Grave Understanding of Monumental Buildings: From Heroon to Martyrium

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 39, 607 - 649, 31.07.2020

Güzin Bilir

https://doi.org/10.21550/sosbilder.672324

Cited By: 1

Öz

Monumental tombs are built in sizes and forms that will take place in the memories in order to ensure that people or events are not forgotten, while taking the architectural disciplines of their periods into account. While this grave type was made to the founders or heroes of the city in the early periods, it emerged from the phenomenon of “heroism” over time, and was constructed as a grave structure for ordinary citizens according to their financial situation adequacy. With the acceptance of Christianity in the 4th century, the monumental tomb / heroon concept emerges as martyrs where, as in the Classical Period, only the war heroes, the martyrs were buried, not only the rich or noble with the Roman Imperial Period. The hero cult in pagan and the heroons formed with this cult formed the origin of martyr cult and martyrium structures with the early 4th century. Martyriums, as one of the cult structures of the Christian faith in the Late Antiquity, in which monotheistic belief was passed, has developed its architectural style over time. It is possible to say that all this differentiation process has manifested itself in the general architectural understanding as well as the change on the perception of heroism.

Anahtar Kelimeler

Martyrium, monumental, tomb, hero, Christianity

ANITSAL YAPILARDAKİ MEZAR ANLAYIŞI: HEROONDAN MARTYRİUMA

Öz

Anıtsal mezarlar, yapıldığı dönemlerin mimari disiplinlerini temel alırken, kişilerin ya da olayların unutulmamasını sağlamak amacıyla hafızalarda yer edecek boyutlarda ve formlarda yapılmışlardır. Bu mezar tipi, erken dönemlerde kentin kurucularına ya da kahramanlarına yapılırken, zamanla “kahramanlık” olgusundan çıkmış, maddi durum yeterliliğine göre sıradan vatandaşlar için de mezar yapısı olarak yapılmışlardır. 4. yüzyılda Hristiyanlığın kabulüyle birlikte anıt mezar/heroon anlayışı Klasik Dönem’deki gibi sadece savaş kahramanlarının, Roma İmparatorluk Dönemi’yle birlikte sadece zenginlerin veya asillerin değil, din şehitleri yani martyrlerin gömüldüğü martyriumlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Pagandaki kahraman kültü ve bu kültle birlikte oluşan heroonlar, erken 4. yüzyılla beraber martyr kültü ve martyrium yapılarının kökenini oluşturmuştur. Martyriumlar, tek tanrılı inanışa geçilen Geç Antik Çağ’da Hristiyanlık inancının kült yapılarından biri olarak zamanla kendi mimari tarzını ortaya koymuştur. Tüm bu farklılaşma sürecinin kahramanlık algısı üzerinde yarattığı değişimin yanı sıra genel mimari anlayışta da kendini gösterdiğini söylemek mümkündür. 

