YÖNETİCİLERİN DÖNÜŞTÜRÜCÜ LİDERLİK DAVRANIŞLARININ ÖRGÜTSEL SESSİZLİK VE ÖRGÜTSEL ADALET İLE İLİŞKİSİ

Yıl 2022, Sayı: 91, 206 - 221, 05.10.2022

Nihal Senger , Fatih Karcıoğlu

https://doi.org/10.17753/sosekev.1166276

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, yöneticilerin dönüştürücü liderlik davranışları ile örgütsel sessizlik ve örgütsel adalet arasında ilişki olup olmadığını, varsa ilişkinin yönünü ve gücünü belirlemektir. Ayrıca bu çalışmada yöneticilerin dönüştürücü liderlik davranışlarının örgütsel sessizlik ve örgütsel adalet üzerine etkisi de incelenmiştir. Bu amaçla mevcut araştırma; dönüştürücü liderlik, örgütsel sessizlik ve örgütsel adalet değişkenlerini ele alarak ilgili alana katkıda bulunmaktadır. Örgütlerin içinde bulunduğu çevrenin değişmesi, teknolojik, ekonomik ve kültürel değişiklikler örgütleri değişime mecbur hale getirmektedir. Bu durumla beraber örgütlerde değişimi yönetecek liderlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu gelişmeler dönüştürücü liderlik teorisinin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Dönüştürücü liderlik kavramı yirminci yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkmış olan, literatürde dönüştürücü ya da transformasyonel liderlik olarak da kullanılan bir kavramdır. Örgütsel sessizlik çalışanların işle ilgili kaygılarını, fikir ve düşüncelerini bile bile dile getirmemeleri veya içinde saklamaları şeklinde tanımlanmıştır. Örgütsel adalet, adil bir yönetim sayesinde çalışanların kendilerine saygı duyulduğunu ve değer verildiğini hissetmesi ile örgüt içerisinde oluşan olumlu adalet algısını ifade etmektedir. Araştırma Doğu Anadolu Bölgesi’nden seçilmiş bir Büyükşehir Belediyesi bünyesindeki 478 çalışandan anket yöntemi ile verilerin alınarak analiz edilmesi sürecinden oluşmaktadır. Sonuçlara göre yöneticilerin dönüştürücü liderlik davranışının örgütsel adalet üzerinde olumlu yönde, örgütsel sessizlik üzerinde olumsuz yönde bir etkiye sahip olduğu gözlenmiştir. Yöneticilerin dönüştürücü liderlik davranışı ile örgütsel sessizlik arasında negatif yönlü, örgütsel adalet ile pozitif yönlü ilişki olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, Yönetim, Dönüştürücü Liderlik, Örgütsel Sessizlik, Örgütsel Adalet

The Relationship Between the Transformational Behaviors of Managers with Organizational Silence and Organizational Justice

Öz

The main purpose of this study is to determine whether there is a relationship between the transformational leadership behaviors of managers and organizational silence and organizational justice, and to determine the direction and strength of the relationship if there is a relationship between them. Moreover, the effect of managers' transformational leadership behaviors on organizational silence and organizational justice is also examined in this study. Therefore, the current research contributes to the related field by addressing the variables of transformational leadership, organizational silence and organizational justice. The changing of environment which the organizations are located in, technological, economic and cultural changes force organizations to change. With this situation, there is a need for leaders to manage change in organizations. These developments have led to the emergence of transformative leadership theory. The concept of transformational leadership is a concept that emerged in the last quarter of the twentieth century and is also used in the literature as transformational or transformative leadership. Organizational silence is defined as employees not expressing or hiding their work-related concerns, ideas and thoughts knowingly. Organizational justice refers to the positive perception of justice formed within the organization by employees feeling that they are respected and valued thanks to a fair management. The research consists of the process that analyses the data taken from 478 employees working in a selected Metropolitan Municipality in the Eastern Anatolia Region with the survey method. According to the results, it is observed that the transformative leadership behavior of the managers has a positive effect on organizational justice and a negative effect on organizational silence. It is determined that there is a negative relationship between the transformational leadership behavior of managers and organizational silence, and a positive relationship with organizational justice.

