CONTACT AND COHESION: UNDERSTANDING THE STRANGER IN TURKISH CINEMA INTERACTIONS AND SACRIFICE RITUAL AS A RELATIONSHIP

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 145 - 174, 30.12.2021

Levent Tatar

https://doi.org/10.37991/sosdus.939932

Öz

Stranger is not a fixed category but rather a relationship that occurs via social interactions. This article aims to unearth the change and adaptation problems within the relationship of stranger who tries to blend with the center which is contacted on the axis of daily interactions, while also pursuing the power relations that are being interacted with. Social interactions are explained via cinematographic images by analysing examples from the Turkish cinema. This article constructs its theoretical framework upon Alfred Schutz’s term “Stranger” while purposefully chosen interactions in “Züğürt Ağa”, “Takva” and “Abluka” movies are interpreted on the axis of determined themes and same aspects of power relationship within social situations are tried to be determined. Consequently, change affects subjects and their view upon their status. The center that the stranger interacts with requires various sacrifices to maintain its power, converting social interactions into a process constructing both sides.

Anahtar Kelimeler

Stranger, Alfred Schutz, Interactions, Sacrificial Ritual, Turkish Cinema.

TEMAS VE KAYNAŞMA: İLİŞKİ OLARAK YABANCIYI TÜRK SİNEMASINDA ETKİLEŞİMLER VE KURBAN RİTUSU ÜZERİNDEN OKUMAK

Öz

Yabancı, sabitlenmiş bir kategori değil gündelik hayatta etkileşimlerle ortaya çıkan bir ilişki biçimidir. Makale, gündelik etkileşimlerdeki konumlar ekseninde temasa geçilen merkezle kaynaşmaya çalışan yabancının ilişkisine içkin değişim ve adaptasyon sorunlarını ortaya çıkarmaya çalışılırken, aynı zamanda etkileşimdeki iktidar ilişkilerinin izlerinin de sürülmesini amaç edinmiştir. Türk Sinemasındaki bazı örnekler üzerinden analizler gerçekleştirilerek gündelik hayattaki etkileşimler sinematografik imajlar üzerinden anlaşılmaya çalışılmıştır. Teorik bakışını Alfred Schutz’un “Yabancı” kavramına referansla kuran makalede amaçlı seçilen Takva filmindeki etkileşimler, belirlenen temalar ekseninde yorumlanmış, taraflar arasındaki iktidar ilişkilerinin toplumsal kesitlerde ortaya çıkan yönleri saptanmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak, gündelik yaşam pratiklerimizde “yabancı” olma durumunun ortaya çıkma olasılığı oldukça yüksektir. Değişim sadece ilişkilerin içeriklerini değil, öznelerin konumlarını ve konumlara dair diğer öznelerin algılarını da etkilemektedir. Yabancının temasa geçtiği merkez, iktidarını sürdürmek için yabancıdan belirli kurban edimleri talep etmekte, kurban edimi sonunda yabancıyı kutsayarak kendi iktidarını yeniden inşa ederken, toplumsal etkileşimler tarafları yapılandırılan bir sürece dönüşmektedir

