TÜRK HAT SANATI VE HATTAT İSMAİL ZÜHDÎ EFENDİ’NİN TÜRKİYE DIŞINDAKİ BAZI ESERLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 4, 51 - 63, 31.12.2020

Özgür Çetintaş

Öz

Hat sanatında Türk ekolü, ortaya çıktığı ilk dönemlerden bu yana Arap yazı sanatı sahası içinde en çok rağbet gören ekol olmuştur. Sadece yazının kendisi değil, yazıyı uygulamada kullanılan malzemelerden, öğrenme-öğretme metotlarına kadar yazı ile ilgili her şey toplumun her kesiminden sanatseverler tarafından önemsenmiştir. Yazıya gösterilen bu ilginin temelinde İslam dininin rolü büyüktür. Kur’an-ı Kerîm’in ayetleri, Hz. Muhammed’in yazıyla ve öğrenme ile ilgili hadisleri Müslüman toplumlar için büyük bir motivasyon kaynağıdır. Bu motivasyon beraberinde yazıyı daha güzel ve doğru yazabilme çabasını getirmiştir. Arap yazısı icat edildiği ilk andan itibaren çeşitlenmeye başlamış ve sanatkârlar tarafından farklı yazı karakterleri üretilmiştir. Başlangıçta makıli ve kufi karakterleri ile yazılan Arap yazısı, pek çok icat gibi yine ihtiyaçtan kaynaklanan sebeplerle onlarca farklı karaktere ulaşmıştır. Günümüzde de kullanılan altı çeşit yazı stili, diğerleriyle kıyaslandığında en çok gelişen yazı türleri olmuştur. Aklâm-ı sitte adı verilen bu altı çeşit yazının gelişmesinde ve hat sanatında Türk ekolünün olgunlaşmasında katkısı bulunan hattatlardan biri de İsmail Zühdi Efendi’dir. Bu çalışmada İsmail Zühdi Efendi’ye ait olan ve günümüzde McGill University Library envanterinde kayıtlı dört yazma eser, yazı ve süsleme özellikleri yönünden incelenecektir. Yapılan araştırmanın ülkemizde bulunmayan bu eserlerin tanıtılması bakımından önemli olduğu düşünülmekte ve alana katkı sağlaması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hat Sanatı, Türk Ekolü, İsmail Zühdi Efendi, Süsleme

Kaynakça

• Alparslan, A. (2004). Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ayverdi, E. H. (1953). Fatih Devri Hattatları ve Hat Sanatı, İstanbul: İstanbul Fethi Derneği Yayınları.
• Berk, S. (2003). Hattat Mustafa Rakım Efendi, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Berk, S. (2013). Devlet-i Aliyye’den Günümüze Hat Sanatı, İstanbul: İnkılab Yayınları.
• Derman, M. U. (2002). Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı müzesi Hat Koleksiyonundan Seçmeler, İstanbul: Akbank Yayınları.