Anahtar Kelimeler

Leadership, Management, Transformational leadership, Organizational silence

Kaynakça

• Akça, B. (2012). Dönüşümcü liderlik ile örgütsel bağlilik, iş tatmini ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkilerde örgütsel adaletin rolü: iso işletmelerinde bir araştirma (Tez No. 330092) [Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Akyel, Y. (2014). Örgütsel adalet ve örgütsel güven ilişkisi (Tez No. 359480) [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Alkan, Z. (2016). Liderlik tarzlarının örgütsel sessizlik ilişkisinde kariyer memnuniyetinin rolü (Tez No. 426369) [Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Arslan, Ö. E. (2018). Örgütsel adalet, örgüsü anomi ve örgütsel güven arasindaki ilişki: Otel işletmelerinde bir araştirma (Tez No. 528799) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Arslantaş, C. C., & Pekdemir, I. (2007). Dönüştürücü liderlik, örgütsel vatandaşlik davranışı ve örgütsel adalet arasındaki ilişkileri belirlemeye yönelik görgül bir araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 261-286.
• Aslan, S. (2019). Okul yöneticilerinin liderlik stillerinin öğretmenlerin örgütsel adalet düzeyleri üzerindeki etkisinde örgütsel bağlılığın aracı rolü (Tez No. 565834) [Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Atar, A. (2018). Etkileşimci ve dönüştürücü liderliğin örgütsel sessizlik, örgütsel sinizm ve psikolojik iyi oluş üzerindeki etkisi (Tez No. 508606) [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ayan, A. (2013). Liderlik tarzlarının örgütsel sessizlik ve tükenmişlik düzeyi üzerine etkisi: bir alan araştırması. (Tez No. 358349) [Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Barutçu, E., & Akatay, A. (2000). Bilgi toplumu ve transformasyonel liderlik. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler MYO Dergisi, 1(4), 189-203.
• Batmaz, N. Y., & Gürer, A. (2016). Dönüştürücü liderliğin çalışanların içsel motivasyonu üzerindeki etkisi: Yerel yönetimlerde karşılaştırmalı bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 477-492.
• Bildik, B. (2009). Liderlik tarzları, örgütsel sessizlik ve örgütsel bağlılık ilişkisi (Tez No. 239878) [Yüksek Lisans Tezi, Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Brown, D. J., & Keeping, L. M. (2005). Elaborating the construct of transformational leadership: The role of effect. The Leadership Quarterly, 16(2), 245-272. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2005.01.003
• Budak, G., Tolay, E., Sezgin, O. B., Arpacı, S. Ç., & Aksu, S. G. (2018). Örgütsel adalet (1.baskı). Nobel Yayıncılık.
• Bulut, H. & Meydan, C. H. (2018). Liderlik tarzlarının çalışanların ses verme davranışına etkisi: Kamuda bir araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73(1), 223-244. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002495
• Canıtez, S. (2018). Okul müdürlerinin liderlik stillerinin örgütsel sessizlik üzerine etkisi (Tez No. 541615) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Cihangiroğlu, N. (2009). Örgütsel bağlılığın belirleyicileri olarak örgütsel adalet ve kararlara katılım (Tez No. 241722) [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çakıcı, A. (2008). Örgütlerde sessiz kalınan konular, sessizliğin nedenleri ve algılanan sonuçları üzerine bir araştırma. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 117-134.
• Çatır, O. (2015). Dönüştürücü ve etkileşimci liderliğin örgütsel sessizlik üzerine etkisi: otel işletmelerinde bir uygulama (Tez No. 388154) [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çelik, V. (2003). Eğitimsel liderlik (3. Bbskı). Pegem Akademi.
• Dağlı, M. (2016). Psikolojik sözleşme ihlalleri, örgütsel vatandaşlık ve örgütsel adalet algısı ilişkisine yönelik bir araştırma (Tez No. 435105) [Doktora Tezi, Haliç Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Daşçı, E. (2014). İlköğretim kurumu yöneticilerinin liderlik tarzları ile öğretmenlerin yaşadıkları yıldırma (mobbing) ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişki (Tez No. 366394) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Dedahanov, A. T., Choonghyun, K., & Rhee, J. (2015). Centralization and communication opportunities as predictors of acquiescent or prosocial silence. Social Behavior and Personality, 43(3), 481-492. https://doi.org/10.2224/sbp.2015.43.3.481
