2012-2021 YILLARI ARASI TÜRKİYE’DE OKUL DIŞI ÖĞRENME ORTAMLARI KONULU ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ: DOKÜMAN ANALİZİ

Yıl 2022, Sayı: 92, 86 - 104, 31.12.2022

Gülsün Karslı , Murat Kurt

https://doi.org/10.17753/sosekev.1111442

Cited By: 1

Öz

Gelişen ve değişen Dünya şartları doğrusunda eğitim anlayışı da değişmektedir. Bu anlayışa göre eğitim dört duvarın aksine her yerde yapılabilir. Son dönemlerde sayıca artışa geçen okul dışı öğrenme ortamları konu çalışmaların bütüncül bir gözle incelenerek yönelimlerini belirlemek ihtiyacı oluşmuştur. Bu çalışmanın amacı 2012-2021 yılları arasında Türkiye adresli Social Science Citation Index (SSCI)’de taranan dergilerde ve Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanlığı Tez Merkezi veri tabanından erişilebilen, lisansüstü tezlerinde “okul dışı öğrenme ortamları” konulu yayımlanmış çalışmaları tespit ederek çeşitli kriterlere göre incelemektir. Söz konusu tez ve makalelerin yönelimlerini belirlemek, kuvvetli ve zayıf taraflarını ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma, analitik araştırma çeşitlerinden biri olan doküman analizi yöntemi kullanılarak yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemi amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan ölçüt örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Bu doğrultuda araştırmanın örneklemi 2012-2021 yılları arasındaki SSCI’de taranan dergilerdeki makalelerden ve Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı (YÖK) Tez Merkezi veri tabanında taranan lisansüstü tezlerinden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi “okul dışı öğrenme (ortamları), okul dışı eğitim, informal öğrenme, non-formal öğrenme ortamları” anahtar kelimeleri ölçüt olarak belirlenmiştir. Bu ölçüte göre 17 doktora tezi, 52 yüksek lisans tezi, 5 dergi makalesi olmak üzere 74 çalışmaya ulaşılmıştır. Ulaşılan çalışmalar yayın sınıflama formu kullanılarak incelenmiş ve veriler betimsel olarak analiz edilmiştir.%95,8 oranında Türkçe yazılan çalışmaların %62’ünün öğretim konu alanında, %73 fen bilimleri araştırma alanında yazıldığı tespit edilmiştir. Çalışmaların %39,2 oranında karma yöntemle yapıldığı, çalışma gruplarının %59,5 oranında uygun örnekleme yöntemine göre belirlenmiş olan %41,9 oranında 31-100 arasında ortaokul öğrenci sayılarından oluşan örneklemler tercih edildiği belirlenmiştir. Konu içerikleri bakımından %50 oranında tutum-ilgi belirleme-algı içerdiği belirlenmiştir. Veri toplama araçlarında oransal olarak %51,1 görüşme ve %50 algı/ ilgi/tutum testi ve %31,1 anket kullanıldığı belirlenmiştir. Veri analiz yöntemi olarak %60,3 t testi ve %60 içerik analizinin daha çok tercih edildiği belirlenmiştir. Araştırma sonunda okul dışı öğrenme ortamları konulu çalışmaların farklı kademe ve disiplinlerde uygulanabileceği ve benzer çalışmaların TR dizinli dergilerde farklı ölçütlerle yapılabileceği önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul dışı ortamlar, Doküman analizi, araştırma eğilimleri, Fen eğitimi, Betimsel analiz.

Examination of Research on Out of School Learning Environments in Turkey Between 2012-2021: Document Analysis