Anahtar Kelimeler

Martyrium, anıt, mezar, kahraman, Hristiyanlık

Kaynakça

• Akçay, Tuna (2008). Olba Mezarları. Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi.
• Akyürek, Engin (1998). “Bizanslılar, Azizleri ve Khalkedon’lu Azize Euphemia”. Sanat Dünyamız, S. 69-70, s. 175-190.
• Arslan, Anıl (2013). “Mylasa’dan Halikarnassos’a Hekatomnidler”. Kocaeli: Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 6, s. 47-57.
• Aydın, Mehmet (2017). “Hatay-Defne Kent Meydanı Kurtarma Kazısı”. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, S. 26, s. 189-202.
• Bayülgen, Batu (2012). Hagioi Segios ve Bakkhos Kilisesi Yeni Mimari Bulgular ve Tipolojisi, Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Beygo, Ayça (2006). İstanbul Samatya’da Karpos Papylos Martirion’u. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Borchhardt, Jürgen (1999). Limyra Zemuri Taşları. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Brandt, Olof (2006). “The Lateran Baptistery and the Diffusion of Octagonal Baptisteries from Rome to Constantinople”. Vindobonae: Acta Congressus Internationalis XIV Archaeologiae Christianae, S. 19, s. 221-227.
• Brenk, Beat (1980). Propylâen Kunst Geschichte, Spaetantike und Früheschristetum. Mainz-Berlin-Wien: Propylaea.
• Brown, Peter (1982). The Cult of the Saints. Newyork: The University of Chicago Press.
• ________ (1982). “In Gibbon’s Shade”. London: Society and the Holy in Late Antiquity, S. 35, s. 49-62.
• Butler, Howard Crosby (1913). “Fourth Preliminary Report on the American Excavations at Sardes in Asia Minor”. American Journal of Archaeology, C. 17, S. 4, s. 471-478.
• Couasnon, Charles (1974). The Church of the Holy Sepulchre in Jerusalem. London: Oxford University Press.
• Colvin, Howard (1991). Architecture and the After-Life. London: The Yale University Press.
• Crowfoot, John Winter (1941). Early Churches in Palastine. London: British Academy.
• Davies, John Gordon (1980). “Baptisterium”. Berlin: Theologischer Realenzyklopädie, C. IV, s. 200.
• D’Andria, Francesco (2010). Hierapolis (Pamukkale) Arkeoloji Rehberi. Çev: Nezih Fırat, İstanbul: Ege Yayınları.
• De Chapeaurouge, Donat (1991). Einführung in die Geschichte der christlichen Symbole. Darmstad: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Deichmann, Friedrich Wilhelm (1954). “Cella Trichora”. Reallexikon für Antike und Christentum, S. V.II, s. 944-954.
• Demir, Zeynep (1993). “Kınalı-Sakarya Otoyolu 88. Km İzmit Kesimi Gülhane Park Alanı Nekropolü 1992 Yılı Kurtarma Kazısı”. Müze Kurtarma Kazıları Sonuçları, S. 4, 357-377.
• Downey, Geraldine (1959). “The Tombs of the Byzantine Emperors in the Church of the HolyApostles in Constantinopole”. Journal of Hellenic Studies, S. 79, s. 27-51.
• Dölger, Franz Joseph (1934). “Zur Symbolik des christlichen Taufhauses”. Antike und Christentum, S. 4, s. 153-187.
• Erdem, Burak (2015). Doğu Dağlık Kilikia Mezarları. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Eyice, Semavi (1952). “Amasra Büyükada’sında Bir Bizans Kilisesi”. Belleten, C. 15, S. 60, s. 470-496.
• ___________ (1971). Karadaǧ (Binbirkilise) ve Karaman. Recherches archéologiques à Karadaǧ (Binbirkilise) et dans la région de Karaman. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ___________ (1988). “Bizans Mimarisi Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri”. Ed: Sadi Bayram, İstanbul: VGM 1, s. 45-51.
• Grabar, Andre (1953). Byzantine Painting. Geneva: Rizolli International Publications.
• Gurlitt, Cornelius (1907). Die Baununst Konstantinopels. Berlin: E Wasmuth.
• Harrison, Martin (1963). “Churches and Chapels of Central Lycia”. Anatolia Studies, S.13, s. 47-151.
• Heiser, Lothar (1987). Die Taufe in der Orthodoxen Kirche. Trier: Paulinus-Verlag.
• Henning, Agnes (2013). The Tower Tombs of Palmyra: Chronology, Architecture and Decoration. Studia Palmyrenskie 12, Fifty Years of Polish Excavations in Palmyra 1959-2009, International Conference, 6-8 December 2010, Warsaw: Polish Centre of Mediterranean Archaeology, University of Warsaw (PCMA UW), Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego (WUW), s. 159-175.
• Hill, Stephen (1996). The Early Byzantine Churches of Cilicia and Isauria. Aldershot, UK: Variorum.
• https://rome.us/ancient-rome/the-appian-way.html (Erişim Tarihi: 07.01.2020)
• https://www.flickr.com/photos/johanbakker/15795105280/in/photostream/ (Erişim Tarihi: 19.01.2020)
• http://antiqueanatolian.blogspot.com/2008/04/ (Erişim Tarihi: 19.01.2020)
• Kara, Onur (2015). “Antalya Müzesi Müdürlüğü Başkanlığı’nda Perge Antik Kenti 2013 Yılı Kazıları”. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, S. 23, s. 427-449.
• Kasapoğlu, Hasan (2007). “Parion Nekropolü Mezar Tipleri”. Atatürk Üniversitesi 50. Kuruluş Yıl Dönümü Arkeoloji Bölümü Armağanı, Ed: Birol Can, Mehmet Işıklı, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, s. 481-521.
• Kazhdan, Alexander ve Nancy Şevçenko (1991). “Symeon Metaphrastes”. The Oxford Dictionary of Byzantium, S. 3, Newyork: Oxford University Press.