• Demir, B. (2015). Dönüşümcü liderlik ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişkiler üzerine bir uygulama (Tez No. 425473 ) [Yüksek Lisans Tezi, Samsun 19 Mayıs Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Demirbilek, N. (2018). Okul müdürlerinin kayırmacı davranışlarının öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile müdüre güvene etkisi (Tez No. 504357 [Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Dyne, L. V., Ang, S., & Botero, I. C. (2003). Conceptualizing employee silence and employee. Journal of Management Studies, 40(6), 1359-1392. https://doi.org/10.1111/1467-6486.00384
• Eraslan, L. (2004). Okul düzeyinde dönüştürücü liderlik. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 1-22.
• Ercan, İ., & Kan, İ. (2004). Ölçeklerde Güvenilirlik ve Geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(3), 211-216.
• Erdoğan Morçin, S. (2012). Dönüştürücü liderlik ve örgütsel adaletin örgütsel bağlılık ve iş tatminine etkisi-Adana ilindeki A grubu seyahat acenteları örneği (Tez No. 322235) [Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Erdoğan, E. (2011). Etkili liderlik, örgütsel sessizlik ve performans ilişkisi (Tez No. 280811) [Yüksek Lisans Tezi, Gebze İleri teknoloji Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ertaş, Ç. (2017). Kültürel değerlerin örgütsel adalet algısı etkisinde örgüt kültürünün aracılık rolü: otel çalışanları örneği (Tez No. 451754) [Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Erturgut, R., & Erturgut, P. (2010). Transformasyonel lider karizmatik mi? Vizyoner mi? Sağlik örgütlerinde bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(34), 223-239.
• Fraenkel, Jack R., & Wallen, Norman E. (2006). How to design and evaluate research in edition (6th ed.). McGraw-Hill International Edition.
• Griffin, R. W., & Moorhead, G. (2013). Organizational behavior: managing people and organizations (11th ed.). Cengage Learning.
• Güneş, A., M. (2011). İlköğretim okullarinda dönüştürücü liderlikle örgütsel adalet arasindaki ilişki (Ağri ili örneği) (Tez No. 279716) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Güneş, A., M., & Buluç, B. (2012). İlköğretim okullarinda dönüştürücü liderlik ile örgütsel adalet arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(3), 411-437.
• Güngör, H. (2010). Dönüştürücü liderlik ile örgütsel özdeşleşme arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 348789) [Yüksek Lisans Tezi, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Gürhan Arcasoy, G. (2017). Dönüştürücü liderlik tarzı ve örgütsel sessizlik ilişkisi: özel sağlik sektöründe bir uygulama (Tez No. 461182) [Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Işık, M. (2013). Performans değerleme sisteminin örgütsel adalet algıları üzerine etkisi: Tapu ve Kadastro Hatay XII. Bölgesinde bir örnek olay incelemesi (Tez No. 369150) [Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kâhya, C. (2013). Dönüştürücü ve etkileşimci liderlik anlayışlari ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişkide örgütsel güvenin rolü (Tez No. 357467) [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kâhya, C. (2015a). Örgütsel sessizlik ve tükenmişlik sendromu ilişkisi. Turkish Studies, 10(10), 523-546. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8335
• Kâhya, C. (2015b). Mesleki özyeterlilik ve örgütsel sessizlik ilişkisini belirlemeye yönelik ampirik bir çalişma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(1), 293-314.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel teknikler (5.baskı). Dinamik Akademi.
• Karabağ Köse, E., & Güçlü, N. (2014). Examining the relationship between leadership styles of school principals, organizational silence and organizational learning. International Online Journal of Educational Sciences, 9(1), 129 – 140.
• Karagöz, Y. (2016). SPSS Amos 23 uygulamalı istatistiksel analizler (1. baskı). Nobel Yayınevi.
• Kaygın, E., & Kaygın Yerdelen, C. (2012). Çalışanların dönüştürücü liderlik algılarını belirlemeye yönelik bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 29-38.
• Kazancı, N. (2010). İlköğretim okullarındaki yöneticilerin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki düzeyi (Tez No. 273093) [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Keleş, G., Ö. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüştürücü liderlik özelliklerini gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri: Muğla ili örneği (Tez No. 235335) [Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kılıç, R., Keklik, B., & Yıldız, H. (2014). Dönüştürücü, etkileşimci ve tam serbesti tanıyan liderlik tarzlarının örgütsel sessizlik üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir araştirma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 21(2), 250-268.
