HİCRETİN SOSYO-KÜLTÜREL TEOLOJİSİ'NİN İTİKADİ ALANA YANSIMALARI

Yıl 2023, Sayı: 93, 151 - 163, 16.03.2023

Fatih Kurt

https://doi.org/10.17753/sosekev.1216649

Öz

İslam dinin doğuş ve başlangıç mekânı olan Mekke ile sistemleşme ve yaygınlaşma sahası olan Medine sürecinde dini inanç ve uygulamalarda birtakım gelişmeler gerçekleşmiştir. Burada temel faktör, her iki süreçte nazil olan Kur’an-ı Kerim ayetleri olmuştur. Ayetler doğrultusunda dinin inanç ilkeleri ve özellikle de uygulamaları arasında farklılıklar bulunmaktadır. Mekke’de inen ayetlerde daha çok inanç ilkeleri vurgulanırken, Medine sürecinde ise inancın özellikle diğer dinler ile ilişkisi bağlamında bir mukayese ve doğruyu belirleme, ameli konularda ise detaylandırma söz konusudur. Bu değişim sürecinde etkili olan bir başka faktör de kentlerin demografisini oluşturan toplumun dini ve inançsal yönü olmuştur. Öncelikle muhatap kitleye yönelik olan Kur’an ayetleri, Medine sürecinde Müslümanlığı oluşturan inanç ilkeleri üzerinde durmuştur. Bu durum Mekke süreci için ağırlıklı olarak İslam dininin temel itikadi yapısının oluşmasına yöneliktir. Hz. Peygamberin Medine’ye hicreti sonrası onun Allah’ın elçiliğini kabul eden bir kitle ile muhatap olmuştur. Mekke dönemindeki peygamber karşıtlığı, burada pek belirgin değildir. Mekke döneminde ona karşı çıkanların ezici çoğunluğu Müşrikler iken, Medine sürecinde bu durum Yahudi ve Hristiyanlar olarak şekillenmiştir. Buna göre Hz. Peygamberin hicretiyle başlayan süreç, aynı zamanda İslam dininin itikadi ve ameli boyutunu da şekillendirmiştir. Bu şekillenmede Mekke ve Medine halkının teolojik yapısı önemli bir rol oynamıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam, Hz. Peygamber, Mekke, Medine, Hicret

The Reflections of The Socio-Cultural Theology of Hijrah (migration) on the Belief Field

Öz

In the process of Mecca, the birth and beginning place of Islam, and Medina, which is the area of the systematization and dissemination, some developments have taken place in religious beliefs and practices. The main factor here has been the verses of the Qur'an, which were revealed in both processes. There are differences between religious belief principles and especially practices in line with the verses. While the verses revealed in Mecca emphasize the principles of belief, in the Medina process, there is a comparison and determination of the truth in the context of the relationship of belief with other religions, and elaboration in practical matters. Another factor that was effective in this process of change was the religious and religious aspect of the society that formed the demographics of the cities. The verses of the Qur'an, which were primarily intended for the addressee, focused on the principles of Islam in the Medina process. This situation was mainly aimed at the formation of the basic theological structure of the religion of Islam for the Meccan process. Hz. After the Prophet's emigration to Medina, he came into contact with a group that accepted his messengership of Allah. The opposition to the prophet in the Meccan period is not very clear here. While the majority of those who opposed him were polytheists in the Meccan period, this situation was shaped as Jews and Christians in the Medina period. Accordingly, Hz. The process, which started with the Prophet's migration, also shaped the creed and practical dimension of the religion of Islam.