Öz

In line with the developing and changing world conditions, the understanding of education is also changing. According to this understanding, education can be done anywhere, unlike the four walls. There has been a need to determine the orientations of the studies on out-of-school learning environments, which have increased in number recently, by examining them with a holistic eye. The aim of this study is to identify and analyze the published studies on "out-of-school learning environments" in postgraduate theses, which can be accessed from the database of the Council of Higher Education Thesis Center, and in the journals scanned in the Social Science Citation Index (SSCI) from Turkey between 2012-2021. It is aimed to determine the orientation of the thesis and articles in question and to reveal their strengths and weaknesses. The research was carried out using the document analysis method, which is one of the analytical research types. The sample of the study was determined by the criterion sampling method, which is one of the purposeful sampling methods. In this direction, the sample of the research consists of the articles in the journals scanned in SSCI between the years 2012-2021 and the postgraduate theses scanned in the database of the Council of Higher Education Thesis Center. The sample of the research was determined as criteria for the keywords “out-of-school learning (environments), out-of-school education, informal learning, non-formal learning environments”. According to this criterion, 74 studies, including 17 doctoral theses, 52 master's theses, and 5 journal articles, were reached. The studies reached were analyzed using the publication classification form and the data were analyzed descriptively. It has been determined that 95.8% of the studies written in Turkish are 62% in the field of teaching and 73% are written in the field of science research. It was determined that 39.2% of the studies were carried out with mixed methods, 59.5% of the study groups were determined according to the convenient sampling method, and 41.9% of the sample consisting of secondary school students between 31-100 were preferred. In terms of subject content, it was determined that it contains 50% of attitude-interest-determination-perception. It was determined that 51.1% interview, 50% perception/interest/attitude test and 31.1% questionnaire were used in data collection tools. It was determined that 60.3% t-test and 60% content analysis were preferred more as data analysis methods. At the end of the research, suggestions were presented that studies on out-of-school learning environments could be applied in different levels and disciplines and that similar studies could be done in TR indexed journals with different criteria.

Anahtar Kelimeler

Keywords: Out-of-school environments, document analysis, research trends, Science education, Descriptive analysis.

