Arap Gramerinde “لو ve لولا ” Edatlarının İşlevsel Özellikleri ve Anlama Katkısı

Yıl 2023, Sayı: 93, 463 - 477, 16.03.2023

Yaşar Fatih Akbaş , Mustafa Karaca

https://doi.org/10.17753/sosekev.1225964

Öz

Her dilde bir olayın gerçekleşmesini başka bir sebebe bağlayan birtakım edatlar vardır. Arapçada da bu yapıyı elde etmek amacıyla şart anlamı içeren birçok edat kullanılır. Kendisinden sonra koşul ve devamında koşula bağlı sonucun ifade edildiği bu tür cümle yapılarında kullanılan edatlardan bazıları harf, bazıları isim kategorisinde değerlendirilmiştir. Şart edatları için yapılabilecek bir başka ayrım da edatlardan bazılarının geçmiş zaman bazılarının ise gelecek zamanı ifade etmek maksadıyla kullanılmalarıdır. Zira şart anlamı içeren edatlardan çoğu işlev açısından gelecekteki şartı bildirmek maksadıyla kullanılmaktayken bazıları da geçmişte gerçekleşmeyen durumları anlatır. Bu makalede şart edatları içerisinde geçmişi bildiren ve geçmişle ilgili olması nedeniyle gerçek bir şart anlamı içermediğinden şart edatlarından ayrılan لَوْ ve onun farklı bir versiyonu olan لَوْلَا edatı doküman incelemesi yöntemi kullanılarak ele alınmış, bulgular sistematik bir şekilde analiz edilerek veriye dönüştürülmüştür. Edatların Arap gramerindeki yeri, kullanımları, bu iki edat arasındaki benzer ve farklı yönlerin ele alınmasının yanı sıra edatların şart anlamı dışındaki arz, temenni, tevbîh, tendim ve istifhâm gibi anlamlarına da değinilmiştir. Bu bağlamda edatların anlam özellikleri geniş bir çerçevede ele alınarak bu edatlarla elde edilebilecek muhtemel anlamlar bütüncül bir şekilde ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgati, Şart Edatları, Koşul Cümleleri, İmtinaî Şart

Functional Characteristics of Prepositions “لو and لولا ” in Arabic Grammar and Contribution to Comprehension

Öz

In every language, there are some prepositions that connect an event to another reason. In order to obtain this structure in Arabic, many prepositions with a conditional meaning are used. Some of the prepositions used in such sentence structures, in which the conditional and the conditional result are expressed after it, are evaluated in the letter category and some in the noun category. Another distinction that can be made for conditional prepositions is that some of the prepositions are used to express the past tense and some to express the future tense. Because most of the prepositions with the meaning of condition are used to express the future condition in terms of function, while some of them describe situations that did not occur in the past. In this article, the preposition لَ وْ and a different version of it, لَ ولَْ , which states the past among the conditional prepositions and differs from the conditional prepositions because it is related to the past, are handled using the document analysis method, and the findings are systematically analyzed and converted into data. The place of the prepositions in Arabic grammar, their usage, the similar and different aspects between these two prepositions are discussed, as well as the meanings of the prepositions such as supply, wish, tawbîh, tendîm, istifhâm apart from the conditional meaning. In this context, the semantic features of the prepositions are handled in a wide framework and the possible meanings that can be obtained with these prepositions are revealed in a holistic way.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Conditional crepositions, Conditional clauses, Prohibiting condition

