DEĞİŞEN TOPLUMSAL ÖZELLİKLER VE ÇOCUKLUK ALGISININ OYUNLARA YANSIMASI

Yıl 2021, Sayı: 41-42, 301 - 324, 26.11.2021

Fatma Güngörer

Öz

Oyun, toplumsal bir kurgu olan çocukluğun önemli bileşenleri arasında yer alır ve toplumsal değişimle birlikte toplumun çocukluk kurgusu ve oyun türlerinin de değiştiği görülür. Oyunların özellikleri ile toplumların yapısı ve bu toplumların çocukluğa ilişkin algıları arasında karşılıklı bir etkileşim söz konusudur. Teknolojik gelişmeler sonucunda oyunların mekân, şekil, biçim ve kullanılan araç-gereç özellikleri bakımından değişikliğe uğradığı ve bu dönüşümün hem farklı toplum modellerinin gündelik yaşam pratikleriyle hem de bu toplum tiplerinin çocukluğu algılama biçimleriyle ilişkilendirildiğinde sosyolojik analize uygun bir tartışma zemini yarattığı anlaşılmaktadır. Bunun yanında oyun kavramının, Türkiye’de araştırma konusu olarak yoğunlukla eğitim bilimleri, halk bilimi, spor bilimleri ve edebiyat gibi farklı uzmanlık alanlarının ele aldığı, sosyoloji disiplini içinde yapılan çalışmaların ise oldukça sınırlı olduğu görülmektedir. Bu çalışmada, farklı toplum modellerinde yaygın olan oyunlar, toplumun ekonomik ve sosyokültürel yapısı, ürettiği değerler, gündelik yaşam pratikleri ve hâkim çocukluk algısıyla ilişkilendirilerek, oyun ile toplum arasındaki benzer ve ortak özelliklerin belirlenmesi hedeflenmektedir. Oyunu, geleneksel, modern ve post modern kavramsallaştırması kullanarak üç farklı dönemin özellikleri ve çocukluk algısıyla birlikte okuma imkânı sunan bu çalışmanın amacı, oyunların genel özellikleri ile toplumsal örgütlenmeyi sağlayan sosyal yapı arasındaki etkileşime dikkat çekmek ve Türkiye’de oyun kültürünün değişen sosyokültürel süreçlerle birlikte nasıl bir dönüşüm sergilediğini incelemektir. Türkiye’de herhangi bir toplumsal düzlemde oynanan oyunların, farklı oyun yapılarını dışlayıcı bir yaklaşım içinde olmadığı ancak özellikle küreselleşmenin etkisiyle oyun tercihlerinin belirgin düzeyde dijital forma dönüştüğü görülmekte ve oyun pratiklerini belirleyen temel parametrelerin başta teknolojiden yararlanma biçimleri olmak üzere yerleşim yeri, mekân algısı ve ekonomik gelir düzeyi olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Değişim, Toplum Yapısı, Çocukluk Algısı, Oyun, Türkiye

Changing Social Characteristics and the Reflection of Childhood Perception to Games

Öz

Play is one of the most significant aspects of childhood, which is a social fiction, and it is clear that the forms of childhood fiction and games change as society changes. There is a mutual interaction between the characteristics of games and the structure of societies and their perceptions of childhood. As a result of technological developments, it is understood that the games have changed in terms of space, shape, form and the characteristics of the tools and equipment used, and this transformation creates a suitable discussion ground for sociological analysis when it is associated with the daily life practices of different social models and the way these society types perceive childhood. The goal of this study is to determine the similarities and common features between the game and society by associating games that are common in various society models with the society's economic and socio-cultural structure, the values it produces, daily life practices, and dominant childhood perception. This study looks at how Turkey's game culture has changed as a result of changing socio-cultural dynamics. It is clear that games in Turkey do not have a uniform approach that excludes different game structures; however, especially as a result of globalization, game preferences have shifted significantly to a digital form, and it is clear that the settlement, spatial perception, and economic income level, particularly the way they benefit from technology, are the main parameters that determine game practices.