• Koçel, T. (2011). İşletme yöneticiliği (13. baskı). Beta Basım Yayın.
• Köse Karabağ, E. (2013). İlköğretim kurumu öğretmenlerine göre okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile örgütsel öğrenme arasındaki ilişkide örgütsel sessizlik ve karara katılımın aracı etkisi (Tez No. 336123) [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kurnaz, S. (2019). Liderlik tarzı örgütsel sessizlik ilişkisinde örgütsel politikanın düzenleyici rolü: kamu kurumlarında bir araştırma. (Tez No. 563587) [Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Milliken, F., J., Morrison, E. W., & Hewlin, P., F. (2003). An exploratory study of employee silence: issues that employees don’t communicate upward and why. Journal of Management Studies, 40(6), 1453-1476. https://doi.org/10.1111/1467-6486.00387
• Morrison, E., W., & Milliken, F., J. (2000). A barrier to change and development in a pluralistic. The Academy of Management Review, 25(4), 706-725. https://doi.org/10.5465/amr.2000.3707697
• Naktiyok, S. (2015). Dönüştürücü liderlik ve örgütsel desteğin örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkisi: örgütsel güven algısının aracı rolü (Tez No. 429700) [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Öncü, B. (2017). Okul öncesi yöneticilerinin algılanan liderlik stilleri ile okul öncesi öğretmenlerinin yaşadıkları örgütsel sessizlik arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 475473) [Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Özalp, İ., & Öcal, H. (2000). Örgütlerde dönüştürücü liderlik yaklaşimı. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 207-227.
• Özdil, M., & Karabulut A.T. (2019). Liderlik tarzının örgütsel sessizlik üzerindeki etkisi: Telekominikasyon sektöründe bir araştırma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(35), 1-17.
• Özdil, M., M. (2017). Liderlik tarzlarının örgütsel sessizliğin nedenleri üzerindeki etkisi ve bir araştırma (Tez No. 469557) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Öztürk, F. T. (2017). Liderlik tarzlarının örgütsel sessizlik ve tükenmişlik düzeyi üzerine etkisi: Bir alan araştırması (Tez No. 481356) [Yüksek Lisans Tezi, Nişantaşı Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Pektaş, H.M. (2019). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin liderlik tarzı ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişkinin analizi (Tez No. 598070) [Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Pinder, C. C., & Harlos, K. P. (2001). Employee silence: quiescence and acquiescence as responses to perceived injustice. In Research in Personel and Human Resources Management, 20, 331-369. https://doi.org/10.1016/S0742-7301(01)20007-3
• Tagoe, M. (2011). Followers or Followersheep? Searching for transformational leaders for accelerated national development in Ghana, Journals Of Asian And African Studies, 46(1), 87-103. https://doi.org/10.1177/0021909610387757
• Taro, Y. (1967). Statistics, an introductory analysis (2nd ed.). Harper and Row.
• Taşkıran, E. (2010). Liderlik tarzının örgütsel sessizlik üzerindeki etkisinde örgütsel adaletin rolü ve bir çalışma (Tez No. 273496) [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ürkek Erdiş, Y. (2013). Dönüştürücü liderliğin örgütsel vatandaşlık ve örgütsel adalet ile olan ilişkisi ve bir araştırma (Tez No. 419118) [Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yenel, K. (2016). İlkokul yöneticilerinin dönüştürücü ve işlemci liderlik biçimleri ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık ve örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişki (Tez No. 450071) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yıldırım, G. (2013). Çalışanların örgütsel adalet algısının dönüştürücü liderlik bağlamında bireysel ve kurumsal performansa etkisi: sigorta şirketlerine yönelik bir uygulama (Tez No. 365747) [Doktora Tezi, İstanbul Beykent Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, G. (2004). İnsan kaynakları uygulamalarına ilişkin örgütsel adalet algısının çalışanların tutum ve davranışları üzerindeki etkisi. (Tez No. 146669) [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yukl, G. (1999) “An evaluation of conceptual weaknesses in transformational and charismatic leadership theories”[ Karizmatik ve dönüştürücü liderlik teorilerinde kavramsal zayıflıkların değerlendirilmesi]. Leadership Quarterly, 10(2), 285-305. https://doi.org/10.1016/S1048-9843(99)00013-2
• Yürür, S. (2005). Ödüllendirme sistemleri ile örgütsel adalet arasındaki ilişkilerin analizi ve bir uygulama (Tez No. 188279) [Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.