NECÎB MAHFÛZ’UN “MİDAK SOKAĞI” (ZUḲÂḲU’L-MİDAḲḲ) İLE HALİDE EDİP ADIVAR’IN “ÂKİLE HANIM SOKAĞI” ROMANLARININ TEMATİK AÇIDAN KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 39, 1155 - 1213, 31.07.2020

Mesut Köksoy

https://doi.org/10.21550/sosbilder.663412

Öz

İkinci Dünya Savaşı sonlarında ve savaşın hemen bittiği yıllarda geçen Necîb Mahfûz’a ait Midak Sokağı (Zuḳâḳu’l-Midaḳḳ) 1947’de, 1950’li yıllarda geçen Halide Edip Adıvar’a ait Âkile Hanım Sokağı ise 1957’de basılmıştır. Kültürel olarak birbirine benzeyen Türk ve Arap toplumunda yaklaşık aynı tarihlerde yaşanan toplumsal değişim her iki romanda da bir sokak üzerinden yansıtılmaktadır. Necîb Mahfûz, romanında Kahire’nin eski bir semtinde yer alan Midak Sokağı’nda yaşayan farklı tabakadaki karakterlerin yaşamları aracılığıyla İkinci Dünya Savaşı sonrası modernleşme ve materyalist hayat düzeninin getirdiği toplumsal sorunları okuyucuya sunmaktadır. Halide Edip Adıvar, eserinde hayatları Âkile Hanım Sokağı’nda kesişen toplumun farklı kesimlerine ait karakterler aracılığıyla modernleşme ve Amerikan yaşam tarzına özenti ile oluşan manevi bozulmaları ortaya koyarken eğitim ile karakteri sağlam inşa edilmiş milli değerlerine bağlı münevver Türk erkeği ve kadınını idealize etmektedir. Bu çalışmada iki romanın modernleşme, ahlaki değerlerin bozulması, din, sınıf ayırımı, siyaset, karı-koca arasındaki ilişkiler ve kadınların çalışması temaları açısından bir karşılaştırılması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Necib Mahfuz, Midak Sokağı, Halide Edip Adıvar, Âkile Hanım Sokağı, karşılaştırma

The Thematic Comparison of the Novels Najib Mahfuz’s “Midaq Alley” (Zuqaq Al-Midaqq) and Halide Edip Adıvar’s “Akile Hanım Street”

Öz

Najib Mahfuz’s Midaq Alley which refers to the period of later Second World War and right after it was published in 1947 and Halide Edip Adıvar’s Akile Hanım Street which refers to the period of 1950s was published in 1957. Social changes occurred approximately on the same dates in Turkish and Arab cultures which resemble one another are reflected in both novels through a street. Najib Mahfuz, in his novel presents the social problems brought by modernization and the materialist way of life via the lives of the characters living in Midaq Alley where locates in an old district of Cairo. While Halide Edip Adıvar, in her novel reveals the demoralization resulted from modernization and the imitation of American life style via the characters belong to different parts of society whose lives come across at Akile Hanım Street, she idealizes enlightened and tradition-bound Turkish man and woman whose characters are constructed solid by education. In this study a comparison of these two novels in consideration of the themes of modernization, demoralization, religion, social classification, politics, relations between wife-husband and employment of women was made.

