‘MERDİVEN TEKMELEME’ METAFORU BAĞLAMINDA TÜRKİYE’DE KALKINMA TARTIŞMALARINA İLİŞKİN BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 138 - 165, 31.07.2024

İlteriş Yıldırım

https://doi.org/10.37991/sosdus.1507350

Öz

Modern toplumsal dönüşümün başat kurumlarından biri olan ekonomi kurumu, özellikle Batı Avrupa toplumlarındaki endüstriyel dönüşümün sahneye çıktığı bir kurum olmuştur. Böylelikle bütün dünyayı sarmalamaya başlayan modern ekonomiyle birlikte gelişme ve kalkınma fikri de yaygınlaşmıştır. Özellikle modern gelişmeleri geriden takip eden Batı dışı dünya için hummalı ve panik halde bir kalkınma ödevi ortaya çıkmıştır. Ancak Batı dışı toplumlarda kalkınmanın imkânı ve nasıl olacağı konusu, sosyal bilimler ve sosyolojideki girift tartışmalara da neden olmuştur. Özellikle Batılı akademik çevrelerin ortaya koyduğu kuramsal çözümlemelerin ne kadar gerçekçi ve iyi niyetli olduğu konusunda giderek artan bir sorgulama kendini göstermektedir. Bu sorgulamaların bir örneği de Ha Joon Chang’ın kalkınmaya yönelik çözümlemeleridir. Chang, Friedrich List’ten ilhamla merdiven tekmeleme metaforlaştırmasını kullanmak suretiyle, Batının kalkınma konusunda Batı dışı toplumları yanlış yönlendirdiğini öne sürmektedir. Bu anlamda kalkınmanın daha sahih ve devlet kontrollü bir biçimini formüle etmektedir. Bu çalışma tarihsel ve sosyolojik veriler çerçevesinde kuramsal biçimde niteliksel bir yorumlama ve değerlendirmeye dayanmaktadır. Ayrıca çalışma, Chang’ın ortaya koyduğu formülasyondan hareketle, kalkınma ödevini sömürgecilik süreçlerinin dışında kendi iradesiyle ortaya koyan belki de tek ülke olan Türkiye’nin, Cumhuriyet’in başlangıç dönemlerinde doğru bir reçete uygulamasına rağmen ilerleyen süreçte Batı’nın önerdiği reçetelere boyun eğdiği yönünde bir değerlendirmeyi ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, Batılı Reçeteler, Merdiven Tekmeleme, Türkiye'de Kalkınma

Etik Beyan

Bu araştırma için etik kurul kararına ihtiyaç yoktur.

Destekleyen Kurum

-

AN EVALUATION OF DEVELOPMENT DEBATES IN TURKEY IN THE CONTEXT OF THE 'KICKING AWAY THE LADDER' METAPHOR

Öz

The institution of the economy, one of the dominant institutions of modern social transformation, has been of central importance for the transformations in Western European societies. The idea of development and progress became widespread with the modern economy that began to envelop the whole world. A frantic and panicked development task has emerged, especially for the non-Western world, which lagged behind modern developments. However, the question of the possibility of development in non-Western societies has caused intricate debates in social sciences and sociology.In particular, there is a growing question of how realistic and well-intentioned the theoretical analyses put forward by Western academic circles are. One example of such questioning is Ha Joon Chang's analysis of development. Using the metaphor of ‘kicking away the ladder’ inspired by Friedrich List, Chang argues that the West has misled non-Western societies regarding development. Based on the formulation put forward by Chang, this study presents an assessment that Turkey, perhaps the only country that put forward the task of development out of its own will outside the colonial processes, succumbed to the prescriptions proposed by the West in the following process, although it applied a correct prescription in the early periods of the Republic.

Anahtar Kelimeler

Development, Western Prescriptions, Kicking Away The Ladder, Development in Türkiye

Kaynakça

• Akşin, S. (2017). Kısa 20. Yüzyıl Tarihi, 5. Basım, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Altun, A. (2019). Demokrat Parti’nin Son Döneminde Türkiye’nin ABD Politikası 1957-1960, Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• Armaoğlu, F. (2019). Türk Amerikan İlişkileri, 2.Baskı, İstanbul: Kronik Kitap.
• Chang, H. (2016). Kalkınma Reçetelerinin Gerçek Yüzü, 7. Baskı, Çev. Tuba Akıncılar Onmuş, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Chang, H. ve Grabel, I. (2016). Kalkınma Yeniden, 2. Baskı, Çev. Emre Özçelik, Ankara: İmge Kitabevi.
• Demircioğlu, Z. ve Erbaş, H. (2018). “İlkler: Türkiye’de Gelişme Yazınının Kökenleri”, Türkiye’de Gelişme/Kalkınma Yazınından Bir Seçki, Der. Hayriye Erbaş, Ankara: Palme Yayıncılık, s.27-50.
• Doster, B. (2020). “Cumhuriyet’in İktisattaki Anlamı: Devletçilik, Halkçılık, Planlama”, Cumhuriyet’in Ekonomi Politiği, 2. Baskı, Der. Şenol Çarık, İstanbul: Tarihçi Kitabevi Yayınları, s.9-34.
• Ereş, F. (2021). Toplumsal Kalkınma, 2. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• Erkal, M.E. (1992). İktisadi Kalkınmanın Kültür Temelleri, İlaveli 3. Baskı, İstanbul.
• Eröz, M. İktisat Sosyolojisine Başlangıç, 4. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kaçmazoğlu, H.B. (2012). “Niyazi Berkes’in Çağdaşlaşma – Modernleşme ve Kemalizm Anlayışı Üzerine”, Türkiye’de Modernleşme Batılılaşma Yerine Küreselleşmenin İkamesi, Ed. E.Eğribel, U.Özcan, İstanbul: Doğu Kitabevi, s. 359-365.
• Kili, S. (2006). Türk Devrim Tarihi, 10.Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kiper, M. (2009). Artık Paydos, İstabul: Truva Yayınları.
• Kopar, M. (2013). Atatürk Dönemi İktisadi Kalkınma, İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Kuruç, B. (2012). Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi Büyük Devletler ve Türkiye, 2. Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Lewis, B. (2004). Modern Türkiye’nin Doğuşu, 9. Baskı, Çev. Metin Kıratlı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• List, F. (2014). Das Nationale System der Politischen Oekonomie, Berlin: Heptagon.
• Milor, V. (2022). Devleti Geri Getirmek, Çev. Feza Aygen, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parthasarathi, P. (2019). Avrupa Zenginleşirken Asya neden Yoksul Kaldı? 2. Basım, Çev. Öktem Kalaycıoğlu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sezer, B. (2005). “Tarihte Doğu Batı Çatışması – Ders Notları”, Semavi Eyice’ye Saygı, Tarihte Doğu-Batı Çatışması, Haz. Ertan Eğribel ve Ufuk Özcan, İstanbul: Kızılelma Yayınları, s. 45-119.
• Soral, B. (2020). “Küreselleşme, Türkiye ve Çözüm”, Cumhuriyet’in Ekonomi Politiği, 2. Baskı, Der. Şenol Çarık, İstanbul: Tarihçi Kitabevi Yayınları, s.183-203.
• Toprak, Z. (2019). Türkiye’de Milli İktisat 1908-1918, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Uras, G. (2017). Sanayileşecektik Büyüyecektik N’oldu Bize? İstanbul: Doğan Kitap.