NAZIM BİÇİMİ AÇISINDAN HACI TAŞAN’IN ESERLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 47, 725 - 743, 31.07.2024

Kaan Baştepe

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1438557

Öz

Yöresel Türk müziğinin önemli kaynak kişilerinden Hacı Taşan’ın icra ettiği 13 adet eserin edebî açıdan incelenmesinin amaçlandığı bu çalışmada eserler, sözlerin yapısı ve nazım biçimi ekseninde incelenmiştir. İncelenen eserlerin büyük çoğunluğunda 11’li hece ölçüsünün kullanıldığı, 2 eserde 7’li ve bir eserin bazı dizelerinde ise 8’li hece ölçüsüne yer verildiği tespit edilmiştir. İncelenen 13 adet eserin 8 tanesinin “türkü”, 3 tanesinin “koşma” ve 2 tanesinin “mâni” nazım biçiminde olduğu tespit edilmiştir. Eserlerin tamamında aşk, ayrılık, kavuşma, ölüm olmak üzere birbiriyle de ilişki içerisindeki dört konu işlenmiştir. Hacı Taşan’ın incelenen eserlerinde kullandığı bazı sözcüklerin yapılan diğer çalışmalarda farklı yazıldığı tespit edilmiştir. Eserlerin hangi yöreye ait olduğunun şüpheli olduğu durumlar için kaynak kişi icrasındaki söz unsurlarının incelenmesinin çözüm üretebileceği sonucuna ulaşılmıştır. Bu çalışmada incelenen eserlerin sözcüklerindeki farklılıklar ve eser isimlerinin metinle uyumsuz olması gibi bulgulara ulaşıldığı için derleme çalışmaları ile kayıt altına alınan yöresel Türk müziği eserlerinin söz unsurlarının yeniden ele alınması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hacı Taşan, Kırıkkale, yöresel Türk müziği, nazım biçimi, nazım türü

Etik Beyan

Makale araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır. Yapılan bu çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir.

Analysis of Hacı Taşan’s Works in Terms of Form of Poem

Öz

In this study, which aims to analyze from a literary perspective 13 works performed by Hacı Taşan, one of the important resource persons of regional Turkish music, the works were analyzed on the axis of the structure of the lyrics and the poem form. In most of the works analyzed, hendecasyllabic meter was used, it was determined that heptasyllabic meter was used in two works and octosyllabic meter was used in some lines of one work. It was determined that 7 of the 13 works analyzed were in the form of “türkü”, 2 of them were in the form of “koşma” and 2 of them were in the form of “mâni” poem. In all the works, only four subjects in relation to each other, namely love, separation, reunion, and death, have been handled. It has been determined that some of the words used by Hacı Taşan in his works are written differently in some studies. It has been concluded that the analysis of the verbal elements in the source person’s performance can produce a solution for cases where it is doubtful to which region the works belong. It is suggested to reconsider the verbal elements of the regional Turkish music works recorded with compilation studies, as the findings such as the words in the analyzed works are written differently in some sources and the names of the works are inconsistent with the source person.

Anahtar Kelimeler

Hacı Taşan, Kırıkkale, regional Turkish music, form of poem, type of poem

Kaynakça

• Albayrak, N. (2009). Türk halk şiirinde biçim ve tür sorunu. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2(3-4), 133-186.
• Banarlı, N. S. (1983). Resimli Türk edebiyâtı târihi. Milli Eğitim Basımevi.
• Baştepe, K. (2018). Notaya aktarılmış Türk halk müziği eserlerinin kaynak kişi icrasına göre incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Boratav, P. N. (1969). 100 soruda Türk halk edebiyatı. Gerçek Yayınevi.
• Creswell, J. W. (2021). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (Çev: M. Bütün, S. B. Demir), Siyasal Kitabevi.
• Çetin, M. N. (1991). Arûz. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (424-437. ss.), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Demir, Z. S. (2015, Mart 3). Seyyid Süleyman. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyyid-suleyman
• Dilçin, C. (2013). Örneklerle Türk şiir bilgisi. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Dizdaroğlu, H. (1969). Halk şiirinde türler. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Duygulu, M. (2014). Türk halk müziği sözlüğü. Pan Yayıncılık.
• Elçin, Ş. (2004). Halk edebiyatına giriş. Akçağ Yayınları.
• Erkan, S. (2008). Kırşehir yöresi halk müziği geleneğinde abdallar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eroğlu, D. K. (2005). TRT repertuarındaki Kırıkkale türkülerinin ezgisel yapı makam-ayak nazım türü ve usul yönünden incelenmesine yönelik bir çalışma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erzurumlu Emrah (2015, Temmuz 6). Şad Ol Deli Gönül Müjdeler Olsun. https://www.antoloji.com/sad-ol-deli-gonul-mujdeler-olsun-2-siiri/
• Karasar, N. (2017). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, D. (2000). Âşık edebiyatı araştırmaları. Kitabevi Yayınları.
• Köprülü, M. F. (2004). Saz şairleri. Akçağ Yayınları.
• Kuban, D. (1982). Türk ve İslâm sanatı üzerine denemeler. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Kúnos, İ. (1978). Türk halk edebiyatı. Kervan Kitapçılık.
• Müzik Play (2015, Ocak 28). Hacı Taşan - Avşar Bozlağı (Official Audio) [Fotoğraf]. https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=KR9Cb2Fnbqk
• Nur, R. (2021). Türk şiirbiligi. Ötüken Neşriyat.
• Önal, H. (2018). Hacı Taşan türkülerinde makam. Gece Akademi.
• Pekdemir, K. (2020). Hacı Taşan örneği özelinde Türk halk müziği inşa sürecinde repertuar oluşturma ve standardizasyon. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Taşan, H. (2010, Aralık 14). Odeon yılları: Türk halk müziği serisi. Odeon Müzik Yapımcılık. https://music.apple.com/tr/album/odeon-y%C4%B1llar%C4%B1-t%C3%BCrk-halk-m%C3%BCzi%C4%9Fi-serisi/587099664?l=tr
• TDK (1993a). Türkiye’de halk ağzından derleme sözlüğü III. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TDK (1993b). Türkiye’de halk ağzından derleme sözlüğü V. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekel, F. (2007). Âşıklık geleneği içinde Keskinli Hacı Taşan: Hayatı, sanatı, eserleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tokel, B. B. (2002). Neşet Ertaş kitabı. Akçağ Yayınları.
• Tonga, N. (2001). Keskinli Hacı Taşan’ın hayatı ve sanatı üzerine. Türk Yurdu Dergisi, 21(167), 40-52.
• Topaloğlu, M. (2021, Ocak 14). Sefalama. https://www.edebiyatdefteri.com/200917-sefalama/
• TRT Nota Arşivi. (t.y.). THM Repertuarı. TRT Müzik Dairesi Yayınları.
• Türkiye Kültür Portalı (2018, Aralık 31). Hacı Taşan’ın ölüm yıldönümünü anma günü [Fotoğraf]. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/genel/etkinlik/haci-tasan-in-olum-yildonumunu-anma-gunu-2
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.