ABDULLAH NÂZİK’İN BURSA ŞEHRENGİZLERİ

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 33, 339 - 357, 31.07.2017

Abdülkerim Gülhan

https://doi.org/10.21550/sosbilder.298457

Öz

Şehrengizler, bir şehrin tabii güzelliklerini ve
güzellerini; çoğunlukla da şehre hayat veren, o şehirde sevilip sayılan güzel
insanları konu edinen eserlerdir. Şehrengizler, klasik edebiyatımızın toplumsal
bağını göstermesi yönünden de ayrıca önem arz etmektedir. Bu türün Türk
edebiyatında bilinen altmıştan fazla örneğine her gün yenileri eklenmektedir.
17. yüzyılda yaşamış, Bursa başta olmak üzere birçok yerde müderrislik, kadılık
gibi görevler yapmış ve bir Bursa sevdalısı olan Nazik’in şehrengizi de
bunlardan birisidir. Bursa, hakkında birden çok şehrengiz yazılan önemli
şehirlerimiz arasındadır. Nazik’in Divanı içinde yer alan beş bendlik terkib-i
bend şeklindeki şiiri, Bursa’nın tabii güzelliklerini ve isim vermeden
güzellerini konu edinen bir Bursa Şehrengizidir. Ayrıca bir gazel ve bir nazm
da Bursa’yı konu edinen küçük birer şehrengiz sayılabilir. Bu makalede söz
konusu şiirler şairi, şekil ve içerikleriyle tanıtılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nazik, Şehrengiz, Bursa, Klasik edebiyat

Abdullah Nazik’s Bursa Şehrengizs

Öz

Şehrengizs, are the literary works which treats of
natural beauties and bonnies of a city; mainly the beloved  people who are favourable and respected  in that area and vivifying that
aforementioned place. Furthermore, in terms of indicating the social tie of our
classical literature, şehrengizs have importance.  Every day the new ones are incorporated
into  more than  sixty known samples of this genre in Turkish
literature. Living in 17th century, Nazik, whose  şehrengiz is also one of them, is  the one 
who was a passionate  person of
Bursa, who served in  many various
positions  such as as mudarris and kadi
foremost in Bursa and many other cities. Bursa is among the important cities
about which more than one şehrengiz were accommodated. The poem, in the pattern
of five bend terkib-i bend,which is placed in the Divan of Nazik, is a Bursa
Şehrengiz, which treats of the natural beauties of Bursa and its bonnies
without delivering any names. Moreover, a gazel and a nazm, one each, which
treat of Bursa may be considered  as a
petty şehrengiz. In this article, the poet of aforementioned poems has been
endeavoured to introduce along with patterns and contents. 

Anahtar Kelimeler

Nazik, Şehrengiz, Bursa, Classical literature

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1988). “Şehrengizler Üzerine Düşünceler ve Beliğ’in Bursa Şehrengizi”. Türk Kültürü Araştırmaları (Prof. Dr. Şerif Baştav’a Armağan), s. 129-167.
• Akkuş, Metin (1987). Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Bursa Şehrengizleri, Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Akkuş, Metin (1993). “Türk Edebiyatında Bursa Şehrengizleri I, İshak Çelebi’nin Bursa Şehrengizi”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 1, s. 81-85.
• Akkuş, Metin (2005). “Bursa Şehrengizlerinde Toplumsal Çevre ve Yaşam, Uludağ Üniversitesi. II. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu Bildiri Kitabı, Bursa: Uludağ Üniversitesi Kültür Sanat Kurulu Yayınları, s. 205-218.
• Atlansoy, Kadir (1998). Bursa Şairleri Bursa Vefeyatnamelerindeki Şairlerin Biyografileri. Bursa: Asa Kitabevi.
• Bursa Kütüğü (Yazma). Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi, Genel no: 4521, 1: vr. 23.
• Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri. İstanbul, 2: 477.
• Gazali, Saltık (1946). “Şehrengiz-i Bursa”. Uludağ, S. 79, Eylül-Ekim, s. 11-16.
• Gökyay, Orhan Şaik (1939). “Bursa Şehrengizi”. Yücel (I. Seri), S. 50, Nisan, s. 52-55.
• Gülhan, Abdülkerim (1989). Nazikî Divanı Karşılaştırmalı Metin, Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Uludağ Üniversitesi.
• Gülhan, Abdülkerim (2012). “Şehrengiz Türü ve Ravzî’nin Edincik Şehrengizleri”. Turkish Studies- İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turish or Turkic, Vol. 7, N. 2 Spring, s. 515-545.
• İKYTDK (1959). İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yama Divanlar Katalogu. İstanbul: Maarif Matbaası, 2: 473.
• İpekten, Haluk vd. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İsen, Mustafa ve Hamit Burmaoğlu (1987). “Bursa Şehrengizi (Lamiî Çelebi)”. Marmara Üniversitesi, Türklük Araştırmaları Dergisi, S. 3, s. 57-105.
• İsmail Beliğ (1302). Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân. (Tıpkıbasım). Bursa: Bursa Hüdavendigâr Vilayeti Matbaası.
• Karacasu, Barış (2007). “Türk Edebiyatında Şehr-engizler”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. Bilim ve Sanat Vakfı Yayınları. C. 5, S.10, s. 259-313.
• Levend, Agâh Sırrı (1957). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul. İstanbul: İstanbul Enstitüsü Yayınları.
• Mehmed Süreyya (1311). Sicill-i Osmânî. Sicill-i Osmânî Yâhûd Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 3: 369.
• Mermer, Ahmet (2000). “Bursa Şenrengizleri Üzerine Bir Karşılaştırma”. Harvard Üniversitesi Türklük Bilgisi Araştırmaları Agâh Sırrı Levend Hâtıra Sayısı, C. 24/III, s. 279-288.
• Müstakimzâde Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb. (Tıpkı Basım), 417, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öztekin, Dilek (1997). “Şehrengizler ve Bursa”. Bursa’da Bir Başka Zaman Edebiyatçılar Derneği ve Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı II. Bursa Edebiyat Günleri, Bursa: Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları, s. 65-69.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. III, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Pala, İskender (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. C. I-I, Ankara: Akçağ Yayınları.
• TDEA (1986). “NÂZİK Abdullah Efendi”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 6, S. 543, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TDEA (1998). “Şehrengiz”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 8, s. 117, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tezcan, Nuran (2001). “Güzele Bir Şehrengizden Bakış”. Türkoloji Dergisi, Nr. XI, C. I, s. 161-194.
• Tığlı, Fatih (2007). “Klasik Türk Edebiyatında Şehrengiz Çalışmaları Hakkında Bibliyografya Denemesi”. Turkish Stadies, Vol. 2, No: 4, s. 763-770.
• Tuğcu, Emine (2007). Şehrengizler ve Âyîne-i Hubân-ı Bursa: Bursa Şehrengizlerinde Güzeller. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi.
• Üzgör, Tahir (1983). Edebiyat Bilgileri. İstanbul: Veli Yayınları.
• Yurtsever, M. Murat (1984). Lâmiî Çelebi, Şehrengiz-i Bursa, İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.