Anahtar Kelimeler

Social Change, Social Structure, Childhood Perception, Game, Turkey

Kaynakça

• Anlı, Ö. F. (2013). Wittgenstein’da ‘Dil-Oyunu’ Kavramı Bağlamında ‘Özel-Dil Sorunu’nun ve Yeni Bir Oyun Olanağı Olarak Metafor Kullanımının İncelenmesi. Dört Öge, 2(4),149-174.
• Aydınlı, H. İ. ve Çiftçi, S. (2015). Türkiye’de Kır Kent Kavramlarının Değişen Niteliği ve Mevzuatın Sürece Etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi,14(54), 192-200.
• Baday, Ö. N. (2011). Modern Kent Mekânlarında Mahallenin Konumu. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bardak, M. ve Topaç, N. (2019). Oyun ve Oyun Materyalleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Başal, H. A. (2007). Geçmiş Yıllarda Türkiye’de Çocuklar Tarafından Oynanan Çocuk Oyunları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, XX (2), 243-266.
• Bozkurt, V. (2018). Değişen Dünyada Sosyoloji, Temeller, Kavramlar, Kurumlar. (14. Baskı). Bursa: Ekin Yayınları.
• Canatan, K. ve Yıldırım, E. (2019). Aile Sosyolojisi. (8. Baskı). İstanbul: Açılım Kitap Yayınları.
• Canli, S. K. ve Demirarslan, D. (2020). Çocuk Oyun Alanlarının Tarihi Gelişimi. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 3(6), 60-75.
• Demirbaş, K. Y. (2015). Dijital Oyunlara “Oyun Türü” Yaklaşımlarının Sorunları: “Platform Oyunları” Türü Örneği. Selçuk İletişim, 9(1), 363-387.
• Diler, F. (2019). 1980 Sonrası Türkiye’de Çocukluğun Yeniden İnşası: Oyun ve Oyuncak Üzerinden Bir Okuma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erşan, Ş. (2011). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında görev Yapan Öğretmenlerin İlgi Köşelerinde Serbest Oyun Etkinlikleri İle İlgili Görüş ve Uygulamalarının İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erten P. (2019). Z Kuşağının Dijital Teknolojiye Yönelik Tutumları. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(1), 190- 202.
• Giddens, A. (2016). Sosyolojide Temel Kavramlar. (Çev. Ali Esgin). (2. Baskı). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Gönül, G. E. (2019). Johan Huizinga’nın “Homo Ludens”i. Söylem. 4(2), 582-585.
• Gövsa, İ. A. (1998). Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Hayat Yayıncılık.
• Gülsoy, S. (2019). Oyun, Kültür ve Zaman. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 62, 317-337.
• Harvey, D. (2010). Postmodernliğin Durumu. (Çev. Sungur Savran). (5. Baskı). İstanbul: Metis Yayınları.
• Huizinga, J. (2015). Homo Ludens Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme. (5. Baskı). (Çev. M. A. Kılıçbay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İnal, K. (2007). Modernizm ve Çocuk-Geleneksel, Modern ve Postmodern Çocukluk İmgeleri. Ankara: Sobil Yayınları.
• İnal, K. (2014). Çocuk ve Demokrasi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kaya, İ. (2019). X, Y, Z Kuşaklarının Çocukluk Oyunlarının İncelenmesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (14), 313-326.
• Kayar, P. (2008). Van’ın Geleneksel Çocuk Oyunları ve Bu Oyunların Eğitsel Yönden İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Kepenek, E. B. (2020). Yeni ve Yükselen Bir Alan: Dijital Oyunlar Sosyolojisi. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 23(20), 186-213.
• Korkmaz, T. (2014). Türkiye’de Tek Partili Dönemin Toplum ve Siyaset Anlayışının Dünya Konjonktürü Bağlamında Değerlendirilmesi. Akademik Bakış Dergisi, 43.
