından Kayırmacılık (s. 85–109) içinde. İstanbul: Beta.
• Bellow, A. (2003). In Praise Of Nepotism: A Natural History. Garden City. NY: Doubleday.
• Berkman, Ü. (1983). Azgelişmiş Ülkelerde Kamu Yönetiminde Yolsuzluk ve Rüşvet. Ankara: TODAİE.
• Berkman, Ü. (2009). Gelişmekte Olan Ülkelerde Yolsuzluk ve Rüşvet. Ankara: TODAİE.
• Berkman, Ü. (2010). Yolsuzlukla Mücadelede Yeni Strateji Arayışı: Devlet Merkezli Yaklaşımdan Toplum ve Paydaş Merkezli Stratejiye Yöneliş. İş Ahlakı Dergisi, 3(6), 81–93.
• Brigandt, I. (2001). The Homeopathy of Kin Selection: An Evaluation of van den Berghe’s Sociobiological Approach to Ethnic Nepotism. Politics and the Life Sciences, 20(2), 203–215.
• Brinkerhoff, D.W. ve Arthur A. Goldsmith (2002). Clientelism, Patrimonialism and Democratic Governance: An Overview and Framework for Assessment and Programming. Maryland: U.S. Agency for International Development Office of Democracy and Government.
• Çınar, K. (2016). A comparative analysis of clientelism in Greece, Spain, and Turkey: The rural–urban divide. Contemporary Politics, 22(1), 77–94.
• Dağlı, T. ve Aycan, Z. (2010). Kurumlarda Kayırmacılık ve İnsan Kaynakları. Ö. Aytaç (Ed.), Yönetim ve Örgüt Açısından Kayırmacılık (s. 167–178) içinde. İstanbul: Beta.
• Dale, R. (29 September 1998). Crisis Stills Apologists for Corruption. NYT.
• David-Barrett, E. ve Fazekas, M. (2020). Grand corruption and government change: an analysis of partisan favoritism in public procurement. European Journal on Criminal Policy and Research, 26 (3), 411–430.
• Doğan, S. (2016). Mahalledeki AKP, Parti İşleyişi, Mobilizasyonu ve Siyasal Yabancılaşma. Ankara: İletişim.
• Eisenstadt, S.N. ve Roniger, L. (1984). Patrons, Clients and Friends. İnterpersonal Relationsand the Structure of Trust in Society. Cambridge: Cambridge Universty Press.
• Erdem, B. ve Karataş, A. (2015). The Effects Of Cronyism On Job Satisfaction And Intention To Quit The Job In Hotel Enterprises: The Case Of Three, Four And Fıve Star Hotels In Muğla, Turkey. Manas Journal of Social Studies, 4(1), 55–74.
• Gazeteci Barış Terkoğlu: Devletin çok önemli kurumlarında Kartal İmam Hatip ağırlığı var (2020, 18 Aralık). https://t24.com.tr/video/gazeteci-baris-terkoglu-devletin-cok-onemli-kurumlarinda-kartal-anadolu-imam-hatip-agirligi-var,34801 adresinden edinilmiştir.
• Gürakar, E.Ç. (2018). Kayırma Ekonomisi. İstanbul: İletişim.
• Habermas, J. (2002). Öteki Olmak, Öteki ile Yaşamak, Siyaset Kuramı Yazıları. İ. Aka (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi.
• Huntington, S.P. (1965). Siyasal Gelişme ve Siyasal Bozulma. E. Özbudun (Çev.), AÜHF Dergisi, 22(23), 55–107.
• Kaufman, R.R. (1974). The Patron-Client Concept and Macro-Politics: Prospects and Problems. Comparative Studies in Society and History, 16(4), 284–308.
• Keleş, H.N., Özkan, T.K. ve Bezirci, M. (2011). A Study On The Effects Of Nepotism, Favoritism And Cronyism On Organizational Trust In The Auditing Process In Family Businesses In Turkey. International Business & Economics Research, 10(9), 9–16.
• Khatari, N. ve Tsang, E.V.K. (2003). Antecedents and Consequences of Cronyism in Organizations. Journal of Business Ethics, 43(4), 289–303.
• Kim, K. (2007). Favoritism and Reverse Discrimination. European Economic Review, 5(1), 101–123.
• Kitschelt, H. (2000). Linkages between Citizens and Politicians in Democratic Polities. Comparative Political Studies, 33(6–7), 845–879.
• Loewe, M., Blume, J., Schönleber, V., Seibert, S., Speer, J. ve Voss, C. (2007). The Impact of Favouritism on the Business Climate: A Study on Wasta in Jordan. SSRN Electronic Journal, 10.2139/ssrn.2218821.
• Luo, Y. (1997). Guanxi: Principles, philosophies, and implications. Human Systems Management, 16(1), 43–51.
• Maghrabi, A.S. ve Raggad, B.G. (1998). Assessing the perceptions of human resource managers toward nepotism: A cross‐cultural study. International Journal of Manpower, 19(8), 554–570.