Kaynakça

• Abbâs, Fâdıl Hasan, el-Belâğa Funûnuhâ ve Efnânuhâ -İlmu’l-Me‘ânî-, 4. Baskı, Ürdün: Dâru’l-furkân, 1997.
• Abdulhamit, Muhammed Muhyiddin, et-Tuhfetu’s-Seniyye bi Şerhi Mukaddimeti’l-Ecrumiyye, Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 2013.
• Abdulhamit, Muhammed Muhyiddin, Sebîlu’l-Hüdâ alâ Şerhi Katri’n-Nedâ ve Belli’s-Sedâ. 4.baskı, Beyrut: Mektebetu Dâri’l-Fecr, 2012.
• Şirvânî, Ahmed Hamdî, Levâmi‘ud-Dekâik, fi Tercemeti Mecâmi‘i’l-Hâkâik, Haz. Hüseyin Örs vd., İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017
• Akdağ, Hasan, Arap Dilinde Edatlar, Konya: Tekin Kitabevi, trs.
• Antâkî, Muhammed, el-Minhâc fî kavaidi’l-İ‘rab. 8. Baskı, Lübnan: Dâru’ş-Şarki’l-’Arabî, ts.
• Çelen, Mehmet, Arapçada Edatlar, 2. Baskı, İstanbul: Kalem Yayınları, 2006.
• Elîf Efendî, Hâsîrîzâde, Muhtâru’l-Enbâ’ -Edatlar Kitabı, Haz. Ali Benli vd., İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019.
• Ezherî, Halid b. Abdillah. Mûsilu’t-Tullâb ilâ Kavâidi’l-İ‘râb. Müessesetü’r-Risale, Şam, 2006.
• Galâyînî, Mustafa, Camiu‘d-Durûsi’l-’Arabiyye Müzeyyelen bi’l-Belâğat ve’l-Arûz, Şam: Müessetü’r-Risale, 2012.
• Hasan, Abbas, en-Nahvu’l-Vâfî. 3.Baskı, Mısır: Dâru’l-Maarif, trs.
• ْHerevî, Ali b. Muhammed en-Nahvî, Kitâbu’l-Udhiyye fî ‘ilmi’l-Hurûf, Şam: Matbû’atu Mecmai’l-Luğati’l-Arabiyye, 1993.
• İbn Akîl, Bahauddin Abdullah, Şerhu İbn Akîl ‘ala Elfiyeti İbn Mâlik, Kahire Yy., 2009.
• İbn Hişâm, Cemalettin el-Ensari, Kavâidu’l-i‘râb, İstanbul: Şifa Yayınevi, 2013.
• İbn Hişâm, Cemalettin el-Ensâri, Muğni’l-lebîb ‘an Kutubi’l-E‘ârîb, Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 1991.
• İbn Mâlik, Cemalüddin Muhammed b. Abdullah. Teshîlü’l-Fevâid ve Tekmîlü’l-Makâsıd, thk. Muhammed Kâmil Berekat, Kahire: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1968.
• Kocevî, Muhammed b. Mustafa, Şerhu Kavâidi’l-İ‘râb, Şam: Dâru’l-Fikr, trs.
• Magnisî, Mahmut Hasan, Muğni’t-Tullâb, İstanbul: Şefkat Yayıncılık, 2013.
• Maksudoğlu, Mehmet, Arapça Dilbilgisi, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Mâlagî, Ahmed b. Abdinnûr, Rasfu’l-Mebânî fi Şerhi Hurufi’l-Me‘ânî. thk. Ahmed Muhammed el-Harrâd, 3. Baskı, Şam: Dâru’l-Kalem, 2002.
• Müberrid, Ebu’l-Abbas Muhammed b. Yezîd. el-Muktedap. thk. Muhammed Abduhalık Udayme, 2.Baskı, Kahire: Metâbi‘u’l-Ehrami’t-Ticariyye, 1994.
• Râcihî, Abduh, et-Tatbîku’n-Nahvî, 2.Baskı, Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-’Arabiyye, 2010.
• Sâbûnî, Muhammed Ali, Safvetu’t-Tefâsîr, 14. Baskı. Mekke: Dâru’s-Sâbûnî, 2017.
• Sak, R., vd., “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi”, Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, Kocaeli, 2021, C. 4, S. 1, Mart, 227-250.
• Sâmerraî, Fadıl Salih, el-Cümletu’l-Arabiyye ve’l-Ma‘na, Beyrut: Dâru ibn Hazm, 2000.
• Sâmerraî, Fadıl Salih, Me‘âni’n-Nahv, Amman: Daru’l-Fikr, 2000.
• Sekkâkî, Ebû Yakub Yusuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Ali. Miftâhu’l-‘Ulûm. Thk. Naim Zerzûr, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1987.
• Suyûtî, Celaluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. Hem‘u’l-Hevâmi‘ fî Şerhi Cem‘i’l-Cevâmi‘, thk. Ahmed Şemsuddin, 3 Cilt, Lübnan: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, 1988.
• Şirâzî, Sadık. Şerhu’s-Suyuti Tavdihât li’l-Behçeti’l-Merdiyye fi Şerhi’l-Elfiye, Beyrut: Mektebetu Nuri’s-Sabah, 2008.
• Şirin, Mehmet Musa, Şart Edatlarının Nahivciler ve Fıkıh Usulcüleri Arasındaki Yeri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, 2013.
• Yıldız, Musa, vd., İlahiyat Fakülteleri İçin Arapçaya Giriş, Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Zihni, Hacı Mehmet. el-Muntehab ve’l-Muktedap fî Kavâidi’s-Sarf ve’n-Nahv, 3.Baskı, İstanbul: Marifet Yayınları, trs.