• Koyuncu, A. A. ve Günerigök, M. (2019). Bauman ve Postmodernite. İstanbul: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (Çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Orman, F. T. (2019). Berry Mayall İle Çocukluk Sosyolojisi Tarihi Kitabı Hakkında Röportaj. Çocukluk ve Medeniyet Dergisi, 4(4), 247-253.
• Özdemir, N. (2006). Türk Çocuk Oyunları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özservet, Y. Ç. (2015). Geleneksel Çocuk Oyunları İçin Sokak Temelli Geleneksel Oyun Alanlarının Yeniden Keşfi. I. Uluslararası Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı (14-17 Mayıs) Tam Metin Bildiri Kitabı. Anakara: Pegem Akademik Yayınları.
• Öztan, G. G. (2019). Türkiye’de Çocukluğun Politik İnşası. (3. Baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Özyurt, C. (2007). Yirminci Yüzyıl Sosyolojisinde Kentsel Yaşam. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(18), 111-126.
• Özyürek, A. (2019). Yakın Geçmişte Çocukların Oynadıkları Oyun ve Oyuncaklar. KOSBED, 37,105-119.
• Pala, F. K. ve Erdem, M. (2011). Dijital Oyun Tercihi ve Oyun Tercih Nedeni ile Cinsiyet, Sınıf Düzeyi ve Öğrenme Stili Arasındaki İlişkiler Üzerine Bir Çalışma. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), Özel Sayı, 53-71.
• Popper, K. (2010). Açık Toplum ve Düşmanları, Cilt-I. (Çev. Mete Tunçay). (4. Baskı). Ankara: Liberte Yayınları.
• Sezgin, S. (2016). İnsan ve Oyun: Oyunların Dünü, Bugünü, Yarını. VIII. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi, 343-354.
• Slattery, M. (2018). Sosyolojide Temel Fikirler. (Yay. Haz. Ümit Tatlıcan-Gülhan Demiriz), (10. Baskı). Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Sormaz, F. ve Yüksel, H. (2012). Değişen Çocukluk, Oyun ve Oyuncağın Endüstrileşmesi ve Tüketim Kültürü. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 985-1008.
• Swingewood, A. (2014). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi. (Çev. Osman Akınhay). (4. Baskı). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Şaylan, G. (2009). Postmodernizm. (Genişletilmiş 4. Baskı). İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları.
• Şimşek, T. (2004). İlköğretimde Drama Kuramsal Bilgiler ve Uygulama Örnekleri. İstanbul: Suna Yayınları.
• TDK. (2019). Oyun, oynamak https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 22.06.2021
• Toran, M., Ulusoy, Z., Aydın, B., Deveci, T., Akbulut, A. (2016). Çocukların Dijital Oyun Kullanımına İlişkin Annelerin Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(5), 2263-2278.
• Uğur, S. B. (2018). Geçmişten Günümüze Şekillenen Çocukluk Algısı ve Çocuk Yetiştirme Pratikleri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 45, 227-247.
• Ünal, M. (2009). The Place and Importance of Playgrounds in Child Development. Inönü University Journal of the Faculty of Education, 10(2), 95-109.
• Yavuzer, H. (1998). Çocuk Psikolojisi. (15. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yiğitoğlu, V. (2019). Oyun Değer. Ankara: Gece Akademi Yayınları.
• Zencirkıran, M. (2019). Sosyoloji. (Yenilenmiş 9. Baskı). Bursa: Dora Yayınları.
• https://gelenekselcocukoyunlari.com/oyun.aspx?id=15&idkat=3 Erişim Tarihi:30.06.2021
• https://www.unicefturk.org/public/uploads/files/UNICEF_CocukHaklarinaDairSozlesme.pdf Erişim Tarihi: 19.06.2021
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Tetris Erişim Tarihi: 30.06.2021
• https://digitalage.com.tr/turkiyede-en-cok-oynanan-oyunlar/ Erişim Tarihi:03.07.2021