• Keser Kayaalp, Elif (2013). “The Church of Virgin at Amida and the Martirium at Constantia: Two Monumental Centralised Churches in Late Antique Northern Mesopotamia”. OLBA, S. XXI, s. 388-436.
• Kızıl, Abuzer (1999). Karya Bölgesi Roma Dönemi Anıt Mezarları. Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Koch, Guntram (2001). Roma Dönemi İmparatorluk Lahitleri. Çev: Zühre İlkgelen, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• ____________ (2015). Türkiye’deki Geç Antik Dönem Merkezleri ile Birlikte Erken Hıristiyan Sanatı. Çev: Ayşe Aydın, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Krautheimer, Richard (1986). Early Christian and Byzantine Architecture. London: The Yale University Press.
• Lavin, Irving (1962). “The House of the Lord: Aspects of the Role of Palace Triclinia in the Architecture of Late Antiquity and the Early Middle Ages”. The Art Bulletin, S. 44, s. 1-27.
• Lassus, Jean (1947). Sanctuaries chétiens de Syrie. Paris: Beyrouth.
• Limberis, Vasiliki (2011). Architects of Piety: The Cappadocian Fathers and the Cult of Martirs. Melbourne: Oxford University Press.
• MacDonald, William (1986). The Architecture of the Roman Empire, Volume II: An Urban Appraisal. London: Yale University Press.
• Machatschek, Alois (1974). “Die Grabtempel von Dösene im Rauhen Kilikien”. Mansel’e Armağan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 251-261.
• Macridy, Theodore ve Jean Elbersolt (1922). “Monuments funéraires de Constantinople”. Bulletin Decorrespondance Hellénique, S. 46, s. 356-393.
• Mango, Cyrill (1986). The Art of the Byzantine Empire 312-1453, Sources and Documents. Toronto: University of Toronto Press.
• Mansel, Arif Müfid (1936). “Balabanağa Mescidi Hafriyatı”. Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, S. III, s. 49-75.
• _________________ (1978). Ege ve Yunan Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mazzotti, Marco (1961). “Il Battistero della Cattedrale di Ravenna. Problemi Architettonici e Vicende del monument”. Corsi di Cultura sull’arte Ravennate e Bizantina, S. 12-24, s. 255-278.
• Mercangöz, Zeynep (1990). “Bafa Gölü, Kirselik’teki Manastır Kilisesi”. Arkeoloji ve Sanat Tarihi Dergisi, S. 5, s. 117-138.
• Milburn, Robert (1998). Early Christian Art and Architecture. Los Angeles: University of California Press.
• Mimiroğlu, İ. Mete (2015). Konya’nın Bizans Dönemi Mimarisi. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Moss, Candida (2013). The Myth of Persecution: How Early-Christians Invented a Story of Martirdo. San Francisco: HarperOne.
• Nováková, Lucia (2016). “Burial Places outside the Sanctuary: Centre of Religious Life”. ANADOS, S. 12, s. 193-204.
• Olcay Uçkan, B. Yelda (2007). “Frigya (Phrygia) Bölgesi Kaya Kiliseleri”. 24. 2. Araştırma Sonuçları Toplantısı, s. 101-112.
• --------------------------------- (2008). “Olympos Kazısı 2007 Excavations at Olympos in 2007”. Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri, S. 8, s. 52-57.
• Özbek, Çiğdem (2007). “Anadolu’nun Hellenistik ve Roma Dönemi Anıt Mezar Geleneğine Bir Bakış”. Patronvs Coşkun Özgünel’e 65. Yaş Armağanı, s. 265-271.
• Özüdoğru, Şükrü (2008). Arkaik Dönem Lykia Plastik Eserleri Işığında İkonografik Yerel ve Yabancı Unsurlar. Doktora Tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi.
• Parman, Ebru (2001). “Antalya-Olympos ve Çevresi (Geç Antik- Ortaçağ) Yüzey Araştırmaları 2000 Yılı Çalışma Raporu”. Araştırma Sonuçları Toplantısı, S. 19, s. 137-144.
• Ramsey, William ve Gertrude L. Bell (1909). The Thousand and One Churches. London: Hodder Publisher.
• Roth, Leland (2018). Mimarlığın Öyküsü Öğeleri, Tarihi ve Anlamı. Çev. Ergün Akça, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Ruggieri Vincenzo (2003). Il golfo di Keramos: dal Terdo- Antico al Medioevo Bizantino. Soveria Mannelli: Rubbettino Publisher.
• Schneider, Alfons Maria (1936). Byzanz. Vorarbeiten zur topographie und Archaeologie der Stadt. Berlin: Verlag Adolf. Söğüt, Bilal (2006). Dağlık Kilikya (Kilikia) Bölgesindeki Çokgen Taş Duvarlı Mezarlar. İstanbul: Ege Yayınları.
• Stollmayer, John (1999). “Spatantake Trikonkhoskirchen Ein. Baukonzept”. Jahrbuch für Antike und Christentum Jahrgang, S. 42, s. 116-157.
• Sunay, Serkan (2012). “Erken Hıristiyan ve Bizans Sanatında Hale”. Ekev Akademi Dergisi, S. 50, s. 197-213.
• Toynbee, Jocelyn Mary Catherine (1971). Death and Burial in the Roman World. Baltimore: JHU Press.
• Van Millingen, Alexander (1912). Byzantine Churches in Constantinople; Their History and Architecture. assisted by Ramsay Traquair, W. S. George and A. E. Henderson, London: MacMillan and Co.
• Vickers, Michael (1973). “Observations on the Octagon at Thessaloniki”. Journal of Roman Studies, S. 63, s. 111-120.
• Ward-Perkins, John Bryan (1994). Studies in Roman and Early Christian Architecture. London: The Pindar Press.
• Yılmaz, Nalan (2007). “Necropoleis and Funerary Monuments in Pisidia during the Roman Period”. Adalya, S. 10, s. 155-204.