Anahtar Kelimeler

Islam, Prophet Mohammad, Makkah, Yathrib (Medina), Hijrah (migration)

Kaynakça

• Ali, Cevad. (1986). el-Mufassal fî târîhi’l-Arab kable’l-İslâm. Beyrut: Dârü'l-İlm li'l-Melayin.
• Apak, Adem. (2001). İslam Öncesi Dönemde Mekke İdare Sistemi ve Siyasetinin Oluşumu, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10(2):177-194.
• Belazuri, Ahmed b. Yahya b. Cabir. (1932). Futühu'l-Buldan, thk. Rıdvan Muhammed Rıdvan, Kahire.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahya. (1996). Ensâbü’l-Eşrâf. nşr. Süheyl Zekkâr, Riyâd ez-Ziriklî, Beyrut.
• Fayda, Mustafa. (1992). Bedevî, TDV İslam Ansiklopedisi, 5:311-317.
• Halebî, Burhânüddîn İbrâhîm b. Ahmed. (1979). es-Sîretü’l-Halebiyye (İnsânu’l-Uyûn fî Sîreti’l-Emîni’l-Me’mûn), Beyrut: Dâru’l-Marife.
• Halil b. Ahmed. (2003). Kitabü’l-Ayn, nşr. A. Henedavi, Beyrut: Daru’l-kütübü’l-İlmiyye.
• İbn Haldun. (2004). Mukaddime, çev, Halil Kendir, İstanbul: Yeni Şafak Yayınları. Bozkurt, Nebi & Küçükaşcı, Mustafa Sabri. (2003). Medine, TDV İslam Ansiklopedisi 28:311-328.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed. (1983). Cemheretü ensâbi’l-Arab, Beyrut.
• İbn Hişam, Ebu Muhammed Cemaleddin Abdülmelik. (1936). es-Siretu'n-Nebeviyye, thk. Mustafa es-Sakka, ibrahim ei-Ebyari, Abdülhafiz Şelebt, Mısır.
• İbn İshak, Muhammed. (1981). Sîret-ü İbn İshak, nşr. Muhammed Hamidullah, Konya.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa'd. (1960). Tabakât, Beyrut: Dâru Sâdır.
• İbnü’l-Kelbî, Hişam b. Muhammed es-Sâib. (1969). Putlar Kitabı (Kitabü’l-Esnam), trc. Beyza Düşüngen, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Kazancı, Ahmet Lütfi. (1994). Ebrehe, TDV İslam Ansiklopedisi 10:79-80.
• Kurt, Abdurrahman. (2001). Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yönden İslam Öncesi Mekke Toplumu, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10(2): 97-122.
• Safa, Mustafa. (2012). Hicret Öncesi Medine’de (Yesrib’de) Sosyal ve Dini Hayat”, Toplum Bilimleri Dergisi 6(12):197-215.
• Sarıçam, İbrahim. (2003). Hz. Muhammed (sav)’in Peygamber Olarak Gönderildiği Ortam. Diyanet İlmi Dergi (Özel Sayı) 1-32.
• Sözener, Murat. (2010). İslam’ın Doğduğu Çağda Evs ve Hazrec Kabileleri Arasındaki İlişkiler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Suyûtî, Celalettin Abdurrahmân. (2000). el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dimeşk: Dâr’u İbn-i Kesîr.
• Şiblî, Mevlâna. (1973). Asr-ı Saadet (İslâm Tarihi), çev. Ö. Rıza Doğrul, İstanbul: Eser Kitabevi.
• Vâkidî, Ebu Abdullah, Muhammed b. Ömer. (1984). Kitabu'l-Meğazi, thk. Marsden Jones, Beyrut.
• Yargıcı, Atilla. (2004). Mekkî ve Medenî Surelerin Ana Mesajları Açısından Değerlendirilmesi, İslami Araştırmalar Dergisi 17(4):281-294. Yıldırım, Ali & Şimşek, Hasan. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, İstanbul: Seçkin Yayıncılık. Zerkanî, Muhammed Abdu’l-Azim. (1360). Menahilü'’l-İrfan fi Ulumi'I-Kur'an, Kahire: Matbaatü'l-Babi’l-Halebi. Zerkeşî, Muhammed. (1994). el Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut: Dâr’ul-Ma’rife.