İSKOÇ AYDINLANMASININ TEMEL DEĞERLERİ VE İSKOÇ DÜŞÜNÜRLER HAKKINDA GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 35 - 48, 30.06.2020

Sefa Baygül

https://doi.org/10.37991/sosdus.710472

Öz

Aydınlanmanın Avrupa’yı sarmasıyla beraber Britanya adasıda bu sessiz çığlığa duyarsız kalmamış ve bu serüvene katılmıştır. İngilizlerin kendilerine özgü aydınlanma düşüncesi İskoç Aydınlanması sürecinde etkisini göstermiş olmakla birlikte farklı bir perspektifte eklenerek kendisini göstermiştir. O Döneme İskoçya’da meydana gelen durumlar ise ekonomik, dini ve sosyo-kültürel etkilerle açıklanmaktadır. Çalışmamız kapsamında dini temelde meydana gelen Katolik düşüncenin tepkisiyle ortaya çıkan Protestanlık ve buna bağlı İskoçya’da gelişen Presbiteryenizm temelinde dini öğretilerle İskoç felsefesinin yapı taşları anlatılarak başlanıp, daha sonra İskoç Aydınlanması ve buna bağlı gelişen temel değerler şeklinde incelenmektedir. Daha sonra ise İskoçya’nın yetiştirdiği en bilindik isimlerden olan Hutcheson’dan ahlâk temelli öğreti anlatılmaktadır. Sonrasında ise Hume’un temeli niteliği olan Hutcheson’un düşünceleri esas alınarak benzer düşünceleri ve eleştirileri aktarılmıştır. Son olarak ise Smith’in Hutcheson ve Hume’a dayanarak geliştirdiği teoriler ve felsefi kimliği anlatılarak, aydınlanma dönemi sonuç bölümünde değerlendirilmişidir.

Anahtar Kelimeler

İskoç Aydınlanması, Ahlâk, Hutcheson, Hume, Smith

Kaynakça

• Ağaoğulları, M. A., Akal, C. B., & Köker, L. (1994). Kral Devlet ya da Ölümlü Tanrı. İmge Kitabevi.
• Başdemir, H. Y. (2005) İskoç Aydınlanma Etiği: Hutcheson, Hume Ve Smith, Liberal Düşünce, Sayı 37, Kış 2005, S. 27-44.
• Beriş, H. E. (2016), Rönesans ve Reform, Hamit Emrah Beriş, Fatih Duman (Ed.) Siyasal Düşünceler Tarihi (273- 306). Ankara: Orion.
• Cevizci, A. (2009). Felsefe tarihi (Vol. 5). Say Yayınları.
• Çiğdem, A.(2001), Aydınlanma Düşüncesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Diş, S. B. (2017), Bentham ve Mill’in klasik faydacılığı bağlamında mutluluk problemi. “Temaşa” Felsefe Dergisi, 7, 80-100.
• Duman, F. Akılcılık Bağlamında İki Aydınlanma Geleneği: Fransız Aydınlanması Versus İskoç Aydınlanması. Ankara Üniversitesi Sbf, 61(01), 117-151.
• Duman, F. (2010), Edmund Burke’te Muhafazakârlığın Liberal Temelleri: Rasyonalizm, Sosyal Teori ve Siyaset. Liberal Düşünce, (58), 95-123.
• Erbaş, A. (2002), Dinler tarihi araştırmaları III, Dinler Tarihi Derneği Yayınları/3, 197-245
• Göçmen, D. (2001-2006) Adam Smith’in “Tarafsız Gözlemci” Kavramı Ve Ruh-Beden Problemi, Doktora Çalışması, çev. Kenan Kalyon.
• Günör, R. B. (2016), Bernard Mandevılle’in Arıların Masalı Adlı Eseri Hakkında Bir İnceleme. İdil Sanat Ve Dil, 5(22), 521-536.
• Karagözoğlu, H, (2006), “Homo Homini Lupus”: Thomas Hobbes’ un Ahlâk Felsefesi Üzerine. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, (31), 215-242.
• Köktaş, M. (2010). İskoç Aydınlanması: Bir Sivil Toplum Perspektifi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Köktaş, M. (2016), Aydınlanma, Hamit Emrah Beriş, Fatih Duman (Ed.) Siyasal Düşünceler Tarihi (273- 306). Ankara: Orion.
• Locke, J. İnsan Anlama Yetisi Üzerine Bir Deneme I.-II. Kitap. çev. Meral Delikara Topçu. Ankara: Öteki Yayınevi, 2000.
• Okuroğlu, G. K., Bahçecik, N., & Alpar, Ş. E. (2014), Felsefe ve hemşirelik etiği. Kilikya Felsefe, (1), 53-61.
• Söğütlü, İ. (2008), İki Farklı Epistemoloji İki Farklı Siyaset: Rasyonalist ve Ampirist Siyasetin Felsefi Temelleri. Bilgi Sosyal Bilimler, (2) , 27-51
• Taşkın, A. (2007), İskoç Aydınlanması, İstanbul: Birey Yayınları, 1. Baskı
• Türk Dünyası Kalkedon Presbiteryen Kilisesi Tarihçesi, (2020). Erişim tarihi 18.03.2020,http://www.presbiteryen.org/
• Türkan, M. (2016), David Hume'da Doğal Hukuk ve Sözleşme Kuramının Eleştirisi. Beytulhikme: An International Journal of Philosophy, 6(2).
• Uzun E. (2004), Doğal Hukuk: Modern Gelenek. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 6(2), 291-344.
• Vikipedi: Özgür Ansiklopedi, Presbiteryenizm (2020) : Erişim Tarihi, 18 Mart 2020,https://en.wikipedia.org/wiki/Presbyterianism
• Vikipedi: Özgür Ansiklopedi, Adam Smith, (2020) : Erişim Tarihi, 22 Mart 2020, https://tr.wikipedia.org/wiki/Adam_Smith
• Hume Kimdir? ve Felsefesi Düşünceleri ve Eserleri, (2013). Erişim tarihi 22.03.2020, https://www.yardimcikaynaklar.com/hume-kimdir-ve-felsefesi-dusunceleri-ve-eserleri/
• Zariç, S. (2017), Tarihsel Kökeninden Ülkelere Göre Türlerine Aydınlanma Felsefesi (Çağı) ve Türkiye Cumhuriyeti. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (28) , 33-54.
• Waardenburg, J. (2007), TDV İslâm Ansiklopedisi. "Protestanlık." Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 34 (2007): 341-354