Kaynakça

• Bahar, M., & Kiras, B. (2017). Türkiye’de yayımlanan çevre eğitimi konulu makale ve tezlerin genel analizi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 1702-1720. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.32772-363962
• Bozdoğan, A. E. ve Kavcı, A. (2016). Sınıf dışı öğretim etkinliklerinin ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersindeki başarılarına etkisi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1), 13-30.
• Büyükşahin, Y. (Eylül, 2017). Fen eğitiminde okul dışı öğrenme ortamları. Güler, M.P. (Ed.), Fen Bilimleri Öğretimi içinde (ss. 318- 330). Pegem Akademi.
• Çıldır, B. (2018). Müzede eğitim etkinliklerinin öğrencilerin yazma becerisine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 51 (3), 19-43. https://doi.org/10.30964/auebfd.408943
• Çiltas, A., Güler, G., &Sözbilir, M. (2012). Türkiye'de matematik eğitimi araştırmaları: İçerik analizi çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 515-580.
• Demirtaş, S. ve Akkocaoğlu Çayır, N. (2021). Sınıf öğretmenlerinin sınıf dışı eğitim etkinlikleri projesine yönelik deneyimleri üzerine bir araştırma. Eğitim ve Bilim Dergisi, 46(208), 1-30. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2021.9565
• Er, H. ve Yılmaz, R. (2020). Sosyal bilgilerde öğretmen adaylarının objektifinden “müze kullanımı”. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 4(2), 165-181. https://doi.org/10.38015/sbyy.766481
• Ertaş, H., Şen, A. İ. ve Parmaksızoğlu, A. (2011). Okul dışı bilimsel etkinliklerin 9. sınıf öğrencilerinin enerji konusunu günlük hayatla ilişkilendirme düzeyine etkisi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 5(2), 178‐198.
• Erten, Z., ve Taşçı, G. (2016). Fen bilgisi dersine yönelik okul dışı öğrenme ortamları etkinliklerinin geliştirilmesi ve öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine etkisinin değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,18(2), 638-657. https://doi.org/10.17556/jef.41328
• İnce, M. C. (2017). İnformal öğrenme ortamlarının öğrencilerin fen-teknoloji-toplum-çevre ilişkisini anlamalarına etkisi (Tez No. 488086) [Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• İslamoğlu, H., Ursavaş, Ö. F., &Resioğlu, İ. (2015). Fatih projesi üzerine yapılan akademik çalışmaların içerik analizi. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 5(1), 161-183. https://doi.org/10.17943/etku.28463
• Karamustafaoğlu, O. & Değirmenci, S. (2018). Eğitim fakültesi dergilerinde yayınlanan fen eğitimi makalelerinin yöntem eğilimlerinin analizi. Caucasian Journal of Science ,5(2), 50-64.
• Karamustafaoğlu, O. ve Ermiş, M. (2020). Biyoteknoloji konusunun okul dışı fen ortamında öğretimine yönelik öğrenci görüşleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi (ESTÜDAM) Eğitim Dergisi, 5(1), 92- 114.
• Karamustafaoğlu, O., Boz, Ö. ve Değirmenci, S. (2020). TR dizinli dergilerde yayınlanmış fen eğitimi makaleleri: 2015’ten günümüze yöntem analizi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(1), 185-201. https://doi.org/10.7822/OMUEFD.636488
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Kula-Wassink, F. & Sadi, Ö. (2016). Türk fen bilimleri eğitiminde araştırma ve yönelimler: 2005 – 2014 yılları arası bir içerik analizi. İlköğretim Online, 15(2), 594-614. https://doi.org/10.17051/io.2016.05687
• Metin-Göksu, M. (2020). Sınıf dışı öğrenme ortamları: Köy Enstitüleri örneği. Turkish History Education Journal, 9(1), 1-16. https://doi.org/10.17497/tuhed.626781
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018a). Milli eğitim bakanlığı fen bilimleri dersi (3-8. Sınıflar) öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=325adresinden 18 Eylül 2021 tarihinde edinilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018b). Millî eğitim bakanlığı 2023 eğitim vizyonu. https://2023vizyonu.meb.gov.tr/ adresinden 18 Eylül 2021 tarihinde edinilmiştir.
• Okur-Berberoğlu, E. ve Uygun, S. (2013). Sınıf dışı eğitimin dünyadaki ve Türkiye’deki gelişiminin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 32-42.
• Özcan, C. ve Çalışkan, İ. (2020). Fen Eğitimi Alanındaki Araştırmaların Konu ve Yöntem Açısından İncelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 21(1), 101 – 111. https://doi.org/10.12984/egeefd.673437
• Saraç, H. (2017). Türkiye’de okul dışı öğrenme ortamlarına ilişkin yapılan araştırmalar: İçerik analizi çalışması. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 3(2), 60-81.
• Saraç, H. ve Kunt, H. (2016). Yapılandırmacı yaklaşım 7E öğrenme halkası modeli ile ilgili yapılan araştırmalar: İçerik analizi çalışması. Turkish Studies, 11(9), 701-724. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9626
• Selçuk, Z. ve Palancı, M. (2014). Eğitim ve bilim dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: İçerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(73), 430-453.
• Sontay, G. ve Karamustafaoğlu, O. (2017). Fen bilimleri öğretmenlerinin gezi düzenlemeye ilişkin öz-yeterlilik inançlarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(4), 863-879. https://dx.doi.org/10.16986/HUJE.2017027586
• Sontay, G., Tutar, M. ve Karamustafaoğlu O. (2016). Okul dışı öğrenme ortamları ile fen öğretimi hakkında öğrenci görüşleri: Planetaryum gezisi. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 1(1), 1-24.
• Sözbilir, M., Güler, G., & Çiltaş, A. (2012). Türkiye’de matematik eğitimi araştırmaları: Bir içerik analizi çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12, 565-580.
• Şen, A. İ. (2019). Okul dışı öğrenme nedir? A. İ. Şen (Ed.), Okul dışı öğrenme ortamları içinde (2. baskı, ss. 2-20). Pegem Akademi.
• Tatar, N. ve Bağrıyanık, K. E. (2012). Opinions of science and technology teachers about outdoor education. İlköğretim Online, 11(4), 883-896.
• Tutar, M., Kurt, M. & Karamustafaoğlu, O. (2017). Fen bilimleri eğitimindeki beyin temelli öğrenme araştırmalarının incelenmesi (2000-2015 yılları arası). Karaelmas Journal of Educational Sciences 5(2), 236-249.
• Yavuz, S. ve Yavuz, G. (2017). Fen Eğitiminde Proje Tabanlı Öğretimle İlgili Tezlerin İçerik Analizi: Türkiye Örneği (2002-2014). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(43), 255-282. https://doi.org/10.21764/efd.08468
• Yener, D., Aksüt, P., Kiras, B. ve Yener, Y. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilim gezisi ve fen- teknoloji- toplum- çevre konusundaki görüşleri: ‘Müzede Bilim’ örneği. Başkent University Journal of Education, 5(2), 212-224.