Anahtar Kelimeler

Halide Edip Adıvar, Najib Mahfuz, Midaq Alley, Akile Hanım Street, comparison

Kaynakça

• Abdulaziz, İbrahim (2006). Ene Necîb Mahfûz. Kahire: Nefru li’n-Neşr ve’t-Tevzi Yayınları.
• Adıvar, Halide Edip (2013). Âkile Hanım Sokağı. İstanbul: Can Yayınları.
• Aydın, Ertuğrul (2012). “Edebiyat Sosyolojisi ve Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimlerinin Görev ve Öncelikleri”. Edebiyat Sosyolojisi, Ed: Köksal Alver, Ankara: Hece Yayınları, s. 187-199.
• Aytaç, Gürsel (2016). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. Ankara: Doğubatı Yayınları.
• Çetin, Nurullah (2015). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Deeb, Marius (1983). “Najib Mahfûz’s Midaq Alley: A Socio-cultural Analysis.” Bulletin (British Society for Middle Eastern Studies). C. 10, S. 2, s. 121-130.
• el-Enany, Rasheed (2005). Naguib Mahfouz-The Pursuit of Meaning. https://www.taylorfrancis.com/books/e/9780203416808 Enginün, İnci (1988). “Halide Edip Adıvar”. DİA, C. I, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 376-377.
• ----------------- (1999). Mukayeseli Edebiyat. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ersöz, Mehmet Ali (2014). Necîb Mahfûz’un Midak Sokağı Adlı Romanının Tahlili. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Mahfûz, Necîb (1947). Zukaku’l-Midakk. Kahire: Mektebetu Mısr Yayınları.
• Mardin, Şerif (1991a). “Batıcılık”. Türk Modernleşmesi-Makaleler 4, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 11-22.
• ----------------- (1991b). “Tanzimat’tan Sonra Aşırı Batılılaşma”. Türk Modernleşmesi-Makaleler 4, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 23-81.
• Maridan, Azize (1980). el-Kıssa ve’r-Rivâye. Şam: Daru’l-Fikr Yayınları.
• Özdem, Esra (2012). Fatma Aliye, Halide Edip Adıvar ve Nermin Abadan Unat’ın Eserlerinde Oryantalizmin Etkisi ve Kadın. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Öztürk, Kadriye (1998). “Edebiyatlar Arası Etkileşim”. Karşılaştırmalı Edebiyat Araştırmaları, Ed: Ali Osman Öztürk, Konya: Üniversite Basımevi, s. 7-16.
• Paralı, Ece (2001). Halide Edip Adıvar ve Romanlarında Cumhuriyet Dönemi Yeni Kadın Kimliği. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Sakallı, Cemal (1998). “Karşılaştırmalı Yazınbilim Kuramları ve Yöntem Sorunu.” Karşılaştırmalı Edebiyat Araştırmaları, Ed: Ali Osman Öztürk, Konya: Üniversite Basımevi, s. 17-44.
• Şahin, Veysel (2010). Halide Edip Adıvar’ın Romanlarında Yapı ve İzlek. Doktora Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Tekşan, Mesut (2011). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. İstanbul: Kriter Yayınları.
• Tepebaşılı, Fatih (1998). “Th. Mann’ın der Zauberg’i ile P. Safa’nın Dokuzuncu Hariciye Koğuşu”. Karşılaştırmalı Edebiyat Araştırmaları, Ed: Ali Osman Öztürk, Konya: Üniversite Basımevi, s. 45-72.
• Timurturkan, Meral (2009). “Cinsiyet Eşitsizliği Sorunu”. Sosyal Problemler Sosyolojisi: Dünyadan ve Türkiye’den Örnekler, Ed: Nurşen Adak, Ankara: Siyasal Yayınları, s. 135-161.
• Tuna, Süreyya (1997). Halide Edip’in Romanlarındaki Kadınlar ve Sorunları. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Ürün, Ahmet Kazım (1994). Çağdaş Mısır Romanında Necîb Mahfûz ve Toplumcu Gerçekçi Romanları. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Yıldız, Musa (1992). Nacîb Mahfûz (Hayatı, Eserleri ve Kısa Hikayeleri). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• ------------------- (1998). Necîb Mahfûz’un Sembolik Romanları. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• ------------------- (2002). Modern Mısır Romanında Necîb Mahfûz ve Toplumcu Gerçekçi Romanları. Konya: Çizgi Yayınları.
• ------------------- (2009a). “Necîb Mahfûz (Hayatı, Eserleri ve Türkçe Çevirileri)”. Nüsha, S. 29, s. 17-28.
• ------------------- (2009b). “Selâme Mûsâ”. DİA, C. XXXVI. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 347-348.
• ------------------- (2017). “Türkiye’de Necip Mahfuz Literatürüne Genel Bir Bakış”. Uluslararası Ortadoğu Kongresi (Dil, Tarih ve Edebiyat), Ankara.
• Zeybekoğlu, Özge (2009). “Sosyal Problem Boyutuyla Aile”. Sosyal Problemler Sosyolojisi: Dünyadan ve Türkiye’den Örnekler, Ed: Nurşen Adak, Ankara: Siyasal Yayınları, s. 35-65.