BİLİNÇLİ FARKINDALIK VE BİLİŞSEL ESNEKLİĞİN PROBLEMLİ AKILLI TELEFON KULLANIMI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: ÖZ-KONTROLÜN ARACI ROLÜ

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 38, 79 - 108, 31.01.2020

Ekrem Kaymaz , Mehmet Şakiroğlu

https://doi.org/10.21550/sosbilder.600325

Cited By: 7

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, üniversite
öğrencileri örnekleminde bilinçli farkındalık ve bilişsel esnekliğin problemli
akıllı telefon kullanımı ile ilişkisinde öz-kontrolün aracı rolünü ortaya
koymaktır. Örneklem, üniversitede öğrenim gören 171’i (%57) kız, 125’i (%43)
erkek olmak üzere toplam 296 üniversite öğrencisinden oluşmuştur. Araştırmada
veri toplamak amacıyla “Kişisel Bilgi Formu”, “Kısa Öz-kontrol Ölçeği”, “Bilinçli
Farkındalık Ölçeği”, “Akıllı Telefon Bağımlılığı Ölçeği” ve “Bilişsel Esneklik
Envanteri” kullanılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre, öz-kontrolün,
bilişsel esneklik ve problemli akıllı telefon kullanımı arasında tam aracı rol
gösterdiği; bilinçli farkındalık ve problemli akıllı telefon kullanımı arasında
kısmi aracı rol gösterdiği bulunmuştur. Ayrıca, öz-kontrolün, bilişsel
esnekliğin alt boyutlarından alternatif ve problemli akıllı telefon kullanımı
arasında tam aracı rol gösterdiği; kontrol ve problemli akıllı telefon
kullanımı arasında ise kısmi aracı rol gösterdiği bulunmuştur. Bulgular ilgili
literatür çerçevesinde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

bilişsel esneklik, bilinçli farkındalık, öz-kontrol, problemli akıllı telefon kullanımı, üniversite öğrencileri

The Effects of Mindfulness and Cognitive Flexibility on Problematic Smartphone Use: The Mediator Role of Self-Control

Öz

The main aim of the present
study was to obtain information about the use of smart phones among university
students, and to present the mediator role of self control in the relationship
between mindfulness and cognitive flexibility on problematic smartphone
use. The participants of the study are 296 university students. Fifty-seven percent of the
sample (n=171) was female and 43% (n=125) as male. In this study data was collected by “Personal
Information Form”, “Brief Self-Control Scale”, “Mindful Attention Awareness
Scale”, “Smartphone Addiction Scale” and “Cognitive Flexibility Inventory”. According to the
findings of the research, self-control had a full mediator role in the
relationship between cognitive flexibility and problematic smartphone use; and
partial mediator role between mindfulness and problematic smartphone use.
Additionally, in terms of subdimensions of cognitive flexibility, self-control
had a full mediator role between "alternatives" and problematic
smartphone use; and partial mediator role between "control" and
problematic smartphone use. Findings are discussed within the framework of
the related literature.

Anahtar Kelimeler

cognitive flexibility, mindfulness, self-control, problematic smartphone use, university students

