OTOBİYOGRAFİK BELLEĞİN KIBRIS KONULU ÇOCUK ROMANLARINA YANSIMASI: DEREDEN TEPEDEN DERELİKÖY’DEN ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 47, 745 - 754, 31.07.2024

Alev Sınar Uğurlu

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1426762

Öz

Kişinin kendi yaşantısının kaydını tutan otobiyografik bellek, yaşantıların insanın duygu ve düşünce dünyasındaki izlerini yansıtır. İçinde pek çok hikâye barındıran otobiyografik anılar romanın kurgusal dünyasını inşa etmek için son derece elverişlidir. Otobiyografik bellek bir toplumun tarihî dönemeçlerinden birine yapılan tanıklığın verilerini depolamışsa, bireysel bellekten süzülen anılar tarihî bir anlam yüklenir. Aysel Gürmen’in Dereden Tepeden Dereliköy’den adlı anı-romanı otobiyografik belleğin çocuk romanına malzeme teşkili açısından dikkate değer bir örnektir. Kitap, içlerinde 13 yaşında bir çocuğun da bulunduğu 5 kişinin şehadeti ile sonuçlanan Arpalık katliamını hem Dereliköy hem de Arpalık’ta yaşananlara odaklanarak anlatmaktadır. Bu çalışmada, 6 Şubat 1964 tarihinde yaşanan Arpalık saldırısının travmatik anıların hatırlama yoluyla aktarıldığı ve çocuğa tarih bilinci, kimlik, aidiyet, sevgi saygı, yardımseverlik, sorumluluk, dayanışma, millî birlik ve beraberlik gibi değerleri kazandırabilecek Dereden Tepeden Dereliköy’den adlı anı-roman otobiyografik bellek ve çocuk edebiyatı bağlamında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

anı-otobiyografik roman, Kıbrıs Türk Varoluş Mücadelesi, Aysel Gürmen, Dereden Tepeden Dereliköy’den, çocuk edebiyatı

Etik Beyan

Makale araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır. Yapılan bu çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir.

The Reflection of Autobiographical Memory on Cyprus Themed Children’s Novels: Example of Dereden Tepeden Dereliköy’den

Öz

Autobiographical memory, keeping a record of one’s own life, reflects the traces of experiences in one’s world of emotions and thoughts. Autobiographical memories, which contain many stories, are extremely suitable for building the fictional world of the novel. If autobiographical memory stores the data of a witness to one of the historical turning points of a society, the memories filtered from individual memory are loaded with a historical meaning. Aysel Gürmen’s memoir-novel, Dereden Tepeden Dereliköy’den, is a remarkable example of how autobiographical memory can be used as material for a children’s novel. The book tells the story of the Arpalık massacre that took place on February 6, 1964 and resulted in the martyrdom of 5 people, including a 13-year-old child, by focusing on what happened in both Dereliköy and Arpalık. In the novel, the traumatic memories of the Arpalık attack are transferred through remembrance and values such as historical awareness, identity, belonging, love, respect, helpfulness, responsibility, solidarity, national unity and solidarity are taught to children. In respect to this, in this study, in the context of autobiographical memory and children’s literature, the memoir-novel titled Dereden Tepeden Dereliköy’den has been evaluated.

Anahtar Kelimeler

memoir-autobiographical novel, Turkish Cypriots’ Struggle for Existence, Aysel Gürmen, Dereden Tepeden Dereliköy’den, child literature

Kaynakça

• Conway, M. A. & Rubin, D. C. (1993). The structure of autobiyographical memory. A. F. Collins, S. E. Gathercote, M. A. Conway, P. E. Morris (Ed.), Theories of Memory içinde (103-137. ss.), Lawrence Erlbaum Associates.
• Edebiyatta Kıbrıs ve Bahar (2013). M. Turan, K. Yinanç (Haz.), Başkent Klişe ve Matbaacılık.
• Fahrioğlu, M. (2018, Şubat 8). Arpalık Katliamı’nın 54’ncü yıldönümünde şehitlerimizi anarken. Halkın Sesi. https://www.halkinsesikibris.com/arpalik-katliaminin-54ncu-yil-donumunde-sehitlerimizi-anarken-makale,4222.html
• Gürmen, A. (1997). Selen Kıbrıs’ta. Uçanbalık Yayınları.
• Gürmen, A. (2006). Dereden tepeden Dereliköy’den. Uçanbalık Yayınları.
• Kıbrıs Türk Varoluş Mücadelesinin Edebiyata Yansıması Bildiriler. (2010). İ. Bozkurt, C. Bayak (Haz.), Ajans Yayın.
• Levine, P. A. (2017). Travma ve anı. (Çev: P. Savaş), Butik Yayıncılık ve Kişisel Gelişim Hiz. Tic. A. Ş.
• Mengüç, A. (2009, Haziran 14). Dereli Köy (Bodamia). Star Kıbrıs. http://www.starkibris.net/index.asp?haberID=31536
• Onuş, E. (2017a). Kıbrıs Türk Varoluş Mücadelesi konulu çocuk kitapları üzerine. Turkish Studies, 12(7), 595-618.
• Onuş, E. (2017b). Kıbrıs Türk Varoluş Mücadelesinin Türk edebiyatına yansıması (1950-2016). (Yayımlanmamış doktora tezi). Girne: Girne Amerikan Üniversitesi.
• Sayar, F. (2013). Gençlerin ve yaşlıların otobiyografik bellek özellikleri açısından karşılaştırılması: Betimsel bir çalışma. Psikoloji Çalışmaları / Studies in Psychology, 33(1), 1-16.
• Sınar Çılgın, A. (2007). Çocuk Edebiyatı. Morpa Yayınları.
• Şen, C. (2020). Edebiyat ve ideoloji ilişkisi bağlamında Türk romanında Kıbrıs meselesi (1955-2015). Hiperyayın.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri (2022, Eylül 25). https://sozluk.gov.tr/