Anahtar Kelimeler

Yabancı, Alfred Schütz, Etkileşimler, Kurban Ritusu, Türk Sineması

Kaynakça

• Adorno T. W. (2002), Minima Moralia Sakatlanmış Yaşamdan Yansımalar, Çev: O. Koçan-A.Doğukan, 3. Basım, İstanbul: Metis Yayınları
• Aristoteles (1975) Politika, Çev. Mete Tuncay, İstanbul: Remzi Kitabevi, s.9
• Balcı M. E. (2017), Çağdaş Sosyolojinin Neo-Klasik Kökleri: Parsons-Schutz Tartışması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Erbaş H., (1992), Sosyolojide Fenomenoloji, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Araştırma Dergisi, XIV Cilt, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, Ulaşma Tarihi: 14.04.2021
• Esgin A., (2005), Anthony Giddens Sosyolojisi, Ankara:Anı Yayncılık
• Garfinkel H., (2016), “Başarılı Bir İtibarsızlaştırma Töreninin Koşulları”, Yabancı: Bir İlişki Biçimi Olarak Ötekilik (iç.), Der: L. Ünsaldı, Ankara: Heretik Yayınları. 107-117.
• Giddens A., (1999), Toplumun Kuruluşu Yapılaşma Kuramının Ana Hatları, Çev: H. Özel, Ankara: Bilim Sanat Yayınları
• Giddens A., (2005) Sosyal Teorinin Temel Problemleri Sosyal Analizde Eylemi Yapı ve Çelişki, Çev: Ü.Tatlıcan, İstanbul: Paradigma Yayınları
• Giddens A., (2013) Sosyolojik Yöntemin Yeni Kuralları Yorumcu Sosyolojinin Pozitif Eleştirisi, Çev:Ü.Tatlıcan–B.Balkız, İstanbul: Paradigma Yayınları
• Goffman E., (2019), Etkileşim Rituelleri Yüz Yüze Davranış Üzerine Denemeler, T.S: A. Bölükbaşı, 2.Baskı, Ankara:Heretik Yayınları
• Gönç-Şavran, T. (2011). "Fenomenoloji ve Fenomenolojik Sosyoloji". Modern Sosyoloji Tarihi (İç.) Der.: Serap Suğur Anadolu Üniv. Yayını Yayın No: 2304, s.116-144
• Keat R. & Urry J., (2001) Bilim Olarak Sosyal Teori, Çev: N. Çelebi, 2. Basım, Ankara: İmge Kitabevi
• Layder D.,(2013a) Sosyal Teoriye Giriş, Ç:Ü.Tatlıcan, 4.Baskı, İstanbul: Küre Yayınları
• LayderD.,(2013b), Sosyolojik Araştırma Pratiği Teori ve Sosyal Araştırmanın İlişkilendirilmesi, T.S.: S. Ünal, Ankara:Heretik Yayınları
• Ritzer G., (1991) “Georg Simmel”, Çev: Ü.Tatlıcan, Sociological Theory, Ed: McGraw-Hill, Inc, 1992-S :2-19
• Sayrak İ. (2019), Reha Erdem Sinemasına Ekoeleştirel Açıdan Bir Bakış: Doğa ve Kültür Dikotomisinin Çözümlemesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi , İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,İstanbul
• Schutz A. (2016a), “Yabancı: Bir Sosyal Psikoloji Makalesi”, Yabancı Bir İlişki Biçimi Olarak Ötekilik(İç.),Der: L.Ünsaldı, Ankara:Heretik Yayınları,35-53
• Schutz A. (2016b), “Eve Dönen”, Yabancı Bir İlişki Biçimi Olarak Ötekilik (İç.), Der: L. Ünsaldı, Ankara: Heretik Yayınları. 53-69. Schutz A., (2020) Fenomenoloji ve Toplumsal İlişkiler, T.S.:A. Akan-S. Kesikoğlu, 2.Basım Ankara: Heretik Yayınları
• Sİimmel G., (2016), “Yabancı”, Yabancı Bir İlişki Biçimi Olarak Ötekilik (İç.) , Der: L. Ünsaldı, Ankara: Heretik Yayınları. 27-35.
• Sofuoğlu Kılıç N., (2012), Toplumsal İlişkiler Alanı Olarak Sanal Alem Üzerine Schützcü Bir Çözümleme, Dokuzeylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Dergisi, Cilt:13, Sayı:4, S:139-150
• Swingewood A. (1998) Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi, Çev: O. Akınhay, Ankara: Bilim Sanat Yayınları
• Şentürk Ü. (2018), “Husserl ve Schütz: Fenomenolojik Perspektif”, Gündelik Hayat Sosyolojisi Temalar, Sorunsallar ve Güzergahlar (İç.), Ed: A.Esgin-G.Çeğin, Ankara:Phoenix Yayınları, 235-269.
• Tatlıcan Ü., (2005) “Sunuş”, Sosyal Teorinin Temel Problemleri Sosyal Analizde Eylemi Yapı ve Çelişki, Çev:Ü.Tatlıcan, İstanbul: Paradigma Yay., 1-129.
• Ünsaldı L., (2019) Burada Ne Oluyor? Türkiye’de Etkileşimlerin Ekolojisi Üzerine Bir Deneme, Ankara: Heretik Yayınları
• Wagner H.R., (2020), “Takdim”, Fenomenoloji ve Toplumsal İlişkiler (İç.), T.S.:A. Akan-S. Kesikoğlu, Ankara: Heretik Yayınları, 7- 63.
• Wolff K.H, (2002), “Fenomenoloji ve Sosyoloji”, Çev: H. Rızatepe, Bottemor T.-Nispet R., Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, Haz: M.Tunçay&A.Uğur, Ankara: Ayraç Yayınları, 495-555.
• Yetkiner Beyler (2017) Dini Bir Ritüel Olarak Kurban Ritüelinin İletişim İşlevi, The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 62, Aralık 2017, 329-340