Kaynakça

• Aktaş, Hasret ve Nurcan Yılmaz (2017). “Üniversite Gençlerinin Yalnızlık ve Utangaçlık Unsurları Açısından Akıllı Telefon Bağımlılığı”. International Journal of Social Sciences and Education Research, C. 3, S. 1, s. 85-100.
• Altunkol, Fatma (2017). Bilişsel Esneklik Eğitim Programının Lise Öğrencilerinin Bilişsel Esneklik ile Algılanan Stres Düzeylerine ve Stresle Başa Çıkma Tarzlarına Etkisi. Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Atalay, Zümra (2018). Mindfulness: Şimdi ve Burada Bilinçli Farkındalık. İstanbul: Psikonet Yayınları.
• Baumeister, Roy F. ve Todd F. Heatherton (1996). “Self-regulation Failure: An Overview”. Psychological Inquiry, C. 7, S. 1, s. 1-15.
• Baumeister, Roy F. vd. (2007). “The Strength Model of Self-control”. Current Directions in Psychological Science, C. 16, S. 6, s. 351-355.
• Bishop, Scott R. vd. (2004). “Mindfulness: A Proposed Operational Definition”. Clinical Psychology: Science and Practice, C. 11, S. 3, s. 230-241.
• Bowlin, Stephanie L. ve Ruth A. Baer (2012). “Relationships Between Mindfulness, Self-Control and Psychological Functioning”. Personality and Individual Differences, C. 52, S. 3, s. 411-415.
• Brown, Kirk W. ve Richard M. Ryan (2003). “The Benefits of Being Present: Mindfulness and Its Role in Psychological Well-being”. Journal of Personality and Social Psychology, C. 84, S. 4, s. 822-848.
• Canby, Nicholas K. (2015). “A Brief Mindfulness Intervention for Healthy College Students and Its Effects on Psychological Distress, Self-Control, Meta-Mood, and Subjective Vitality”. Mindfulness, C. 6, S. 5, s. 1071-1081.
• Dağ, İhsan (2005). “Psikolojik Test ve Ölçeklerde Geçerlik ve Güvenirlik”. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi, C. 13, S. 4, s. 17-23.
• Deloitte. “Dijitalleşen Hayatımızda Mobil Teknolojilerin Yeri, Deloitte Global Mobil Kullanıcı Anketi 2017: Türkiye Yönetici Özeti”, http://www.2.deloitte.com/tr (Erişim Tarihi: 29 Kasım 2018).
• Demirci, Kadir (2014). “Validity and Reliability of The Turkish Version of The Smartphone Addiction Scale in A Younger Population”. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni-Bulletin of Clinical Psychopharmacology, C. 24, S. 3, s. 226-234.
• Dennis, John P. ve Jillon S. Vander Wal (2010). “The Cognitive Flexibility Inventory: Instrument Development and Estimates of Reliability and Validity”. Cognitive Therapy and Research, C. 34 S. 3, s. 241-253.
• Elhai, Jon D. vd. (2018). “Distress Tolerance and Mindfulness Mediate Relations Between Depression and Anxiety Sensitivity with Problematic Smartphone Use”. Computers in Human Behavior, C. 84, s. 477-484.
• Friese, Malte ve Wilhelm Hofmann (2009). “Control Me or I Will Control You: Impulses, Trait Self-Control, and The Guidance of Behavior”. Journal of Research in Personality, C. 43, S. 5, s. 795-805.
• Güler, İpek B. (2017). Eylem Kimlikleme Düzeyinin Yordanmasında Akademik Erteleme, Sosyal Sorun Çözme, Bilişsel Esneklik ve Dürtüselliğin Rolü. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Gülüm, Volkan İ. ve İhsan Dağ (2012). “Tekrarlayıcı Düşünme Ölçeği ve Bilişsel Esneklik Envanterinin Türkçeye Uyarlanması, Geçerliliği ve Güvenilirliği”. Anadolu Psikiyatri Dergisi, C. 13, S. 3, s. 216-223.
• Hayes, Andrew F. (2013). Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis: A Regression-Based Approach. New York: The Guildford Press.
• Kalecik, Sezen (2016). Problemli İnternet ve Akıllı telefon kullanımına İlişkin Olarak Duygu Düzenleme, Öz-denetim, Yenilik Arayışı, Depresyon ve Sosyal Kaygı Semptomları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi.