• Makam sahibi olmak için ya İmam-Hatipli ya da Trabzonlu olacaksın (18 Aralık 2019). https://www.memurlar.net/haber/873915/makam-sahibi-olmak-icin-ya-imam-hatipli-ya-da-trabzonlu-olacaksin.html adresinden edinilimiştir.
• Mardin, Ş. (2006). Türkiye’de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim.
• Mungiu-Pippidi, A., Acar, M., Dávid-Barrett, E., Dimulescu, V., Doroftei, M., Emek, U. ve Yalamov, T. (2015). Government Favouritism in Europe: The Anticorruption Report, volume 3 (Mungiu-Pippidi A., Ed.). Opladen; Berlin; Toronto: Verlag Barbara Budrich.
• Oktay, C. (1997). Siyasal Sistem ve Bürokrasi, Yükselen İstemler Karşısında Türk Siyasal Sistemi ve Kamu Bürokrasisi. İstanbul: Der.
• Oxford Learners Dictionaries. (2021). Cronyism. https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/cronyism?q=cronyism adresinden edinilmiştir.
• Oxford Learners Dictionaries. (2021). Nepotism. https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/nepotism?q=nepotism, adresinden edinilmiştir.
• Oxford Learners Dictionaries. (2021). Spoils. https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/the-spoils-system?q=the+spoils+system adresinden edinilmiştir.
• Oxford Learners Dictionaries. (2021). Tribalism. https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/tribalism?q=tribalism adresinden edinilmiştir.
• Oxford Learners Dictonaries. (2021). Tribe. https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/tribe?q=tribe adresinden edinilmiştir.
• Özkanan, A. ve Erdem, R. (2014). Yönetimde Kayırmacı Uygulamalar: Kavramsal Bir Çerçeve. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 179–206.
• Özkanan, A. ve Erdem, R. (2015). Yönetimde Kayırmacı Uygulamalar Üzerine Nitel Bir Çalışma. MAKÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(4), 7–28.
• Özler, N., D., E. ve Büyükarslan, B., A. (2011). The Overall Outlook Of Favorıtısm In Organizations: A Literature Review. Internaiıonal Journal of Business and Management Studies, 3(1), 275–285.
• Pelit, E., Dinçer, F.İ. ve Kılıç, İ. (2015). The Effect of Nepotism on Organizational Silence, Alienation and Commitment: A Study on Hotel Employees in Turkey. Journal of Management Research, 7(4), 82–110.
• Platon, (2005). Devlet. C. Saraçoğlu ve V. Atayman (Çev.). Bordo Siyah: İstanbul.
• Roniger, L. (1983). Modern patron-client relations and historical clientelism. Some clues from ancient Republican Rome. European Journal of Sociology, 24, 63–95.
• Sargın, A. (2001). Against Its Modernist Grounds: Rethinking Clientelism, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent University, Department of Political Science and Public Administration.
• Sayari, S. (1977). Political Patronage in Turkey. E. Gellner and J. Waterbury (Ed.), Patrons and Clients in Mediterranean Societies içinde (s. 103–113). London: Duckworth.
• Sayarı, S. (2011). Clientelism and Patronage in Turkish Politics and Society. Toprak, B. and Birtek, F. (Ed.), Essays in Honor of Şerif Mardin: The Post-Modern Abyss and the New Politics of Islam: Assabiyah Revisited içinde (s. 81–94). İstanbul: Bilgi University.
• Scott, C. J. (1972). Patron-Client Politics and Political Change in Southeast Asia. The American Political Science Review, 66(1), 91–113.
• Solak, S.G. (2014). Mekân Kimlik Etkileşimi ve Kentsel Mekândaki Tezahürleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Stokes, S. C. (2009). Political Clientelism. Boix, C. ve Stokes, S. C. (Ed.), The Oxford Handbook of Comparative Politics içinde (s. 604–627). New York: Oxford University Press.
• Stokes, S. C., Dunning, T., Nazareno, M., ve Brusco, V. (2013). Brokers, Voters, and Clientelism: The Puzzle of Distributive Politics. Cambridge: Cambridge University Press.
• TEPAV. (2006). Yolsuzlukla Mücadele, TBMM Raporu: Bir Olgu Olarak Yolsuzluk: Nedenler, Etkiler ve Çözüm Önerileri. Ankara: Matsa.
• Theobald, R. (1983). The Decline Of Patron-Client Relations İn Developed Societies. European Journal of Sociology, 24(1), 136–147.
• Toker, Ç. (2019). Kamu İhalelerinde Olağan İşler. İstanbul: Tekin.
• Transparency International (2000). The TI Source Book, Berlin: Transparency International (TI).
• Ture. K. ve Hamilton, C.V. (1967). Black Power, The Politics of Liberation in America. New York: A Division of Random House.
• Ünlü, B. (2018). Türklük Sözleşmesi, Oluşumu, İşleyişi ve Krizi. Ankara: Dipnot.
• Weber, M. (1922). Economy and Society. G. Roth and C. Wittich (Ed.), New York: Bedminster Press.
• YÖK’ten yeni atanan Rektörlere uyarı, (4 Temmuz 2019). https://www.aa.com.tr/tr/egitim/yokten-yeni-atanan-rektorlere-uyari/1523233 adresinden edinilmiştir.