• Kara, Ergül (2016). Üniversite Öğrencilerinin Depresyon Düzeylerinin Bağlanma Stilleri ve Bilinçli Farkındalık İle İlişkisi: Öz-Kontrolün Aracılık Rolü. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Khang, Hyoungkoo vd. (2013). “Self-traits and Motivations as Antecedents of Digital Media Flow and Addiction: The Internet, Mobile Phones and Video Games”. Computers in Human Behavior, C. 29 S. 6, s. 2416-2424.
• Ko, Ki-Sook vd. (2012). “A Research on Addictive Use of Smartphone by University Students”. Journal of Digital Contents Society, C. 13, S. 4, s. 501-516.
• Kwon, Min vd. (2013). “Development and Validation of A Smartphone Addiction Scale (SAS)”. PloS One, C. 8, S. 2, s. 1-7.
• Martin, Matthew M. vd. (1998). “Individuals’ Perceptions of Their Communication Behaviors: A Validity Study of The Relationship Between The Cognitive Flexibility Scale and The Communication Flexibility Scale with Aggressive Communication Traits”. Journal of Social Behavior and Personality, C. 13, S. 3, s. 531-540.
• Mok, Jung-Yeon vd. 2014. “Latent Class Analysis on Internet and Smartphone Addiction in College Students”. Neuropsychiatric Disease and Treatment, C. 10, S. 1, s. 817-828.
• Nebioğlu, Melike vd. (2012). “The Investigation of Validity and Reliability of the Turkish Version of the Brief Self-Control Scale”. Klinik Psikofarmokoloji Bülteni, C. 22, S. 4, s. 340-351.
• Özyeşil, Zümra vd. (2011). “Bilinçli Farkındalık Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlama Çalışması”. Eğitim ve Bilim, C. 36, S. 160, s. 224-235.
• Park, Namsu ve Hyunjoo Lee (2012). “Social Implications of Smartphone Use: Korean College Students' Smartphone Use and Psychological Well-being”. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, C. 15, S. 9, s. 491-497.
• Peker, Adem vd. (2019). “Sanal Ortamda Bağımlılık: Bilinçli Farkındalığın Aracı Rolüne İlişkin Bir Model Sınaması”. Anadolu Psikiyatri Dergisi, C. 20, S. 2, s. 153-158.
• Preacher, Kristopher J. ve Andrew F. Hayes (2008). “Asymptotic and Resampling Strategies for Assessing and Comparing Indirect Effects in Multiple Mediator Models”. Behavior Research Methods, C. 40 S. 3, s. 879-891.
• Rau, Holly K. ve Paula Williams (2016). “Dispositional Mindfulness: A Critical Review of Construct Validation Research”. Personality and Individual Differences, C. 93, s. 32-43 Şakiroğlu, Mehmet ve Poyraz C. Akyol (2018). Kapat! Çocukları Sanal Dünyada(n) Koruma Kılavuzu. İstanbul: HayyKitap.
• Şenyiğit, Ali ve Binnaz Kıran (2019). “Investigation of Problematic Internet Use According to Cognitive Flexibility Levels of High School Students”. International Journal of Eurasia Social Sciences. C. 10, s. 35, s. 367-384.
• Tangney, June P. vd. (2004). “High Self‐control Predicts Good Adjustment, Less Pathology, Better Grades and Interpersonal Success”. Journal of Personality, C. 72, S. 2, s. 271-324.
• Teasdale, John D. vd. (1995). “How Does Cognitive Therapy Prevent Depressive Relapse and Why Should Attentional Control (Mindfulness) Training Help?”. Behaviour Research and Therapy, C. 33, S. 1, s. 25-39.
• Tibbetts, Stephen G. ve Joshua N. Whittimore (2002). “The Interactive Effects of Low Self-control and Commitment to School on Substance Abuse Among College Students”. Psychological Reports, C. 90, S. 1, s. 327-337.
• TÜİK. “Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 2017”, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1028 (Erişim Tarihi: 27.11.2018).
• Van Deursen, Alexander J. vd. (2015). “Modeling Habitual and Addictive Smartphone Behavior: The Role of Smartphone Usage Types, Emotional Intelligence, Social Stress, Self-Regulation, Age, and Gender”. Computers in Human Behavior, C. 45, s. 411-420.